JANUARI 1994 NUMMER z БЕ т

RADIO AMATEUR MAGAZINE

27 Miz stoort: / kabel TV - netwerk

f-

f | bti Dës Gebruikstest `

wm o L

маош 3 | Е к= 22

|

enr nt 1 117 ше + > | W eng Het spectrum соз p ( rum EA ste E Е: phe deel 2 | EC d 9 ; !

< Ж EM: Eindelij pen' ін: nimm EHI

% HF-225 “Ontvanger van het jaar” суу ; HF-Europa "De beste DX ontvanger 1992"

+ PR-150 “Voor het eerst weer een ëchte préselector” Ph ; s) HF-150 “Meest innovatieve ontvangerontwerp”

Over de gehele wereld komen Lowe kortegolfontvangers als beste uit de bus. Bezoek uw communicatiespecialist en overtuig u van de superieure kwaliteit van Lowe producten. Doe uzelf niets te kort en gun uzelf een Lowe, want kwaliteit hoeft niet duur te zijn! EI

O

Schutstraat 58, 7901 EE Hoogeveen,Tel.: 05280 - 69679, Fax: 05280 - 72221,ABN rek. nr. 57 42 31 633, Giro rek. nr. 966249 O OPENINGSTIJDEN: dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur e

SENSATIONELE DOORBRAAK : ҮООВ ALLE ELEKTRONICA-HOBBYISTEN š

Uitgeverij WEKA ontwikkelde drie betaalbare werkboeken voor mensen die méér uit hun elektronica-hobby willen halen.

Onlangs verkocht uitgeverij WEKA te Amsterdam haar twaalfduizendste werkboek voor de elektronica-hobbyist. Eens te meer het bewijs dat WEKA een toonaangevende rol speelt als verzamelaar en leverancier van direkt bruik- bare elektronica-informatie.

WEKA UITGEVERIJ B.V.

D. Curtiusstraat 7 1051 JL Amsterdam

Tel. 020 - 686 71 31

Geachte lezer, Het Actueel IC-Handboek bevat een praktisch en overzichtelijk

riek zoekregister. Heeft elektronica uw belangstelling? Dan zult u blij verrast u a ааа

zijn te horen van de drie meest komplete elektronica- werkboeken van Nederland. Een sensationele doorbraak. Het = beste, leukste en nuttigste op elektronica-gebied verzameld Y in handige ringbanden. Nu al worden ze de encyclopedieén TORT елы voor de elektronica-hobbyist genoemd. Bepaal naar welk < werkboek uw keuze uitgaat en stuur de bestelkaart in.

Wilt u de grenzen van 'uw kunnen' verleggen? Voor slechts f 99,- doet u dat. Kies voor zo'n konstante bron van inspiratie. U krijgt de garantie dat er nergens anders elektronica-werkboeken te koop zijn van dit kaliber. Ze blinken uit door overzichtelijkheid en duidelijkheid. Eón brok gebundelde kennis binnen handbereik waarmee u In het reparatie-handboek vindt verrassende resultaten boekt en nóg meer plezier aan uw Sis DEE hobby toevoegt. Stuur de bestelkaart(en) vandaag nog in. U acid e heeft uw aanwinst dan binnen enkele dagen in huis.

Op deze werkboeken verschijnen regelmatig aanvullingen die u gemakkelijk in uw ringband kunt bijvoegen.

U ontvangt deze aanvullingen automatisch zodat u steeds nieuwe ideeën krijgt aangereikt. Natuurlijk bent u tot niets verplicht, u kunt te allen tijde probleemloos opzeggen.

In uw basiswerk zit voor dit doel zelfs een portvrije antwoordkaart. Met WEKA weet u waar u aan toe bent.

U kunt er op rekenen dat wij uw bestelling met de meeste zorg zullen behandelen.

Met vriendelijke groet,

WEKA-UITGEVERIJ B.V. 2-5 Zelf prints maken? In het boek 6 ka? ле Hobby Elektronica vindt u o.a. AE Sheenk PT kant-en-klare print-folies.

hoofd elektronica-specialisme

P.S. Wilt u telefonisch bestellen? Bel dan 020 - 686 71 31. Ik zorg er dan persoonlijk voor dat u uw bestelling morgen al in huis heeft.

U krijgt vier tot vijf maal per jaar een aktuele aanvulling toegestuurd.

B600

Aantal kanalen 50 Geheugenbanken 5 Banden (MHz) 26-30

68-88

118-178

380-512 Modulatie AM/FM Scan Delay . lock Out 9 key Lock . Search + Monitor ° Priority kanaal D Voeding 12 VDC

Ingeb. Ni-Cad lader

C A

B110B COM-102 10

68-88 137-174 380-512

FM . . .

9 VDC 6x AA

B110B

В110 COM-203 200 10 68-88 118-174 380-512 806-960 AM/FM

9 VDC 6x AA

B110A COM-204 200 10 68-88 118-174 220-512 806999 AM/FM D .

9 VDC 6хАА

by ALTAI s B111 B110C COM-205 COM-1300 400 1000 10 10 25-512 0,8-1300 760-1300 AM/FM/WFM __AM/FM/WFM e : à 5 Я 5 5 ú 220 VAC 12 VDC 12 VDC 4x AA

Levering via de vakhandel. Bel voor dealeradressen: 05496 - 77926.

INHOUD / EDITORIAL

mD EZE МАА

RADIO AMATEUR MAGAZINE

“Januari 1994, nr. 150, 15e jaargang Manndblad voor

d- en laisteramateurs, scunmeristeraars өн Te RAM verschijnt 11x per aar, RAM is ven vitae van Televak Uitgeverij Postbus 385, 1070 AZ Amsterdam De redactie van RAM is op vrijdogschten. den van 9 tat 12.00 nur lerikbaar w " Lal pn 020 сак 5661, Рах 02) 6890102 Getest: de Bearcat 2500 XLT Uitgever: M. de Rooij portable scanner. Hoofdredacteur: J. Boers Redactie en medewerkers:

Lang gewacht en nog niet geko- M. Roozeboom сінігі H, Kiel, P. v ` etest: de nieu- der би, A Harteveld, B, Hoen PA 3 men, maar toch al getest: de nieu:

Talem Nera Maler. vander we Bearcat 2500 XLT scanner. Schaft, Н. Seykens (PA СИК, R. de Rave; P asna vai узаро ASWA Althans, de Amerikaanse versie, А want het Europese model їз ег Bedaetie-bilres: a А

Postbus 78988, 1070 AZ Amsterdam. nog niet. Rick de Rave en Marcel EC Roozeboom bekijken de eenvoudig

De uitgever behoudt zich het red te bedienen en fraai vormgegeven rte sonder vga Yan dor

ENEE portable ontvanger. Kalk voorschade uit welke hoofde dan

ook welke de opdrachtgever idt ala pe Vig an deu weigering

Vormgeving produktie: Landieaphies

els 0161577450 daarsbonnement од О en Wido | Overige landen: f 105,

Pricfitbonnement f 12.50 (3 nrs) Bir 250

Alontiementen worden tot wedoropnoggin D Opzegging kan шізіші жек uiterlijk twou maand hut vind van de lopende abonnementsperio- de, Nadien vindt automatisch verlenging yoordén jaar plaats

Botaling uitsluitend door middel van de

Nieuwe nbonnees kunnen zich aanmelden medhitstrveks. hij PVO Abonnementen- белгісіз, Antwomdnummer 16016,

5100 VT Gilze, 1 Adreswijziging wehriftelijk 3 we en zonden naar PVO Meng servicos under матоо van: RAM, oud om nieuwe adres met postende on eventueel bonncmentanummer

18

Hoe een prent een boek vangt... Twee jaar geleden kwam het museum Radio

Lonte nummurs RAM is verkrijgbaar bi bouk- en tijdsehrihandelaren, gruotwin kalbedrijven, stationskiosken on. handela- Ten Wiele en kreie ари ratuur Winkelprijs

ederland f 6,78, België: L40 B

Wereld in Diever in het bezit van een bijzondere afbeelding van Thomas Alva Edison. Deze prent leidde voor de conservator van het museum tot de

reg Ba ие Gee E

Rechten! Niets uit een boek van Jota '93: amateurs en 'pad- Leonard de vinders' werken samen. Vries, en dat

eg Eind oktober vond weer de leidde weer tot Ail etoile es tn бөге jaarlijkse ontmoeting plaats een bezoek van

woordelijkheid van de uitgever. Bouwkits, tussen leden van de diverse RE belande

onderdelonpakket en compleet gebouwde

[ig en aas vand Scouting-groepen en zend- schijver aan ge aloe amateurs. Onder de noemer het museum... ming van de uitgever. Jota ‘93 werden twee dagen

Reshtenwa

lang verbindingen gemaakt.

londe wetgeving in diverse landen i Bas 4 Hoen was erb;

RAM bari enor tayta

SE

EEN ыс dat hi aen op de ]

Mog let te oen Yan de bel

wetgeving enop zijn eigen veramwourde- betapress bv

ма коў м aich минен дард мү

кє Dit pria төс мор мое À

dog te berdoa

талан кенен Wij feliciteren RAM met dit 150ste nummer

Distributie lasse verkoop: NL; Betten, Postbus 77, 5128 ZH Gilze 101615-7800)

D Imapress, Uitbevidingestraat 66 bus 11; 12600 Antwerpen (0230.04.44) EN

Cover; Anton Dian, Gilles Graañand (ТО) ISSN 0927 ` 9625 | SNE VERZEND & OPSLAG BV

К

НАМ 150 jan, 1994

2

© j) °

JUBILEUMNUMMER

2

Het lijkt wel Science Fiction!

In deze jubileumuitgave staan wij uitgebreid stil bij de ontwikkelingen zoals die zich, naar onze verwachting, de komende vijftien jaar zul- len voordoen in de wereld van de zend- en luisterama- teurs. Wij hebben voor u de volgende artikelen:

48

50

52

56

59

62

66

72

74

77

RAM gaat door: van het nulnummer van Break Break tot RAM nummer 300 in 2008. Toekomstdromen blijven...dromen!

De televisie van de toekomst:

High Definition PC. Packet via de satelliet: het lijkt wel een Science-Fictionverhaall Elke prognose is tot falen gedoemd. Zendamateurs in de toekomst: heeft u al ruimte gereserveerd

op de satelliet?

De techniek van de ontvanger.

Kunt u het zich voorstellen? Kortegolfluisteren in 2008: Back to the future! MIS-punten en heup- modules.

Gebruikstest: de PR150 préselector.

Onlangs bracht SSB Electronics een préselector ор de markt. Peter van der Wal testte de eenvoudig te bedienen en “ontzettend goede” PR150.

26

Het spectrum (deel 2): enkelvoudige frequenties.

Enkel- en onderzijbanden, restdraaggolven en de modulatie-index komen aan bod in het tweede en laatste deel over ‘het spectrum’. Simon Hellings benadrukt het belang van de spectrum-analyzer die nuttige informatie kan verstrekken, maar die nog altijd een beetje duur is...

Verkeer 27 MHz stoort kabelTV-netwerk.

Steeds vaker beklagen professionals zich over de invloed van sommige legale signalen op de retour- verkeer het kabelTV-netwerk. Pieter Paulus- ma ontdekte dat met name het 27 MHz-verkeer hieraan ‘schuldig’ is.

INHOUD

| De postbus ..... Service-pagina. SAM-bijlage . 39 | Test: Bearcat 2500 XLT Kabel-TV … Breakertjes Jota '93 .... HF prognose … Volgende maand.

Omroepmuseum. Gebruikstest … Projekten Spectrum

Nieuwsberichten .

Bij u in de buurt.

Jubileumgedeelte RAM 150: Communicatie in 2008 48-77

REDACTIONEEL

Het is feest!

De ontwikkelingen in de telecommunicatiewereld gaan snel, we schreven het al eerder. Sinds het begin van BreakBreak, de voorlo- per van het Radio Amateur Magazine, zijn er veel zaken veranderd. Niet alleen heeft nu bijna iedereen een hand- held telefoon, maar ook sa- telliettelevisie wordt steeds

| populairder (kijk maar eens

naar al die balkons!). In de techniek is de invloed van de SMD-techniek fors toe- genomen. Kent u een scan- ner die niet opgebouwd is in Surface Mounted Devices? En al die ontwikkelingen hebben uiteraard hun in- vloed (gehad) op de inhoud van RAM. In het begin, bij de vrijgave van de 27 MHz- band, stond uw lijfblad vol met artikelen over ‘het bak- kie’. Dat is veranderd, al vin- den artikelen over de 27 Mc, door de populariteit van packetradio, de laatste jaren wel weer regelmatig een plaats in RAM.

In dit honderdvijftigste num- mer staan wij uitgebreid stil bij heden, verleden en (voor- al) toekomst van de zend- en luisterhobby. Onder de noe- mer "Het lijkt wel Science Fiction" staan onze redac- teuren uitgebreid stil bij de te. verwachten ontwikkelingen in de wereld van packet- radio, het zendamateurisme, het kortegolfluisteren en de ontvangsttechniek. Of wij het bij het rechte eind hebben mag u over honderdvijftig

| nummers beoordelen.

Dan bereikt RAM ongetwij- feld het volgende jubileum... Namens alle medewerkers wens ik u veel leesplezier, hele prettige dagen en een gezond (en 'luisterrijk") 1994.

Jan Boers

RAM 150

` jan. 1994

RADIO 2deMIDDELLANDSTRAAT 18-22 3021 БА РОТТЕРОАМ 0

D Tel: 010-477 58 02 mcd m oc e i UN

Opmoaoancdoggesioten- Vrijdagskoopavond vanaf 1 januari 1994 vrijdagavondtussen 18.00 еп 19.00 gesloten!!!

METEOSAT EN POLAIRE WEERSATELLIETEN VAN DSH IN KLEUR.

90 CM PRIME FOCUS ALUMINIUM SCHOTEL MET STRALER EN EEN DOWNCONVERTER. EEN OMNIFAX INSTEEKKAART MET SOFTWARE 7.0 EN DE WX 777 ONTVANGER. KOMPLEET MET SUPERCODE VOOR SSTV,RTTY,NAVTEX,AMTOR EN EEN KRUISDIPOOL VOOR 137MHZ. ( POLAIRE ONTVANGST DE GEHELE DAG BIJ ONS WERKEND TE ZIEN.)

METEOSAT BEELDEN IN PRACHTIGE KLEUREN VAN SSB. 2 d SC 90 CM PRIME FOCUS ALUMINIUM SCHOTEL MET EEN ACTIVE STRALER. [em РЕЛЕ DE MICROSAT FRX 2000 ONTVANGER МЕТ INTERFACE. DIGISAT 5.1 SOFTWARE ( DE GEHELE DAG ВІЈ ONS WERKEND ТЕ ZIEN.)

SKYVIEW SKYSNOP 2 FRAAI PROGRAMMA VOOR METEO EN RTTY. WEERKAARTEN VAN O.A LUCHTVAART EN SCHEEPVAART. WORDT MET SOFTWARE EN HARDWARE GELEVERD. STAAT DEMONSTRATIE KLAAR.

DSH WX - 837 WEERSATELLIETONTVANGER VOOR ( SEMI- ) PROFESSIONELE DOELEINDEN. ALLE WEERSATELLIETEN IN DE 137 MHZ. BAND KUNNEN WORDEN ONTVANGEN.

2 GESCHEIDEN ANTENNE INGANGEN VOOR 137 MHZ EN VOOR EEN DOWNCONVERTER VOOR METEOSAT ONTVANGST,

WRAASE MR9202 DE KLASSE ONTVANGER VOOR DE OMLOPENDE SATELLIETEN OP 137 MHZ. CODE KRAKER 3 VERSIE 4.02 DE BESTE CODE KRAKER VOOR DE SERIEUZE LUISTER AMATEUR. COM 10 MULTI DECODER VOOR ONTVANGST RTTY , WEER- EN LUCHTVAARTBERICHTEN.

AEA PK900 MULTIMODE DATACONTROLLER MET PAC TOR VOOR ZEND EN LUISTER AMATEUR. AEA PK232 MBX MULTIMODE DATACONTROLLER MET PAC TOR VOOR ZEND EN LUISTER AMATEUR. AEA PK 88 PACKET CONTROLLER.

BAYCOM PACKET MODEM KOMPLEET MET SOFTWARE.

WIJ WENSEN KERSTDAGEN EN EEN GEZOND EN VOORSPOEDIG

1994 STARTEK VESTZAK FREQUENTIETELLERS TYPE 1350 FREQ.BEREIK 1 - 1300 MHZ. TYPE ATH - 15 FREQ.BEREIK 1 - 1500 MHZ. TYPE ATH - 30 FREQ.BEREIK 1 - 2800 MHZ. TYPE ATH - 50 FREQ.BEREIK 5HZ - 2800 MHZ.

RETIIGE

N RADAR DETECTOREN SPECIAAL VOOR NEDERLAND AFGEREGELD.

BEL 615 GRIL MONTAGE WIDE 3 BANDS. BEL EXPRESS 3 DRAADLOOS WIDE 3 BANDS. BEL QUANTUM 3SE WIDE 3 BANDS. f^ ET UNIDEN 6000W WIDE 3 BANDS.. ~ UNIDEN 8000W LASER WIDE 4 BANDS.

А Жы эы ==

STUUR EEN BRIEFKAART VOOR DE GRATIS DOKUMENTATIE MET PRIJSLIJST.

PRIJSWIJZIGING EN OF UITVERKOCHT VOORBEHOUDEND.

2deMIDDELLANDSTRAAT 18-22 3021 bn ROTTERDAM

Tel: 010-477 58 02 REO OMOTI AO Бег

Ор maandag gesloten-Vrijdagskoopavond vanaf 1 januari 1994 vrijdagavondtussen 18.00 еп 19.00 gesloten!!!

KORTEGOLF ONTVANGERS. LOWE SRX 50 PORTABLE ONTVANGER. LOWE HF 150 KORTE GOLF ONTVANGER. LOWE HF 225 KORTE GOLF ONTVANGER. LOWE HF 225 EUROPA KORTE GOLF ONTVANGER. LOWE HF 235 PROFESSIONELE KORTE GOLF ONTVANGER. JRC:NRD-535 KORTE GOLF ONTVANGER. JRC:NRD-535G KORTE GOLF ONTVANGER. KENWOOD R - 2000 KORTE GOLF ONTVANGER. KENWOOD R - 5000 KORTE GOLF ONTVANGER. YAESU FRG-100 KORTE GOLF ONTVANGER. COM ICR - 72 KORTE GOLF ONTVANGER.

ASSESSOIRES VOOR KORTEGOLF ONTVANGERS. LOWE AK-150 ASSESSOIRE KIT VOOR HF-150.

LOWE C-150 DRAAGTAS VOOR HF-150.

LOWE C 225 DRAAGTAS VOOR HF 225. LOWE C 235 19INCH KAST VOOR HF-235. LOWE D 225 FM-AM SYNCHR.DETECTOR. LOWE IF 150 BESTURINGS SOFTWARE HF-150. LOWE K PAD KEYBOARD VOOR HF 150/225. LOWE MB 150 MOBIEL HOUDER VOOR HF 150. LOWE PR 150 PRESELECTOR. F SYSTEMS DX-7GOLD AKTIEVE KORTEGOLF BASIS ANTENNE.

F SYSTEMS DX-1 AKTIEVE KORTEGOLF BASIS ANTENNE.

F SYSTEMS MLB MAGNETIC LONGWIRE BALUN.

F SYSTEMS MLB MARINE MAGNETIC LONGWIRE BALUN IN RVS. | F SYSTEMS MLBA-MK1 LANGDRAAD АМТ.12.5М МЕТ МІВ. al | F SYSTEMS MLBA-MK2 LANGDRAAD ANT. 20M MET MLB. F

F SYSTEMS MLBA-MK3 LANGDRAAD ANT. 12.5M IN RVS. | F SYSTEMS MLBA-MK4 LANGDRAAD ANT. 20M IN RVS.

F SYSTEMS SP1 KORTEGOLF ANTIENNE SPLITTER |

NONANO

FSYSTEMS SP2 KORTEGOLF ANT. SCHAKELAAR MET VERZWAKKER. A - 40 ACTIEVE KORTEGOLF ANTENNE 0 TOT 40 MHZ.

PS NF 60 NOTCHFILTER.

JPS NIR - 10 DIGITAAL FILTER .

WINDOM DRAAD ANTENNE 10 TO 80 METER LENGTE 42MTR. DIPOOL DRAAD ANTENNE VOOR 45МЕТЕР LENGTE 22MTR.

GP BALUN 1 OP 1 VOOR 1 TOT 30 MHZ. MAX. 1000W.

GB BALUN 1 OP 6 VOOR 1 TOT 30 MHZ. MAX. 200W.

GB MANTELSTROOM FILTER 1 TOT 30 MHZ. MAX 200W.

RG 58U COAX óMM 50 OHM.

RG 213 UBX.COAX 9MM 50 OHM. ges AIRCOM PLUS COAX 9MM 50OHM. As POPE H100 COAX 9MM 50 OHM. AIRCELL 7 COAX 7MM 50 OHM.

2 vere een

СЕ

Kaes

STUUR EEN BRIEFKAART VOOR DE GRATIS DOKUMENTATIE MET PRIJSLIJST. PRIJSWIJZIGING EN OF UITVERKOCHT VOORBEHOUDEND.

RADIO

ABE

2deMIDDELLAND

ST 3021bnROTTERDAM

Tel: 010-477 58 02 Fax: 010-477 02 66

Ор maandaggesloten-Vrijdagskoopavond

RAAT 18-22

Сва Scanners Antennes Ontvangsten Zendapparatuur.Schotelsennog veel meer.

ICOM

R - 7100

KENWOOD RZ- 1

ALINCO DJX1 HAND.

C PRO-9200.

C PRO 41 HAND.

NETSET REALISTIC PRO-46. NETSET REALISTIC PRO-44. C PRO-39 HAND.

REALISTI REALISTI

REALISTI REALISTI REALISTI!

COMM

COMM COMM

С PRO2032

IC PRO 2006 BASIS.

COMMTEL COM-102 HAND.

EL COM-203 HAND. COMMTEL COM-204 HAND.

COMMEX B600 BASIS.

EL COM-1300 HAND.

EL COM-205 BASIS.

vanaf 1 januari 1994 vrijdagavondtussen 18.00 en 79.00 gesloten!!!

VELE SOORTEN HAND-BASIS SCANNERS VOORRADIG.

BASIS.

VELE SOORTEN SCANNER BASIS-MOBIEL ANTENNES.

8 RADIAALS 60-600MC DISCONE BASIS ANT.

8 RADIAALS 25-1300MC RVS BASIS DISCONE ANT. TELEVES MB 8. 60-600MC BASIS OPEN DIPOOL ANT ROYAAL 1300. 25-1300MC RVS BASIS DISCONE ANT.

SKIPMAS

SAMLE

LOG PERIODIC LOG PER DI-POOL

GLASF

DIAMON

JIM TAFEL

JIM ТАН JIM TA JIM VE JIM VE

SADELI SADEL SADEL SADEL SADEL ZETAGI ZETAG!

X COMBI 50 - ODIC 100 BASIS R BASI

D

BE!

STAN

EL

RS RS

E E

RKE ККЕ

RM

А СМАО TAFI А MB 30 PLU

DAARD LADER AH3 FEL LADER AH4

RM75

ELMIKE.

ER SCAN-QUEEN.MOBIEL.MAGNEET. SCAN.

2000MHZ. - 450MHZ.

ANTENNE 100 - 450MHZ. S ANT.100 - 150MHZ. D 707 ACTIEVE BASIS ANT. 0.5 TOT 1300 MHZ.

DIVERSE ACCESSOIRE VOOR SCANNER.

00

@

S TAFELMIKE.

А ECHOMASTER PLUS. А BRAVO PLUS TAFELMIKE. А ECHOMASTER PRO.

МВ + 4 TAFE

MB + 5 TAFELMIKE.

LMIKE.

м, DH Ee

——

DIVERSE ACCESSOIRE VOOR 27MHZ.APPARATUUR.

AOR-AR-3000A AOR-AR-2000XLT AOR-AR-1000XLT

AOR-AR-1500

YUPITERU MVT-5000 YUPITERU MVT-7000 YUPITERU MVT-7100 UNIDEN-BEARCAT 50XLI UNIDEN-BEARCAT 100XLT

UNIDEN-BEARCAT 200XLT HAND.

UNIDEN-BEARCAT 2500XLT UNIDEN-BEARCAT 8500XLT UNIDEN-BEARCAT 142XLT UNIDEN-BEARCAT 177XLT

BASI HAN! HAN

ANI

AN HAN АМ

НАМ BAS BAS BAS

HAND.

AND.

S. D. D.

D.

D. D. D.

D. 5. 5. 5.

UNIDEN-BEARCAT 760XLT BASIS.

UNIDEN-BEARCAT 855XL

BASIS.

VOEDINGSKABEL MET SIGARE PLUG.

ACCU PACK 100/200XLT.

JIM S-ME

ER SM-AT.

JIM S-METER SM-A3 KLEIN. AOR 2002/3000 MOBIEL BEUGEL.

SADELTA MC7 H SADELTA MR] H SADELIA MP2 H SADELIA MP4 H

АМОМККЕ. IANDMIKE. /ANDMIKE. /ANDMIKE.

TELEFOONHOORN+HOUDER. ZETAGI MB + 7 TAFELECHOMIKE.

SADELTA ME3 ECHO H

STUUR EEN BRIEFKAART VOOR DE GRATIS CATALOGUS MET PRIJSLIJST.

PRIJSWIJZIGING EN OF UITVERKOCHT VOORBEHOUDEND.

/ANDMIKE.

RADIO 2cdeMIDDEELANIDSIRAAT 18-22 3021 bn ROTTERDAM

Tel: 010-477 58 02 wit ОЛО e RE A

Op maandag gesloten- Vrijdagskoopavond vanaf l januari 1994 vrijdagavondtussen 18.00 еп 19.00 gesloten!!!

MEER DAN 35 SOORTEN 27MHZ ZEND-ONTVANGERS VOORRADIG.

SATCOM SCAN 40 FM SKIPTECH SKIPPER PRESIDENT HERBERT —Q SKIPTECH 4000 DANITA MARK 5 : SKIPTECH 3000 PRESIDENT WILSON DNT TRAFFIC MIDLAND 27E GOLD PAN MULTITOP DANITA 640 PAN MINITOP ALPHA 4000 PAN MEGATOP UNIDEN PRO420 MAXON MX 1000 MIDLAND 58E MAXCON MX 2000 DANITA 440 TEAM TRX 404 MIDLAND 77-250GOLD TEAM TS 404 STABO XM 5000FMQ DANITA MARK 3 MIDLAND 77-104 TEAM EURO 404 MEER DAN 30 SOORTEN BASIS EN 60 MOBIEL ANTENNES VOORRADIG. ANTRON 99 FIBER SIRIO BOOMERANG LANG BANDIT 99 FIBER MIDLAND BAZOKA SHAKESPEARE BIGSTICK SIRIO BOOMERANG KORT SHAKESPEARE POGOSTICK PAN MEGARANGE 827 PAN SUPER 8 CTE SPITFIRE 3 ELEMENTS. PAN SUPER 12 GB 3 ELEMENTS BEAM MET GAMMA PAN SUPER 16 GB 4 ELEMENTS BEAM MET GAMMA SKIPMASTER SUPER 8H JP GB 5 ELEMENTS BEAM MET GAMMA SKIPMASTER GPA 27 1/2 PBS GB 935 MHZ. 17 ELEMENTS BEAM SKIPMASTER GPA 27 1/2 SK GB 935 MHZ. 33 ELEMENTS BEAM SKIPMASTER GPA 27 1/2 SD ARMCO 3 ELEMENTS BEAM MET GAMMA RUIM 35 SOORTEN SWR/POWER METERS VOORRADIG. ZETAGI SWR POWER HP 201 CTE K170 SWR POWER ZETAGI SWR POWER HP 202 m CTE K270 SWR POWER ZETAGI SWR POWER MATCHERTM 999 CTE K350 SWR POWER ZETAGI SWR POWER MATCHER HP1000 CTE HQ 222 SWR POWER ZETAGI SWR POWER HP 500 CTE HQ 330 SWR POWER SAMLEX SWR 36 POWER SWR. CTE K 2000 SWR POWER SAMLEX SWR 2. CTE HQ 500 SWR POWER SAMLEX RPS 1202 3AMP. ALAN K305 40AMP. SAMLEX RPS 1203 5AMP. ALAN K205 22AMP. SAMLEX RPS 1204 6AMP. SAMLEX APS 1206 8AMP REG. SAMLEX RPS 1205 7AMP. SAMLEX APS 1209 12AMP REG. SAMLEX RPS 1206 8AMP. SAMLEX APS 1215 15AMP. REG.

SAM SAM

LEX RPS 1207 10AMP. SAMLEX RPS 1215 20AMP.

LEX RPS 1210 14AMP. SAMLEX RPS 1220 25AMP. STUUR EEN BRIEFKAART VOOR DE GRATIS CATALOGUS MET PRIJSLIJST.

PRIJSWIJZIGING EN OF UITVERKOCHT VOORBEHOUDEND.

UIT DE POSTBUS

POSOL

HRTP?

бе

Een lezer belde ons met een

vraag over HRTP, high resolu- tion picture transmission. “Graag zou ik de high resolu- tion-beelden via de NOAA- weersatellieten ontvangen. Welke apparatuur heb ik daar voor nodig?”

RAM: HRPT-ontvangst is een heel nieuwe tak van de radio- hobby. Niet zoveel mensen we- ten dat de NOAAsatellieten ook nog (op een andere fre- quentie) uitzenden in een zeer hoge resolutie. De normale beelden worden uitgezonden in de 137 MHz-band volgens het zogenaamde APT, Automatic Picture Transmission. Deze APT- beelden vormen in feite één lange foto, waarvan een deel is te ontvangen zolang de satelliet zich boven de horizon van de waarnemer bevindt. In tegenstelling tot bij Meteosat bevinden de NOAA satellieten zich in een lage, omlopende baan. Dat betekent dat de sa- tellieten in korte tijd rond de aarde bewegen. De hoge-reso- lutiebeelden, ofwel HRPT wor- den op een veel hogere frequen-

tie uitgezonden, namelijk zo'n 1,7 GHz. Om deze beelden te kunnen ontvangen moeten we echter met een schotel uitrich- ten op de snel bewegende satel- liet. Zoals u zult begrijpen zit “m hier het probleem

Jii d;

<I

Nn

da

In Nederland wordt door be- drijven nog relatief weinig aandacht besteed aan de ont- vangst van HRPT-beelden. Het Duitse bedrijf Hansen Funksysteme GMBH

(Konr. Adenauerstrasse 142, 223 Stolberg,

101. 09-49-24025122/

fax. 09-49-240283806)

heeft een complete lijn ont.

vangstapparatuur ontwikkeld. Naast de juiste ontvangers le- vert deze firma ook een inter- face om de antennerotor via de computer te besturen (met de wel niet

hand is besturing vri meer mogelijk). Hiervoor wordt de Qui bruikt. Naast de ontvangstsoft-

Track software ge-

ware is ook een demodiskette be- schikbaar. De beelden worden digitaal uitgezonden met een kBits geven een werkelijk ongelooflij-

snelheid van 662

sec. en

ke detailweergave

Welke antenne moet ik gebruiken?

Een lezer schreef ons: “Naast radio-amateur ben ik ook een verwoed zeiler, Nu heb ik sinds kort mijn zendmachtiging ge- haald. Met mijn 70-cm-zender (de Kenwood TR851) wil ik graag contact houden vanuit de Zeeuwse wateren met me- de-amateurs in Rotterdam. Het thuisfront werkt met een 19 elements QueDee horizon- tale yagi. Welke antenne kan

Spelregels

De Postbus is een rubriek voor lezers met problemen of vragen op hobbygebied. Elke lezer kan vragen stellen, mits de spelregels in acht worden genomen. Die zijn: 1) Eén onderwerp per brief, dus geen epistels met een vraag over kortegolf ontvangst, welke antenne voor uw scanner het beste is en hoe и een zwart-wit TV kunt ombouwen naar een monitor. 2) Beschrijf het probleem zo duidelijk mogelijk en geef zo veel mogelijk informatie over het onderwerp, de gebruikte apparatuur en dergelijke. 3) Persoonlijk antwoord is niet mogelijk, dus sluit vooral geen post- zegels of antwoord-enveloppen bij. 4) Verzoeken om catalogi, schema's, hand- boeken en bemiddeling in problemen met leveranciers worden niet behandeld. 5) Alleen wanneer uw probleem ook interessant of leerzaam is voor andere lezers wordt uw vraag in deze rubriek opgenomen. U kunt dus voor niets hebben ge- schreven... 6) Houdt er rekening mee, dat het soms wel enkele maanden kan du- ren voor uw brief behandeld wordt, omdat RAM een produktietijd van 6-8 weken heeft en we vaak meer vragen binnen krijgen dan we per nummer kunnen opne-

men.

Wilt u met inachtneming van deze spelregels een vraag stellen, stuur uw brief dan naar RAM, Postbus 75985, 1070 AZ Amsterdam en zet in de linkerbovenhoek van de voldoende gefrankeerde envelop: Lezersbrieven,

ik het best aan boord gebrui- ken?”

RAM: Aan boord kunt u voor de 70-cm-band het best een rondstraler gebruiken, daar

een rotor ei

g onhandig zal blij- ken. Een varend schip neemt nu eenmaal steeds een andere

positie in en 70-em-richtanten-

nes hebben vaak een heel kleine openingshoeh. Voor de hand ligt een verticale rondstraler, bij voorkeur bovenin de mast geplaatst. U wilt echter hori- zontaal gaan werken en dat is op zich geen slecht idee. Alle lange-afstandverkeer op 70 ст vindt in principe in horizonta-

le polarisatie plaats. Er zijn

echter maar weinig antennes die aan deze eisen voldoen. De

enige goede horizontale ronds-

traler is de zogeheten klaver-

blad-antenne. Deze heeft een vrijwel rondstralend stralings- diagram en is heel bescheiden

van afmeting. Helaas zijn er bij ons geen antennefabrikanten

bekend die deze antenne in het

pakket hebben. Natuurlijk het mogelijk om deze antenne zelf te bouwen; in de Duitse en Amerikaanse handboeken komt hij uitgebreid aan bod. Geluk- kig is deze antenne ook ver- krijgbaar via Werkgroep Ra- dio Scouting (RIS, de Radio Interesse Stam). Men heeft een ‘prachtige handgebouwde an- tenne weten te maken voor een lage prijs. Voor een tientje meer wordt hij zelfs thuis afge- leverd!

Gei

Een lezer in Assen schrij

zou graag mijn CB zendont- vanger aansluiten op de tele- foonlijn. Zo zou ik dan ор af- stand de telefoon kunnen aan- nemen en gesprekken voeren. Is dit mogelijk?”

RAM: Wij denken wel dat dit mogelijk is, maar het zal niet eenvoudig zijn. Er bestaan in- derdaad apparaten die het mogelijk maken om een zend- ontvanger te koppelen aan het openbaar telefoonnet. De Ja- panse firma Diamond maakte zo'n interface, maar zover ons bekend wordt deze niet in Ne- derland geleverd. Daarbij komt dat we niet weten of het gebruik ervan is toegestaan. In het be- drijfsleven is dit inmiddels al min of meer gewoon, maar voor CB bestaat geen regelgeving. Voor gelicenseerde zendama- teurs is het koppelen van de zendontvanger aan de telefoon in ieder geval verboden.

От “iets” op het openbaar tele- foonnet te kunnen aansluiten moet het apparaat in ieder ge- val goedgekeurd zijn door PTT. Dat zal in dit geval niet zo zijn. Natuurlijk kunt u wel een tele- foonkoppeling op uw huis- of bedrijfscentrale aansluiten, zo- lang maar geen contact wordt gemaakt met de buitenlijn. Om. deze koppelunit te bedienen moet de CB zendontvanger uit-

RAM 150 јап. 1994

n met DTMF tonen. Ook dit zal niet meevallen. Al met al nogal veel haken en ogen

gevoerd

dus

Zijn er scanner- clubs?

D

Vele lezers bellen en schrijven ons met de volgende vraag (of een variatie op het thema) “Kunt u mij helpen aan het adres van een scannerclub? Ik

heb gehoord dat er zo’n ver-

eniging zou bestaan die bo- vendien een frequentielijst

zou geven aan de leden?

R. daad

M: Goed nieuws: er is inder. zo'n club. De Stichting search geeft het blad ро;

Sean “Lu

eniging van ‘echte’ scannerspe

uit en is een ver-

cialisten. Daarnaast bestaat er een club die zich toelegt op het beluisteren van militaire luchtvaartcommunicatie. De adressen: Stichting Scan Search, tav. R. Boerlage, Du-Meelaan 408,

2722 24 in Zoetermeer;

SC MAC vaart), t.a.v. G. Diebels, 51 TJ in Deurne.

(militaire lucht

Roer

N-connectors

De heer A, in 's-Hertogen- aagt ons: "Steeds

aten worden uitge-

bosch v

meer app

voerd met N-connectors. Kunt u mij op weg helpen hoe deze connectors worden gemon- teerd? Tot nu toe heb ik mijn kabels door mijn leverancier van connectors laten voorzien, maar dat is natuurlijk te gek

om los te lopen voor een radio-

hobbyist. Heeft u tip

RAM: Inderdaad begint de N.

te winnen. Met het toenemen

onnector steeds meer terrein

van de ontvangstfrequentie neemt ook de noodzaak van be- tere connectoren toe. Op ontvan- en SWR

ien we dan ook steeds

gers, voorversterkers

meter

-connector. Een

vaker een ?

RAM 150 jan. 1994

N-connector is eigenlijk ook maar een gewone plug. Voor speciale coaxkabels zoals H100, RG213, Aircomm en Aircell be- De pasvorm is erg

zijn speciale N-connector

schikbaar.

belangrijk. Neem bij aanschaf een klein stukje van de coaxka- bel mee om te zien of de connec- tor goed aansluit. Als men be- grijpt waar de onderdelen voor dienen is het leed al snel gele- den. Voor het aansnijden van de coax moet eerst het connec- torhuis over de kabel worden

geschoven. Pla

vervolgens de dunne schuifring over de kabel. Deze dunne ring be-

schermt de gummiring bij het aandraaien van de connector. Ха de gummiring volgt de те-

talen conus (deze ziet er uit als

een soort metalen trechtertje). Dit trechtertje valt precies in

het connectorhuis. Deze zorgt

ervoor dat de koperdraadjes van de afscherming vastge- klemd worden tegen het huis van de connector. Als de conus op zijn plaats zit worden de draadjes netjes 'uitgekamd"

over de conus en t gevou:

wen. Met behulp van een schaar worden de draadjes op

maat geknipt; de draadjes

moeten net zolang zijn als de rand van de conus en ophou- den waar de gummiring be- gint

Nu kan de binnenisolatie wor- den aangesneden. Op ongeveer

1 millimeter boven de omgevou wen draadjes van de buiten | mantel wordt de middenpen aangesoldeerd. Gebruih heel weinig soldeertin en altijd

harskernsoldeer. Voorkom dat |

de middenpen vertind wordt anders past hij niet meer goed. Even de maat nemen en con- troleren of de middenpen vol- doende ver naar buiten komt. Hij mag echter niet knikken, || want dan z soldeerd. V plaatsen en met beleid aan-

de pen te hoog ge-

olgens het huis

draaien. Vast is vast, niet de boel tot de laatste schroefdraad ! Met de Ohm- meter controleren we of er geen

aandraaien

sluiting in de connector zit.

Klaar is Kees!

CB/CEPT BIJ MICROSET

(MICROSET is exklusief importeur. van TEAM-produkten)

E Uw eigen CAR-PHONE-CB l 40 kanalen 4 Watt Cept |

met scanning, dual watch en memory

п. 499,- ^

| Т АМТЕММЕ5 | bijv. de ANTRON 99 .

| fiberglass basis-

TEAM TS-PHONE | | |

De kleinste portable,

40 kanalen antenne,

4 Watt Cept, 9.9 dB gain, rubber vermogen tot bnc-antenne, 2000 Watt, voor aansluiting de 11 en 10m. voor lader en externe band,

voeding 3-delig

Opties: • snoer met plug voor sigaretteaansteker voor voeding auto/boot e luidsspreker/microfoon

fl. 339,-

fl. 189, “

ТЕАМ LUCKY-STAR

4 Kanalen 4 Watt Cept, digitale kanaaluitlezing inkl. up/down microfoon

fl. 189,- |

мее | ІШШСБЕТ |

ТІ

Postbus 1368 / 3260 AJ Oud-Beijerland Admiraal de Ruyterstraat 60 / 3262 ХЕ Oud-Beijerland Tel. (voor particulieren): 01860 - 12655 Tel. (uitsluitend voor handelaren): 01860 - 12133

Fax (uitsluitend voor handelaren): 01860 - 12992

Vergissingen en/of prijswijzigingen voorbehouden. Handelaren, informeer naar onze uitstekende kondities.

Geopend ma/vr van 09.00-12.00 uur

en van 13.30-17.00 uur Levering onder rembours. Verzendkosten fl. 10,- per zending.

TEST

door RICK de RAVE en MARCEL ROOZEBOOM

De Bearcat 2500 XLT ortable scanner

Lang verwacht en toch geko- men: eindelijk kwam Uniden onlangs met een nieuwe scanner op de markt. Of één,

het zijn er zelfs twee: een ba-

sisscanner en een portable exemplaar. Rick de Rave en Marcel Roozeboom testten de Amerikaanse versie van de portable Bearcat 2500 XLT (de Europese versie was na- melijk nog niet leverbaar toen wij de test uitvoerden). Zou Uniden aan de (bij ons) hoog- gespannen verwachtingen

voldoen?

Des le mooie vormgeving (ja

anner valt direkt op door zijn he-

at is per- soonlijk!). Ronde vormen treffen we aan in het display en aan de boven- kant van de scanner. Mooi!

Het display zelf en het bedieningspa- neel zijn eenvoudig en dus gebruiks- vriendelijk vormgegeven. Grote druk- toetsen en weinig dubbelfuncties, kort- om: typisch de Bearcat-gebruiksvrien- delijkheid. Het display is te verlichten Cwarmgeel' en goed licht) gedurende vijftien seconden; hierna moet u de toets opnieuw indrukken.

De BC 2500 XLT werd ons geleverd met een oordopje, een clip, adapter en kunstleren beschermhoesje. Verder is het mogelijk om een externe speaker aan te sluiten (bovenop zit de aansluit-

mogelijkheid, naast die van de oortele- foon). Bij de scanner hoort een rubber

antenne, maar die kunt u natuurlijk eventueel vervangen door een tele-

scoopantenne. De scanner wordt ge- voed door het bijgeleverde batterypack en/ of de 12 VDC adapter. Het batte pack heeft overigens een fraaie, afwij-

kende vorm. Met een handig palletje (stevig!) ‘klikt’ u het pack los en schuift u het er af. Voor het battery- pack blijft dan wel een frontje zitten (waar de fraaie speaker zit), hetgeen direct betekent dat er geen andere packs (bijvoorbeeld van andere Bear- cat-modellen) op kunnen worden aan- gesloten. En bij het vervangen van het batterypack bleven gelukkig de gepro- grammeerde frequenties bewaard.

Het gebruik

Ons Amerikaanse model wijkt uiter- aard af van de versie die waarschijn- vanaf eind januari hier te koop n. Gegevens over de Europese sie ontbreken nog, dus gaan wij volledig uit van de gegevens van ons testmodel.

De 2500 XLT heeft vierhonderd ge- heugenkanalen (verdeeld over twin- tig banken) en veertien Search-ban- den (narrow en wide FM, AM). Het frequentiebereik loopt ononderbro- ken van 25 tot 550 MHz en van 760 tot 1300 MHz. De scan-snelheid is 100 kanalen per seconde in de Turbo Scan-mode en 20 kanalen in de Nor- mal Scan-mode. Zo blijkt het toch al- tijd sneller te kunnen! De scan delay is twee seconden.

Het instellen van de scanner is een- voudig: u zet de op manual, vervolgens het kanaal-

nummer, opnieuw manual en dan de

nner aan, drukt

frequentie. Nog even de E en klaar is onze Kees! Doordat de toetsen vrij groot zijn, kunnen zelfs de lezers met dikke vingers bij het programmeren niet in de fout gaan....

Puur voor de Amerikaanse markt is de WX-toets waarmee weerstations

kunnen worden opgevangen.

Voor het aflopen van de banden ge- bruikt u uiteraard de Scan-toets. Door middel van de draaiknop (VFO Control) bovenop de scanner kunt u *Up- en Down’ de banden langslopen. Bij gebruik bleek (we hadden niet eerst de handleiding uitvoerig door- genomen) dat ons model beschikt over tien Priority-kanalen (één in elk van de tien eerste banken). Toen wij de toets CNT ontdekten, doken wij toch maar even in de handleiding. Toen bleek dat met Manual en ver- volgens CNT is na te gaan hoeveel

keer de scanner gestopt is op een be- paalde frequentie tijdens het scan- nen. Handige mogelijkheid!

RAM 150 јап. 1994

De opbouw

De Uniden Bearcat 2500 XLT zit vrij complex in elkaar. Hij is opgebouwd uit drie printen, waarvan de eerste de ingangsfilters, de PLL, de mixer en de eerste middenfrequentfilters bevat. Op het tweede printje zijn de FM- en AM-demodulatoren gemonteerd, even- als de tweede middenfrequentfilters en de mixers met de kristallen. Op het laatste printje zitten de microproces- sor en de geheugenIC's, met daarbij aan de onderzijde de druktoetsen en het display. Uiteraard is ook deze scanner geheel opgebouwd in SMD (Surface Mounted Device). De 2500 XLT heeft vier ingangsfilters waar- achter het signaal met een diodering- mixer gemengd wordt naar het eerste middenfrequent. Dit gebeurt door middel van de Phase Locked Loop die een referentie heeft van 12,8 MHz. Het eerste middenfrequent bestaat uit vier helical-filters die allen rond 555 MHz liggen. Daaruit wordt vermoede- lijk (er was geen technische handlei- ding) teruggemengd naar 5,5 MHz en 55 kHz. Althans, dat is wat op de com- ponenten vermeld staat, helemaal ze- ker weten wij dit niet.

De gevoeligheid

Fabrikant Uniden geeft voor de 2500 XLT zeer magere technische specifica- ties (althans, bij onze Amerikaanse versie). Wij kunnen de gemeten gevoe-

ligheid dan ook niet vergelijken met de specificaties, maar zullen het moe- ten doen met de gegevens die ons uit eerdere testen van andere scanners bekend zijn. Uiteraard dienen wij daarbij wel te letten op het prijs- en dus kwaliteitsverschil!

Daar wij een Amerikaanse versie kre- gen, waren wij in staat om ook te me- ten in de banden die vaak niet voorko- men op Europese modellen. Denk dan aan het bereik van bijvoorbeeld 25 tot 54 MHz.

Voor de lagere AM-band van 25 tot 29 MHz was de gevoeligheid ongeveer 0,84 microVolt (bij 10 dB S/N met 30% AM). Ter vergelijking: bij de MVT 7100 (zie RAM 143) kwamen wij tot 0,5 microVolt, hetgeen dus iets beter is.

Datzelfde geldt eigenlijk voor de ge- voeligeid voor de narrow FM-band van 29 tot 54 MHz. Wij kwamen tot een gevoeligheid van 0,31 microVolt bij 12 dB Sinad met 5 kHz FM; bij de MVT 7100 was dit 0,18 microVolt. Voor de wide FM van 54 tot 72 MHz kwamen wij niet verder dan een ge- voeligheid van 1,1 microVolt. Van 72 tot 76 MHz is de gevoeligheid 0,47 mi- croVolt (bij 20 dB S/N 3 kHz FM). Een beetje minder dus dan bij de Commtel twee maanden terug test- dat model 0,34 micro- Volt), maar weer beter dan bij de Pro 46 van Netset (RAM 146) die niet ver- der kwam dan 0,53 microVolt,

Figuur 1: De gevoeligheid van de 2500 XLT.

Bij ons model viel van 76 tot 108 MHz alleen in wide FM te werken en niet

in narrow FM, zoals wel wenselijk is om bijvoorbeeld de politieband te kun- nen beluisteren...Wij gaan er van uit dat dit niet zal gelden voor de Europe- se versie, maar daarover is nog niets bekend. We moeten het dus doen met de gegevens van onze Amerikaanse model. De gevoeligeid in dit frequen- tiebereik van 76-108 MHz was 1.07 microVolt (bij 20 dB S/N met 50 kHz FM).

In de AM-mode (108-137 MHz, de luchtvaartband dus) blijkt de Bearcat 2500 XLT het minder goed te doen dan de al genoemde andere scanners. De gemiddelde gevoeligheid was 2,2 microVolt (bij 20 dB S/N met 60% AM). Ter vergelijking: bij de Pro 46 was het 2,15 en bij de Commtel 203 1,65 microVolt.

Van 137-174 MHz doet de scanner het echter beter: de gemiddelde gevoelig- heid is daar ongeveer 0,52 mV (20 dB S/N met 3 kHz FM), terwijl de Comm- tel 203 het moet doen met 0,69 en de Pro 46 zelfs met 1,05 microVolt.

Figuur 2: De gemeten selectiviteit.

GEVOELIGHEID s т 65 С] ss — so 45 40 35 зо š 25 i | і| 5 £ 045 5 0 E — ° ® їй 10 26-30 40 0 з® 60 ма кю 90 99 ию 10 EN эю DESEE UE URN E GEVOELIGHEID AM, bij 2048 S/N, 60% AM. TERCER, а Frequentie in (+/ KHz. FM naow, bij 20 4B S/N, 3 kiz ендо — = HOP ONSE Het аата! таа dat een ongewenste zender sterker in niveau mag n. RAM 150 jan. 1994

TEST

Voor narrow FM van 216-225 MHz en AM van 225 tot 400 MHz geldt dat de gevoeligheid respectievelijk 0,53 en 1,2 microVolt (10 dB S/N met 30% AM). Van 400 tot 512 MHz hebben wij een gemiddelde gevoeligheid van 0,95 microVolt gemeten (hetgeen vrijwel gelijk is aan de Commtel 203; de Pro 46 'scoorde' 0,7 mV). Voor wide FM van 512 tot 550 MHz werd een gevoe- ligheid gemeten van 1,3 microVolt. Voor UHF H van 760 tot 1300 MHz kwamen wij tot een gemiddelde van 0,9 microVolt (20 dB S/N met 3 kHz FM). In figuur 1 en tabel 1 kunt u één en ander nog eens bekijken.

De dynamische selectiviteit of de pro- tectiecurve geeft aan hoe sterk een nabijgelegen zender mag zijn zonder dat de ontvangst van de door ons ge- wenste zender wordt gestoord. In fi- guur 2 ziet u deze protectiecurve, die al snel ‘begint af te lopen’. Bij 65 kHz- afstand hebben wij een onderdruk- king gemeten van 56,5 dB; bij 15 kHz kwamen wij niet verder dan een on- derdrukking van nog geen 34 dB. De nuldoorgang, waar de beide zenders even hoog in niveau zijn, ligt op 11 kHz-afstand. Dit is redelijk, maar wel minder dan bij de door ons geteste MVT 7100 en Commtel 203.

De intermodulatie Het intermodulatiegedrag geeft zoals bekend aan hoe goed een ontvanger

Figuur 3: De aanpassing van de antenne-ingang op 200 MHz.

bestand is tegen zenders die in de buurt van de afstemfrequentie zitten. Worden veel sterke zenders op de an- tenne-ingang aangeboden, dan kun- nen deze de scanner ‘oversturen’. Dat leidt tot door de scanner gemaakte stoorprodukten: intermodulatie.

Bij ons testmodel hebben wij een in- termodulatie-afstand gemeten van 68 dB op 155 MHz in narrow FM (3 dB S/N met -48 dBm ingangssignaal). Op 522 MHz in wide FM (3 dB S/N met - 51 dBm ingangssignaal) kwamen we tot 56 dB. Hier kunnen wij dus tevre- den zijn over de prestaties.

De aanpassing

Bij een scanner met een goede aan- passing zal de ontvanger (bijna) alle door de antenne opgevangen energie gebruiken; bij een slechte aanpassing kan een gedeelte van die energie re- flecteren, waardoor de ontvangst ver- slechtert. De aanpassing geven wij aan in ‘dB’: hoe meer dB's, des te be- ter is de aanpassing. In de figuren 3, 4 en 5 ziet u de door ons gemeten aan- passing. In figuur 3 zien we dat de beste aanpassing (we hebben gemeten met een afstemfrequentie van 200 MHz) ligt op de afstemfrequentie, 200 MHz dus. De aanpassing bedraagt on- geveer 16 dB en dat is behoorlijk goed. Op 350 MHz ligt de beste aanpassing zo'n 35 MHz lager in frequentie. Ор de afstemfrequentie (350 MHz dus) is de aanpassing circa 7,5 dB (zie figuur 4). Op 815 MHz ligt de beste aan sing zo’n 40 MHz boven de afstemfre-

quentie. Op de afstemfrequentie be- droeg de aanpassing ongeveer 6,5 dB. De gemiddelde aanpassing op alle banden ligt rond 10 dB. Dat is rede- lijk, zeker gezien het grote frequentie- bereik.

Stoorprodukten en birdies

In de 2500 XLT wordt regelmatig ‘heen en weer’ gemengd en daarvoor heeft men nu eenmaal oscillatoren no- dig. Dit mengen kan gebeuren met VCO's (Voltage Control Oscillator) of met kristaloscillatoren. In deze scan- ner worden beide gebruikt, zoals bij de meeste scanners het geval is. De VCO of de harmonische daarvan wordt gebruikt om het te ontvangen signaal te mengen naar het eerste middenfrequent. Daaruit wordt dan met een vast kristal naar een volgend middenfrequent gemengd (en dit dan soms meerdere malen). U begrijpt dat deze oscillatorsignalen met harmoni- schen gaan mengen en stoorproduk- ten zullen veroorzaken.

In figuur 6 zi

zien we al deze oscillatoren en stoorprodukten. Het hoogste sig- naal, de VCO, is -60,7 dBm ofwel 207 microVolt. Dit is behoorlijk veel; het is iets meer dan bij de Pro 46 maar een stuk minder dan bij de Commtel 203. Sommige van deze stoorprodukten scannen mee, terwijl anderen vast blijven staan (van de kristallen), Deze stoorprodukten veroorzaken de beken- de en beruchte ‘birdies’. In tabel 2 zien wij de door de fabrikant opgegeven birdies. Op deze frequenties zal de

Figuur 4: De aanpassing van de antenne-ingang op 350 MHz.

Se E | [ЮП Su ШШ E Т [ЫИ ЕЕ m m ST zetten ОТШ $i mw" fr | | grs 008 58 0€ P | ШЇ, I Kai ЇЇ 1 am ПЕЯЛ M i ЕЗ EL | rej SET ИЕК | ај | V. | ' 1580 5 SEI | HA 11/50 Ішін LE rb CR 2L M ERC (ІН awe SPAN 200.000 Wi RAM 150 jan. 1994

scanner dus stoppen en fluittonen ver-

oorzaken. De conclusie freq. in MHz De Bearcat ziet er keurig verzorgd uit. Jammer genoeg is de handleiding wat ager j Р Ge 25-29 mager (en Engelstalig), maar waar- em GC 29-54 schijnlijk is dit 'euvel' bij de in Neder- 54-72 land leverbare modellen verholpen. 72-76 Technisch gezien is de Amerikaanse 76-108 2500 XLT een behoorlijk goede scan- 108-137 ner. Het intermodulatiegedrag is goed 137-174 en ook de gevoeligheid geeft geen re- 174-216 den tot klagen. 216-225 Minpunten? Er zijn helaas behoorlijk 225-400 wat stoorprodukten en ook de aanpas- 400-512 sing valt ons enigszins tegen. 512-550 Over het algemeen is het een goede, 760-1300

fraai vormgegeven en gebruiks: delijke scanner. Helaas kunnen v nog geen uitspraak doen over de spe- cificaties van het Europese model. Wij gaan ervan uit dat het frequentiebe- reik en het aantal banden gelijk zul- len zijn aan die van dit model, maar moeten verder nog ‘gissen’ omdat nog geen informatie bekend is. Wij ver- wachten dat het Europese model van- af eind januari leverbaar is en onge- veer f 1000,-/ Bfr. 20.000 zal gaan kos- aart ten. De stoorprodukten van Let op de advertenties in de komende жан nummers voor informatie over de le-

verbaarheid en de prijs.

1227.7000.

и Wij bedanken E+E Electronica voor het ter beschikking stellen van de Bearcat 2500 XLT. De foto werd gemaakt door Anton Dijkgraaf.

Figuur 5: De aanpassing van de antenne-ingang op 815 MHz.

BOSRERENI| JE D WG Re ІА. AH (99 m D ғ Ай 27 DEW W [шщ СК ' 85.2812 5,06 8 p nm Sp DN — CENTER — 815.000 Wie SPIN 200.000 Wiz RAM 150 jan. 1994

Tabel 1: De gevoeligheid zoals die door ons werd gemeten:

modulatie norm uitstuurniveau in microVolt

3096 AM 10 dB S/N 1,5

5 kHz N FM 12 dB Sinad 0,31

50 kHz W FM 20 dB S/N 11

3 kHz N FM 20 dB S/N 0,47

50 kHz W FM 20 dB S/N 1,07

60% AM 20 dB S/N 2,2

3 kHz N FM 20 dB S/N 0,52

50 kHz W FM 20 dB S/N 1,12

3 kHz N FM 20 dB S/N 0,53

30% AM 10 dB S/N 1,2

3 kHz N FM 20 dB S/N 0,95

50 kHz W FM 20 dB S/N 1,3

3 kHz N FM 20 dB S/N 0,9

Tabel 2: De door de fabrikant opgegeven ‘birdies’.

27.3550, 29.0350, 38.3950, 51.1950, 140.7950, 143.1550, 153.5950, 154.5150, 161.0500, 162.8400, 162.8450, 167.3550, 218.5550, 256.9125, 308.3000, 323.9000, 359.3125, 422.2500, 468.8500, 805.4375, 818.2875, 819.2125, 856.6625, 911.2875, 921.5875, 936.8875, 1024.0125, 1112.6375, 1125.4625 en

Enkele specificaties:

Banken: 20.

Banden: 14 Search-banden (narrow en wide FM, AM). Kanalen: 400.

Freq. bereik: 25 tot 550 MHz, 760 tot 1300 MHz.

Scan-snelheid: 100 Кап./ sec. (Turbo) of 20 kan./ sec. (Normal).

Antenne: rubber antenne. Voeding: 12 Volt, adapter wordt meegeleverd. Scan-delay: 2 sec.

Audio-output: max. 0,4 Watt.

Extra: Variable Frequency Control (VFO), de mogelijkheid om erg snel te "scannen" (Turbo Scan), tien Priority-kanalen.

VERSLAG

door BAS 't HOEN

Verslag JOTA 93

Amateurs en ‘padvinders’ werken samen

Eenmaal per jaar wordt wereldwijd de JOTA georganiseerd.

Tijdens dit evenement worden leden van Scouting in de gelegenheid gesteld om met andere scouts van gedachten te wisselen (waar ook ter wereld). Eind oktober vond de jongste editie plaats: Bas ‘t Hoen

was erbij.

Wat vroeger de padvinderij heette is nu Scouting Nederland. De naams- verandering loopt parallel met de moderne doelstellingen en activitei- ten van de Scouting Organisatie. De JOTA past daar als activiteit prima in. Het accent van alle activiteiten ligt op het verkennen en ontdekken van nieuwe zaken. Maar ook voor zend- en luisteramateurs was het een heel bijzonder weekend; gedurende

twee dagen stonden alle amateurban- den helemaal op hun kop en gonsde het van de activiteiten.

Om de scouts met elkaar te laten communiceren wordt de hulp inge- schakeld van radiozendamateurs die voor een weekend hun apparatuur en know-how ter beschikking stellen

van een JOTA-zendstation. De afkor- ting JOTA staat overigens voor Jam- boree-On-The-Air, vrij vertaald zoiets als ‘meeting via radiogolven’. Doel is het uitwisselen van ideeën en het versterken van de band tussen de groepen. Het evenement JOTA (altijd het derde weekend van oktober) duurt van vrijdagavond 00:00 uur tot zondagnamiddag. Ditmaal ‘viel’ de JOTA op 16 en 17 oktober. Het was inmiddels de 36e maal dat het evene- ment werd georganiseerd; wij kun- nen dus stellen dat er sprake is van een traditie.

Aan JOTA wordt door Scouting-groe-

pen over de gehele wereld deelgeno- men. Dit benadrukt het internationa- le karakter van de Scouting-organi- satie. Ook de organisatie van het eve- nement is wereldwijd geregeld. De hoofdzetel rust in Geneve, alwaar het World JOTA Team actief is in het World Scout Bureau. Alle Scouting- groepen zijn hier via de landelijke or- ganisaties aan verbonden. In Neder- land rust de organisatie bij de werk- groep Radio Scouting die deel uit- maakt van het landelijk Bureau. Ne- derland is weer opgedeeld in dertien rayons die allen een adviseur hebben.

Deze adviseurs helpen groepen en zendamateurs bij de organisatie.

Wie doen er mee?

Normaal gesproken is het voor niet- zendamateurs onmogelijk om uitzen- dingen te verzorgen via een ama- teurstation. Om nu toch de scouts in de gelegenheid te stellen om informa- tie uit te wisselen is de /J- ofwel Jamboree-machting in het leven ge- roepen. Hierin liggen de regels vast waaraan ieder station zich moet hou- den, Vanaf het moment dat deze machtiging in werking treedt mogen de zendamateurs ‘streep J' aan hun callsign toevoegen waardoor ze voor alle andere stations direct herken- baar zijn als Jamboree-station. De zendamateur moet elke verbinding

Т De 'gepionierde' mast van de Steenbeek-groep uit IJsselstein.

tot stand brengen en de zender bedie- nen, maar hij of zij mag wel scouts aan het woord laten. Ook mag hij an- dere zendamateurs onder zijn call- sign verbindingen laten maken. De “htigingshouder wordt first opera- tor genoemd. Hij blijft eindverant- woordelijke voor de inhoud van alle uitzendingen. In tegenstelling tot de gewone gang van zaken mogen niet alle uitzendmodes gebruikt; uitslui- tend telefonie, morse en telex zij toeges gewisseld moet de zendamateur de verbinding afsluiten met de normale procedure (het vermelden van roep- letters en dergelijke). Behalve aan de radio-amateurs is het alleen aan le- den van Scouting Nederland toege- staan om deel te nemen aan dit acti- viteiten-weekend.

De opbouw van een station

De voorbereiding van het weekend wordt meestal al lang van te voren in de activiteiten van een groep opgeno- men. Met de betrokken zendama- teurs worden vergaderingen belegd om alles op rolletjes te laten lopen. De scouts zijn ook al lang van tevo- ren bezig met het inrichten van hun accommodatie. Vaak bouwt men van balken en touw enorm hoge torens (deze dragen tijdens het weekend de antennes). Natuurlijk is zon week-

RAM 150 — jan. 1994

end ook leuk voor de zendamateur; een hoge antenne garandeert goede verbindingen in de VHF- en UHF- banden. Niet zelden overtreft het an- tennepark van een JOTA-station dat van de deelnemende zendamateur (wat het voor hem of haar natuurlijk ook heel boeiend maakt). Niet zelden wordt tussen de bedrijven door op een rustig momentje even een hele mooie DX-verbinding gemaakt.

Hoogtepunten

Het weekend was voor sommigen een weekend met vele hoogtepunten en voor anderen een straf. Worden nor- maal gesproken verbindingen afge- wikkeld volgens ingeburgerde richt- lijnen (de 'operating practice”), tijdens het JOTA-weekend heerst er.... cha- os. Vele stations zijn zeer actief, vaak met goede, hooggeplaatste antennes. Hierdoor komt het in de praktijk nog- al eens voor dat stations last van el- kaar hebben waardoor verbindingen de mist ingaan. Voor het eerst werd dit jaar ook gebruik gemaakt van de 70-cm band (ор deze band speelt het ruimteprobleem natuurlijk veel min- der). In de tweemeter-band was het een vreselijke heksenketel. Om alles

soepel te laten verlopen werd gebruik gemaakt van de ‘World Scout'-fre- quenties. Vooral op de kortegolfban- den vergemakkelijkt dit het zoeken enorm. Op de tweemeterband heeft dit niet zo'n nut; men breekt de be- nen over de stations...

Misstanden

Het moet gezegd worden: niet alles was koek en ei (zoals alle dingen heeft ook de JOTA een schaduwzij de). Een groeiend aantal zendama- teurs heeft daarom forse bezwaren tegen het evenement. Iedereen die met behulp van een scanner of ont- vanger zijn oor te luisteren legt zal dit zelf kunnen vaststellen. Vooral in de nachtelijke uurtjes kwamen ver- bindingen voor die niets met het eve- nement van doen hadden. Soms leek de 2-meter-band meer op een uit de hand gelopen 06-Babbelbox of een datingservice dan op een goed geor- ganiseerd verlengstuk van de JOTA. Uw redacteur was betrokken bij een mobiele equipe van de werkgroep Ra- dio Scouting. In de nacht van zater- dag op zondag bezochten we een aan-

RAM 150 jan. 1994

tal Jamboree-stations. Tijdens deze tocht kwamen we nogal wat zaken te- gen die niet in het spelregelboekje van Scouting te vinden waren. Ver- bindingen werden gelegd door totaal onervaren scouts; in één geval was de verantwoordelijk zendamateur niet aanwezig en werden door de scouts vrolijk verbindingen gemaakt. Scou- ting-leden zijn immers aanpakkers; ijn niet op de hoogte van de ge- bruikelijke gang van zaken en rom- melen maar wat aan totdat men ie- mand aan de lijn heeft. Vaak een geïrriteerde zendamateur die niet deelnam aan de JOTA en zijn erger- nis over dit gedrag uitsprak. Tijdens de nachtelijke rit door Nederland werd veel communicatie gehoord die

door totaal onervaren operators werd uitgevoerd. Hier ligt natuurlijk de verantwoordelijkheid van de first operator! Het ergste geval bleek een station waar geen enkele gelicenseer- de amateur aanwezig bleek; de ver- antwoordelijke zendamateur had vrijdagavond zijn spulletjes afgege- ven, kwam zaterdagmiddag nog even een kijkje nemen en was de rest van het weekend niet aanwezig. Een ramp voor de betrokken Scouting- groep dus, die vanzelfsprekend door de nood gedwongen toch probeerde er wat van te maken. Gelukkig z aken uitzonderingen;

soort meeste gevallen loopt alles op rolle-

tjes.

Uniek

Luisterend op de diverse banden komt men па zo'n weekend toch tot de conclusie dat het evenement uniek is en zeker voor altijd behouden moet blijven. Met de juiste combinatie van

De Batenstein-groep uit Vianen in actie.

gemotiveerde scouts en zendama- teurs komen de mooiste verbindingen tot stand. Verbindingen die een zend- amateur zijn leven lang bij zullen blijven. Wat te denken bijvoorbeeld van een verbinding met een Scou- ting-groep midden in de Australische ‘bush’, die zelf energie moest opwek- ken en met houten balken een mast had vervaardigd? Ook werden ver- bindingen gehoord van Russische Scouting-groepen die voor het eerst schoorvoetend deelnamen. Jonge kin- deren die door hun talenkennis ge- hinderd hakkelend toch het contact tot een goed eind brengen, geholpen door hun maatjes. Voor heel veel deelnemers werd deze kennismaking met het zendamateurisme een bele- venis waardoor men besloot zelf een zendmachtiging te gaan halen...

Volgend jaar zal er gelukkig weer een JOTA zijn. Of men er nu van houdt of er van baalt: het is en blijft een grote kakofonie waarin mensen heel actief bezig zijn met communicatie en zend- apparatuur (dat is tenslotte waar het allemaal om draait in het radiowe- reldje?). De banden zaten overvol en werden eindelijk eens echt helemaal benut. Daaraan ontbreekt het de laatste jaren nogal eens tijdens een gewoon weekend.

Ook het enthiousiaste geluid van jon- ge mensen is een niet zoveel gehoord verschijnsel binnen het normale amateurverkeer. Alle stof wordt weer eens flink van de apparatuur ge- haald, iedereen is na dat weekend af- gemat. Zo heeft ook de Scouting-orga- nisatie (indirect) een positieve in- vloed op de radiohobby. Bent u er vol- gend jaar ook bij?

MUSEA

door W. STUIVI

Hoe een prent een boek vangt...

Van Edison via De Vries tot Diever

In de winter van ‘91/92 kwam het museum Radio Wereld in Diever in het bezit van een bijzondere prent in lijst: een afbeelding van Thomas Alva Edison. Deze prent leidde voor conservator

W. Stuiver tot de aanschaf van een boek van Leonard de Vries over Edison. En dat boek leidde weer tot een bezoek van deze bekende Nederland- se schrijver aan het museum in Diever. Kortom, tijd voor 'het verhaal achter de prent'...

Op de bedoelde foto staat linksonder de tekst *Aan de zeer gewaardeerde heer Lewis Young, van Thomas A. Edison- London, sept. 25 1889." J.L. Young was toen een bekende pionier op het gebied van geluid en film en werkte samen met kolonel Gouraud, die agent voor Edison in Engeland was (onder andere voor de verkoop van fonografen). Young vestigde zich in 1893 in Amsterdam een zaak aan het Rokin nummer 140, waar hij een catalogus uitgaf voor zowel de Ed son Phonographs als de Edison K netoscopes. Maar hiervoor, van 3 au- gustus tot 6 oktober 1889, was Edi- son op bezoek in Europa alwaar hij in Engeland op de historische datum de gesigneerde foto aan zijn bevrien- de relatie L.J. Young schonk.

Om meer over Edison te weten te ko- men stapte ik naar de bibliotheek en vond daar het boek “Dank U, meneer Edison” van Leonard de Vries (1977). Een prachtig boek met veel gegevens (en dus de moeite van het lezen meer dan waard). Dit was voor mij reden om de schrijver uit te nodigen voor een bezoek aan het museum om al-

daar de foto te komen bekijken. Bij- komende reden was dat ik op mijn

iende het boek “Jongens Radio- boek, deel 1” van dezelfde schrijver van mijn ouders cadeau kreeg, waar- na mijn radiohobby begon..

Op een warme voorjaarsavond in 1992 kreeg ik na langdurig overleg via de uitgeverij (de schrijver wil graag anoniem blijven) dan eindelijk het telefoontje van de heer De Vries zelf: hij wil graag komen! En zo ge- schiedde: op 9 juni 1992 kwam de bekende schrijver naar het museum

in Diever.

Het begin

Rond het middaguur stapte De Vries

uit de bus van het openbaar vervoer, bleef even op de parkeerplaats staan en stak een sigaretje op: “Even bij- komen, hoor.” Na de verwelkoming gingen we naar binnen en stak de bekende schrijver (“Noem mij maar Leonard, hoor!”) van wal. Allereerst over zijn kennismaking met ‘de ra-

: “Toen ik 10 jaar was na- men mijn ouders mij mee naar het radiozendstation Kootwijk alwaar ik

zeer onder de indruk raakte van de lange golfzender PLG en de hoge zendmasten. Zo kwam ik in aanra- king met de techniek (en mijn vader vertelde mij van het wonder der ra- diogolven). Later, op mijn zeventien- de, maakte ik op de HBS een opstel over het futuristische (we schrijven 1937, red.) onderwerp ‘televisie’, He- la kreeg er een onvoldoende voor! Mijn vader, die journalist was, zocht mij het te sturen naar het jeugd- weekblad ‘Doe Mee’. Na een maand las ik het door mij geschreven arti- kel in het blad en werd ik gehono- reerd met f 15,- Dat is de basis ge- weest om later schrijver te worden. Tevens heb ik jarenlang onder het

corrigeerde het opstel en ve

pseudoniem ‘De radio-oom' een ru- briek over radiotechniek verzorgd in het blad."

Toen begin 1940 de Duitsers Neder- land binnenvielen raakte Leonard werkloos (de opleiding die hij volgde bij de Bataafse Petroleum Maat- schappij, tot laborant, werd gesloten) en dat was het startsein tot het schrijven van boeken over ‘radio-

ВАМ150 jan. 1994

technisch knutselen’. Het ‘Jongens Radioboek, deel 1 (november 40) werd al snel gevogld door het tweede deel, al leverde Leonard daar geen bijdrage aan: 1). van den Berg had veel kritiek op mijn eerste deel en vond dat het speodig herschreven diende te worden. Doordat deel 1 zo goed liep, kreeg deel twee mijn naam op de cover!”

Hierna volgde een periode waarin de schrijver onder moest duiken. Door- dat hij steeds binnen moest blijven

MFJ - VERSA TUNERS

voor een perfecte aanpassing

ж Bereik 1,8 - 30 MHz + Met rolspoel en differentiaal condensa-

tor + Kruis SWR/power meter + Ingebouwde balun + Max. bediening +

* Bereik 1,8 - 30 MHz = Kruis SWR/power meter + Gemiddeld en piekvermogen + Ingebouwde balun + Ingebouwde dummy

load » Max. power 300 Watt +

kon hij een nieuw boek schrijven, ‘De hobbyclub’.

Leonard stond bij het schrijven van het boek voor ogen dat na de oorlog overal in het land gebouwen moes- ten komen waarin jongens en meis- jes bezig zouden kunnen zijn met al- lerlei hobb; kers, toneelspelen, schilderen en noem maar op.

Die clubhuizen kwamen er later

daadwerkelijk in onder andere Meppel, Amsterdam en Utrecht.

Foto linkerpagina: Leonard de Vries bewondert de door T.A. Edison gesigneerde prent.

Foto hiernaast:

Leonard de Vries en de midden van de Leonard de Vries reven boeken.

En er kwam zowaar ook een maand- blad uit: ‘De hobbyclub’!

De rondleiding

Tijdens de rondleiding door het mu- seum valt de schrijver van de ene verbazing in de andere. Veel van de zaken die hij heeft beschreven in zijn boeken, staan nu eenmaal in "Radio Wereld' tentoongesteld! Na het aan- sluiten van een radio uit 1925, gevolgd door het bewegen van de honingraat- spoelen en het beluisteren van 'de Mexicaanse hond’, kon zijn dag niet meer ‘stuk’! En bij alle apparaten krij- gen wij weer een bijpassende anekdote te horen.

Het museum Radio Wereld is ook tij- dens de Kerstvakantie te bezoeken Van zondag 26 t/m donderdag 30 de- cember en van dinsdag 4 t/m vrijdag 7 januari is het museum geopend van 11.00 tot 17.00 uur. Dagelijks om 14.00 uur zijn er rondleidingen met demonstraties. Het adres van Radio Wereld is Achterstraat 9 in Diever (tel. 05219-2386).

Gelegen 10 km van Belg

QC? Lowe cC RTF systems inc. ° MFJ 986 ICOM Wide Bearcat * Gemiddeld en piekvermogen ES power 3 kW + Eenvoudige j MFJ 949E PE De meest populaire Versa KENWOOD Tuner! Perfecte aanpassing voor Я vertical, dipool, inverted vee, BT longwire, beam en mobiele == antenne. Voor coax en open fin. Unc) Japan Aadio Co. а Televes PAMA Enn

PRIJZEN VANAF /235,-. Vraag uitgebreide documentatie over de gehele range MFJ tuners en overige produkten.

Classic Internationa

HAVIKHORST 95, POSTBUS 1020, 6040 KA ROERMOND

TEL 04750-27390 РАХ 04750-27790

OPENINGSTIJDEN: ma t/m vrij. 13.30 - 17.30 uur

ВАМ 150 jan. 1994

e сөмет

mf

Jacobs Breda Electronics, Pe

The clever

JBE is importeur/groothand

ay to technology

dio- en communicatiesystemen

cer van audio” en P ТЕРДІ ОЛЕДІ

800 mir vanaf d Breda, december 1993

BREDA

Geachte cliënt,

Vanaf dinsdag 14 december stellen wij u in de gelegenheid gebruik te maken van onze JBE eindejaars-opruiming. Plankmodellen en JBE-restanten met maar liefst

15 - 40% KORTING!

Wij zijn wegens vakantie en balansen gesloten van 1 jan. tot en met 12 jan. 1994.

GEBRUIKSTEST

Gebruikstest préselector:

De PR150 van

Wij hebben er lang op moeten wachten, maar onlangs verscheen hij dan eindelijk op de markt: de nieuwe préselector van Lowe. Peter van der Wal was reuze nieuwsgierig en onderwierp de PR150 aan een uitvoerige gebruikstest. Zou er veel verbeterd zijn ten op-

zichte van het prototype?

Meer dan een half jaar terug kwam er een prototype van de PR150 op de markt waarin, zoals uit prijsoverwe- gingen te verwachten viel, varicap- diodes werden gebruikt om de krin- gen af te stemmen. Bij het woord diodes in 'front ends' (dit zijn de in- gangsschakelingen van een ontvan- ger) beginnen veel mensen (terecht) zich ernstig op het hoofd te

krabben. In Europa, waar wij te ma- ken hebben met gigantisch sterke ra- diosignalen, hebben diode's de nei- ging om zich als mengtrap te gaan gedragen. Heeft u enig idee wat een mengtrap in de voorversterker te-

weeg kan brengen? Nou, u raadt het zeker al: er kunnen allerlei onge- wenste mengprodukten ontstaan die variéren van één grote brei, tot sta- tions op plaatsen waar ze absoluut niet horen! Met zo'n préselector schieten w willen wij nu juist met een préselec- tor voorkomen? Inderdaad, wij willen

jj niet veel op, want wat

de ontvangeringang tegen ongewens- te signalen beschermen, zodat de kans kleiner wordt dat er ongewenste mengprodukten ontstaan. Nadat het prototype van de PR150 door een des- kundig bureau was getest en ‘door de mand’ gevallen, deed men bij Lowe dus het huiswerk opnieuw.

Men begon met het toepe een gewone afstemcondens

sen van tor. Op de kritieke plaatsen verving men dan ook de schakeldiodes door printrelais. Een dure, maar goede oplossing. Als wij dan toch diodes gaan gebruiken, nemen wij ook meteen één van de beste types die er op de markt is!

De schakeling bekeken

Het antennesignaal wordt ingekop- peld door een balanstrafo wat het mogelijk maakt de ontvanger met een (a) symmetrische antennekabel te voeden met een impedantie van 600 Ohm. Dit zal niet veel toepassing

Lowe

vinden, behalve als een langdraad wordt aangesloten. Er zit echter ook een SO-239 connector op het achter- paneel, waarop wij onze coaxiale

50 Ohms-antenneplug kunnen aan- sluiten. Voordat wij in het filterge- beuren belanden, komen wij natuur- lijk toch de onvermijdelijke verzwe ker tegen (ATTN), waarmee het sig- naal 16 dB kan worden verzwakt. Dit 3 Spunten!

Het fraaie van deze verzwakker op het voorfront is dat de eigenaar van de HF-150 niet meer aan de achter kant van zijn ontvanger hoeft te frie- melen om de ver:

is ongevee

vakker in te scha- kelen, Alleen dit is al de moeite

waard!

De schakeling bestaat in principe uit zeven filters die elk zijn opgebouwd uit twee parallelkringen. Over elke parallelkring staat één sectie van de 5 Pf per s tie), waarmee de kring wordt afge-

afstemcondensator (3

stemd. De beide kringen zijn onder- ling zeer licht gekoppeld door een C'tje van 1 Pf. Hoe zwaarder men na- melijk koppelt, hoe breedbandiger de doorlaat wordt

aarmate men lich- ter koppelt wordt de doorlaat daaren- tegen smalbandiger, wat als nadeel heeft dat de zogenaamde doorlaat- demping groter wordt. Met andere woorden: er blijft wat meer signaal in or hangen. Dat gebeurt de PR150: liefst 5 tot kelijk)

dan ook bij 10 dB. Dit kan (indien noodz worden gecompenseerd door de voor-

hakelen. De afzon- derlijke filters worden op een ietwat merkwaardige wijze ingeschakeld: Aan de laagOhmige kant, (de ingang en de uitgang van het filter) worden PIN-diodes gebruikt. Dit zijn echte schakeldiodes die dus goed kunnen functioneren. De reden dat er op deze plaats voor diodes is gekozen is wel duidelijk: in een laagOhmig pad kan men diodes gebruiken omdat hier nog weinig opslingering ontstaat, waar: door de hoogfrequent-spanning die ter plaatse ontstaat toch beperkt

versterker in te s

RAM 150 jan. 1994

blijft. De kans dat diodes zich hier dan als mixer gaan gedragen is dan ook klein.

Ook koos men voor diodes omdat ze natuurlijk goedkoper zijn dan een re- lais, minder storingsgevoelig zijn en minder ruimte innemen. Aan de hoogOhmige kant ( waaraan de fil- ters onderling zijn gekoppeld door dat ene C'tje van één Pf) zouden on- getwijfeld problemen zijn ontstaan door 'opslingering' van de spanning in de kringen. Op deze plaats heeft. men dus terecht voor relais gekozen. Natuurlijk kan de préselector ook worden overbrugd door in plaats van een filter gewoon een draadbrug te selecteren (de middelste dunne lijn tussen de twee secties van de schake- ling tussen de diodes D-17 en D-18). De ontvanger wordt dan rechtstreeks met de antenne verbonden.

Hoe werkt nu eigenlijk dat schakelen met diodes? Zet men met de juiste po- lariteit spanning op een diode, dan deze diode gaan geleiden. Er loopt een stroom(pje) door en ook voor hoogfrequent zal deze diode dus ge- leiden. De schakelaar is gesloten. Sluit men nu in tegengestelde ofwel in 'sper'richting een spanning aan, dan zal door de ventielwerking van de diode (die immers maar in één richting stroom doorlaat) er geen stroom kunnen lopen. Sterker nog, door de ‘verkeerd’ aangelegde span- ning worden de ladingsdragers, ofwel de geleidende lagen in de diode van elkaar af ‘geduwd’, Deze geleidende lagen kunt u zien als de platen van een condensator die eveneens door de tegengesteld aangelegde spanning van elkaar worden 'afgeduwd'. Door- dat de capaciteit van deze ‘condensa- tor’ behoorlijk klein is, laat de scha- keldiode in sperrichting dus bijna geen hoogfrequent door.

Het schakelen

In principe zijn alle diode's gesperd door de spanning die via het weer- standsnetwerk RP-1 van 22 kOhm op de kathodes van alle diodes wordt aangebracht. Ze geleiden dus niet. Wordt nu echter in IC Q4 één van de LED's aan massa gelegd, dan zakt de spanning over het weerstandje in het eerdergenoemde weerstandsnetwerk sterk in elkaar. Hierdoor kan plotse- ling de stroom, die bij B+ via de

ВАМ 150 јап. 1994

weerstandjes en het smoorspoeltje (boven IC Q2) wordt aangevoerd, door de diodes lopen. De diodes gaan geleiden en de schakelaar is dus ge- sloten. Het gewenste filter is nu in het pad opgenomen. Aangezien de diode's onderaan IC Q4 licht geven, is er meteen de indicatie aanwezig welk filter is gekozen. Opvallend is dat bij het onderste filter twee extra koppel- condensatortjes van 1 Pf zijn aange- bracht, waarschijnlijk omdat het ene koppelcondensatortje van 1 Pf tussen de beide secties van de variabele con- densator wel erg weinig signaal door- liet op de laagste frequenties (100- 220 kHz).

Na het filtergebeuren is er nogal wat signaal verloren gegaan, maar dit kan worden gecompenseerd door de versterker (opgebouwd rond transis- tor Q1 een ZTX-327). Het is een low cost miniatuur-uitvoering van een UHF medium power-transistor. Doordat er een grote ruststroom door dit torretje loopt, is hij niet snel van de wijs te brengen door relatief grote radiosignalen. Als vuistregel geldt namelijk: hoe groter de ruststroom in een voorversterker, des te beter kan het grootsignaal gedrag zijn (kan: er zijn meer factoren die het grootsig- naalgedrag enigszins beinvloeden). In professionele antenneversterkers

Figuur 1: De doorlaatcurve op de kortegolf.

Bes, Dy 201, 4 kHz[3dB] Vid, Bw 300 kHz TG. Lev 20. m RF.Att 10 dB CF. Stp 2.000 MHz

Unit (dB)

Edi | I | | Short Wave | ml элш -0.0! 35,0: -40.0} - | 80 ---- , Ei Span Tentar UTE | EED Mz Siwe, 0н 17, ën ur,

Figuur 2: De doorlaatccurve op de middengolf.

Res, Bw 10,0 kHz[3d8)

Vid, Bw 10 kHz TG. Lev -30. 00 dën RE. Att 1

0%

Ref. Lev CF.Stp 100.000 khz DEE == Unit (B) I | mu Lowe PR-150 100 Medium Wave | -15.0 performance -20.0 | -25.0 A 20,0 M. š АТ-1000 55.0 -40.0 eel -45.0 ME 5 б X ET nu o Kr 1-000 Miz йн тв 1200 Mz

GEBRUIKSTEST

of splitters komen wij zelfs wel UHF vermogens-zendtransistoren tegen! Het tot stand komen van de keuze van de filters is niet van invloed op het hoogfrequentgedrag van de scha- keling. Daarover kunnen wij dus kort zijn: de Up en Down-pulsjes van de keuzedrukknopjes worden door

IC Q3 keurig omgezet in een dender- vrije schakelpuls die door IC Q2 wordt ‘vertaald’ in een soort driebits- schakelcode. Deze wordt op zijn beurt weer in IC Q4 omgezet in het naar massa schakelen van één van de LED's, waarmee de bandkeuze is ge- realiseerd. Door alle drie de ingangen van Q4 gelijktijdig laag te maken wordt schakellijn 0, die naar diode- paar D17 en D18 leidt, ook laag ge- maakt waardoor alle filters worden omzeild. De préselector staat nu op breedbandig. Een aardigheidje is bo- vendien dat men een dikke elco van 1000 microFarad heeft ingebouwd bij IC Q2, zodat het IC dagenlang op de lading van deze elco kan teren om zo- doende de gekozen bandinstelling te bewaren als het apparaat ‘stroom- loos’ is.

De opbouw

Nu wij de elektronica van de PR150 zorgvuldig hebben bekeken, moeten wij maar eens naar de opbouw gaan kijken. Net als bij de HF150 is de PR150 gebouwd in een zware gietalu- minium behuizing (hij weegt dan ook 1,1 kilo!). Qua uiterlijk passen de bei- de sets ook prachtig bij elkaar.

De Up-en Down-toetsen nemen een centrale plaats in op het frontpaneel, links daarvan zie wij een rijtje LED's, die keurig het daarnaast ver- melde frequentiebereik aangeven. Uiteraard zit er een Aan/ Uit-toets op het apparaat. In de Uit-stand laat het apparaat géén signaal door, er is namelijk geen spanning voorhanden om welke diode dan ook in geleiding te brengen: de préselector moet dus altijd aanstaan.

De voorversterker wordt ingescha- keld met behulp van de toets Pre- amplifier en geeft ongeveer 10 dB signaalwinst (ongeveer 2 S-punten). Gebruik de voorversterker echter nooit als de voorversterker van de HF150 ook al aanstaat en zéker niet in de Wideband-stand. Dit is vragen om narigheid: ongetwijfeld gaat de

ontvanger door de harde signalen dan ‘over zijn nek’!

Natuurlijk zit er ook een verzwakker in de PR150: goed voor 16 Db dem- ping, ongeveer 3 S-punten. Hiermee hoeft u de verzwakker aan de achter- zijde van de HF150 niet meer te be- roeren. Tevens vinden wij een anten- nekeuze-schakelaar, waarmee tussen twee verschillende antennes kan worden gekozen. Eén via de SO-239 connector en de ander via de klem- aansluiting. Wij sluiten de blik op het frontpaneel af met een greep naar de afstemknop. Het is even wennen aan het feit dat de knop (zonder vertraging) rechtstreeks op de as van de condensator zit. In één halve slag hebben wij dan ook het ge- hele afstembereik te pakken. Jam- mer genoeg loopt de condensator in het begin waar, waardoor (door het ontbreken van de vertraging) be- hoorlijk aan de knop moest worden ‘getrokken’ om de préselector af te stemmen. Dit werd trouwens vanzelf minder tijdens het gebruik, door het inlopen van de condensator-as.

Over het afstemmen nog even dit. Bij sommige ontvangers kan het raad- zaam zijn om de AGC uit te zetten tijdens het tunen, waardoor de sterk- tevariaties in het signaal beter hoor- baar worden. Boven 1 MHz zal bij het luisteren binnen één omroep- of amateurband niet hoeven worden bij- gestemd; onder de 1 MHz kan dit wel noodzakelijk

Het inwendige

De hele zaak is netjes opgebouwd op epoxyprint, waarbij geen extra los draadje meer wordt aangetroffen (dus geen modificaties tijdens het fa- bricageproces meer). Dit geeft aan dat het een goed uitgewerkt ontwerp betreft. Aan weerszijden van een ver- ticaal schot staan de spoelen en re- lais in een kringetje opgesteld. De re- lais zijn zeer kleine (Reed??) relais en de spoelen zijn over het algemeen ruim bemeten. De miniatuurspoeltjes die wij tegenwoordig vaak tegenko- men in ontvangers worden er name- lijk ook al van verdacht bij sterke signalen problemen te kunnen ver- oorzaken. Prima dus. Verder valt er weinig op het inwendige aan te mer- ken. Geen onderdelen van een dubi- euze kwaliteit. Ik moest wel even

wennen aan de afstemcondensator, een foliecondensator zoals die in transistorradio's vaak wordt aange- troffen. Die ziet er wat Siel’ uit: ik had liever een metalen exemplaar gezien met luchtisolatie. Maar ja, deze folie- C voldoet perfect, dus waarom zou men het eigenlijk anders doen? Bovendien, worden de condensatoren zoals ik die voor mij zie nog wel ge- maakt?

De prestaties

Over de bediening kan ik kort zijn: eenvoudig! Door het ontbreken van een vertraging moet soms goed wor- den geluisterd wanneer ‘de piek’ voorbijkomt. De doorlaat is namelijk dermate smal dat men zó over de ge- wenste frequentie heendraait. Als je hier aan gewend bent is de PR150 een waar genot om mee te werken. Gelukkig valt de ontvangst met mijn één jaar oude TS450 van Kenwood wel mee, maar met enige moeite was er op veel omroepbanden (met name de 42meter-band) intermodulatie op te roepen (verzwakker uit en voorver- sterkers aan, óók die van de PR150, in de stand ‘breedband’). Na het kie- an het bereik en het pieken van de afstemming, verdween al het vreemde geroezemoes op de achter- grond als sneeuw voor de zon! Hierna van een kennis een R2000 ge- leend (ook van Kenwood). Wat mij

zen

toen overkwam is moeilijk na te ver- tellen... de signaalbrei die ‘s avonds bijna overal op de achtergrond hoor- baar was, verdween volkomen! De PR150 komt hier dus geweldig tot

wordt vervolgd op pagina 25

De specificaties op een rijtje:

Het frequentiebereik:

100- 220 kHz, 220- 500 kHz,

500 kHz- 1.2 MHz, 1.2- 2.6 MHz, 2.6- 5.9 MHz, 5.9- 13 MHz,

13- 30 MHz.

Bandbreedte:

-6 dB bij +/- 5% van de afgestemde frequentie, -30 dB bij +/- 25% van de afgestemde frequentie. Doorlaatdemping: 5 - 10 dB.

Verzwakker: -16 dB. Voorversterker: +10 Db.

Voeding: 12 Volt bij + 50 mA. Afmetingen: 185 х 80x 175 mm. Gewicht: 1.1 kilogram.

RAM 150 — јап. 1994

J SCHAART

ELECTRONICA B.V.

REEDS MEER DAN 28 JAAR SPECIALISTEN IN HAM-RADIO

EEN BEZOEK AAN ONZE ZAAK IS DE MOEITE WAARD! | ALLEENVERTEGENWOORDIGING YAESU-AMATEURRADIO IN NEDERLAND

J. SCHAA R IELECTRONICA RV

Cleijn Duinplein 6 - OPENINGSTIJDEN: DINSDAG T/M VRIJDAG POSTGIRO 109831 2224 AX IRA H. 9.00-12.30 UUR EN 13.30-18.00 UUR BANKEN: ING. REK. NR. 67.88.14.716 Tel.: 01718-15708/72915 ZATERDAG 9.00-16.00 UUR ABN-AMRO REK. NR. 56.73.31.806 Fax: 01718-73143 KOOPAVOND DONDERDAG 19.00-21.00 UUR

KENWOOD ALTIJD UIT VOORRAAD! SERVICE IN EIGEN BEHEER!

PROJEKTEN

door HENK SEYKENS

jekten

Ook deze maand (met z'n vele vrije dagen en donkere avonden) hoeft u zich niet te vervelen. Henk Seykens (PASCRK) behandelt deze maand (de printschema's van) de kristaltester en een LF/ HF-injector. Uiteraard zijn de behandelde printjes weer te bestellen via de RAM service-pagina's.

De LE/HF injector wordt voornamelijk _ circa 30 MHz. De uitgangsspanning is

gebruikt voor het snel localiseren van circa 1,5 V PP en de impedantie is on- fouten in TV- en radio-ontvangers, geveer 10 kOhm. De voeding wordt versterkers en dergelijke. De injektor gevormd door een 9V blokbatterij еп heeft een grondgolf (rechthoek) van het hart door een astabiele multivi-

800- 1000 Hz met harmonischen tot brator die bestaat uit twee transisto- ren die met elkaar gekoppeld zijn. Na het aansluiten van de voedingsspan- ning schakelt één der transi

oren eerder in dan de ander en geeft daar- ator een nega

| door via een conden: Е | ve puls aan de ba n de andere

a ® si transistor. Hierdoor ‘spert’ de iets 2 | mere transistor еп verhindert

JEE T langz RG ES = | zo het doorschakelen van de snellere асар 5 | transistor niet verder. Welke transis- Em E А tor sneller of langzamer is hangt af ce A mo E van de toevallige asymmetrie van de 2 onderdelen. Nemen wij aan dat de EE (75 ES transistor T2 het eerst start (zijn col- Tl g lector heeft massapotentiaal), terwijl ( E Š ТІ allereerst ‘spert (zijn collector ligt Role RISA via R3 aan de plus), dan heeft de basis

Er OUT E. is T2 PED van eas Los en opzichte van massa (zodat C2 RI 4 2 SD dk, aan één kant aan 0 ligt en aan de an- dere kant via R3 aan plus). C3 kan

Qz

BC547

Platine | ! |

zich over R4 langzaam opladen. Zodra een spanning van circa 0,6 V is be- reikt, wordt T1 geleidend (dat wil zeg- gen: zijn collector schakelt tegen mas- sa door en legt daarmede de pluszijde van C2 aan massa). De C2 verbinding met de basis van T2 maakt daardoor een sprong naar ongeveer 9 V, zodat T2 onmiddellijk ‘spert (zie oscillo- gram). Nu zijn de verhoudingen pre- andersom als voorheen. C3 ligt nu an één kant op circa 0,6 V aan de T1 basis en met de andere kant via R6 aan de plus. Echter, C2 krijgt over R5 spanning toegevoerd en kan zich weer langzaam opladen. Dit is de schuine

van het stijgende deel van de eer-

e zaagtand (zie oscillogram boven- aan) welke zich verder in het negatie- ve bereik afspeelt. Aan de collector van T2 stijgt de spanning golfvormig (zie oscillogram onderaan). Beide tak-

ken zijn een deel van een stijgende RC laadkromme. Voor het bovenste ver-

loop is de hoogOhmige R5 verantwoor- delijk, zodat deze k

omme aanmerke- lijk rechtlijniger verloopt dan die van de onderste w

уап de laadstroom via de laagOhmige R6 komt. Zou men het verloop aan de T1 collector bekij-

а

Кеп, dan is de stijgende tak уап de kromme veel steiler, omdat hier R3 (2,2 kOhm) voor een nog sneller opla- den van de condensator zorgt.

Komen we terug op de laatst bereikte toestand: T1 is geleidend en C2 laadt zich over F

5 langzaam op. Zodra de condensator-laadspanning in het posi- tieve bereik op ongeveer 0,6 V staat, k

ens

t T2 de benodigde voorspanning hakelt door. Daarmede legt hij de pluszijde van C3 (aan zijn collector)

aan massa en de bas

is gaat naar on- geveer 9 V. Ook deze toestand blijft voortduren tot C3 weer over R4 opge- laden is tot circa 0,6 V (dan is T1 weer geleidend), enz., enz. Men kan uit de wetmatigheid van de RC-laadspan- ning de tijdsduur van dit proces bepa- len, namelijk 0,7 V x R4x C32 0,7 x 82 kOhm x 10 nF = ongeveer 0,5 ms Telt men de tijden van beide gebeurte- nissen bij elkaar op, dan krijgt men de periodeduur van het bijna rechthoeki- ge signaal, dat wil zeggen 1 ms, het- geen met 1000 Hz overeenkomt. De rechthoekige vorm bevat vele harmo- nischen van de grond-frequentie. Deze zijn in dit geval gewenst, omdat men daarmee een breed scala aan frequen- ties ter beschikking heeft. De kans dat deze frequenties hun weg door de

RAM 150 jan. 1994

diverse versterkertrappen vinden is dan ook veel groter dan bij een enkele frequentie.

Nadat alle solderingen nogmaals goed gecontroleerd zijn, kan men de 9 V batterij aansluiten en de testpen met de scoop verbinden. Als men nu op het knopje drukt zal er een signaalbeeld op het scherm verschijnen.

Een geboord epoxy printplaatje (54 x 34 mm) voorzien van opdruk en sol- deermask е verkrijgen via onze ice-pagina's.

Kristaltester

De handige kristaltester is zeer snel na te bouwen en geeft een groot ge- mak bij het testen van kristallen. Het te beproeven kristal vormt samen met de transistor T1, de weerstanden R1 + R3, alsmede de condensatoren C1 + СЗ een schakeling die op de kristalfrequentie oscilleert. Na de volgende spanningsverdub-belings- schakeling wordt de verkregen HF spanning gelijkgericht (en laat dan door middel van de transistor T2 de LED branden. In plaats van de LED kan natuurlijk ook een mA meter worden aangeslo-

ten,

Een geboord epoxy printplaat- je (50 x 35 mm) met opdruk en

i soldeermasker E kan worden be- z S Ñ steld via onze service-pagina's. D Met danh aan Conrad Electronic. DT | Schalter | | T chalter 2% 942v 5 5 9F2 |9

ВАМ 150 jan.1994

vervolg van pagina 22

Het inwendige van de PR150.

zijn recht (de R2000 gedroeg zich op ijze zoals ook mijn kennis nog nooit had gehoord). Alleen even het knopje 'Breedband" indrukken was genoeg om mijn kennis er weer aan te herinneren hoe het altijd was!

Het is niet alléén de praktijkproef ge- weest die mij duidelijk heeft gemaakt dat de PR150 inderdaad een ontzet- tend goede préselector is. Bij het Duitse bedrijf SSB Electronic wilde men vóór men het apparaat in Duitsland op de markt bracht, wel weten wat het apparaat waard was (enig: voorzichtig geworden door de ervaringen met het prototype). Hij is door enige ingenieurs in het labo- ratorium aan de tand gevoeld, waar- na de conclusie in één woord luidde: perfect! En dat is verd

aide leuk, want behalve enige profes (dump)appar: van Racal, w

onele aten, zoals bijvoorbeeld

as er voor amateurs op de markt. De prijs is naar mijn idee wat aan de ho- ge kant (f 649.-) Dit is wel begrijpe- lijk, want Lowe wordt met de hand gemaakt en de kwaliteit van de ge- bruikte materialen is hoog. Men dient zich echter te realiseren dat de- ze préselector een tijdloos apparaat is dat ook bij uw ontvanger die u over 15 jaar koopt, nog perfect te gebrui- ken is. De aanschaf van de PR-50 is een diepte-investering, waaraan u een vrijwel eindeloze periode plezier kunt beleven. De handleiding van de PR150 is voorzien van een keurig schakelschema waarbij men zelfs de moeite neemt om de schakeling keu- rig te beschrijven. Bij de fabrikant begrijpt men gelukkig dat veel radio- hobbyisten een grote mate van

. É

nieuwsgierigheid vertonen!

SPECTRUM

door SIMON HELLINGS

Het spectrum, deel 2:

Enkelvoudige frequenties

Figuur 7a

Figuur 7b

(ats

Figuur 7c

ТІЛЕР UM

| Figuur 7d. | | 4 | f | E + 0 bi fpa | < meme | 1 fj fes 600,

Vorige maand gaf Simon Hellings een inleiding in de wereld van *het spectrum".

Deze maand kijkt hij tot slot onder andere naar enkel- en onderzijbanden, restdraaggolven en de modulatie-index.

Bij het beoordelen van de kwaliteit van het spectrum en daarmede van de hele installatie, passen we steeds modulatie toe met één of meer enkel-

voudige frequentie’s daar anders het beeld zeer onoverzichtelijk wordt!

Een andere zaak is het uiteraard als we aan de hand van het spectrum de soort uitzending willen bepalen. Dan hebben w

juist te maken met een gemoduleerde uitzending waarbij de modulatie allerlei informatie kan

vertegenwoordigen.

We dienen ons goed te realiseren dat de figuren 6a t/m c (zie RAM 149) geen spectra zijn, maar grafische voorstellingen van de aanwezigheid van bepaalde frequenties; over de ‘distributie’ van de frequenties zeg- gen deze nog niets! Ook moeten we goed het verband waarnemen tussen het beeld op de oscilloscoop (van het zend- of ontvangsignaal) en het spec- trum zelf. Bij een zendinstallatie is het spectrum een uiterst nauwkeurig hulpmiddel om te bepalen of we niet

‘buiten de band’ gaan, maar ook voor controle op de lineariteit van de mo- dulatie zelf en dergelijke. Het spec- trum van een met één frequentie gemoduleerde AM-zender (A3), heb- te

ben we reeds in figuur 3d (zie eei deel) afgebeeld; de afstand tot de draaggolf komt overeen met de mo- dulerende frequentie fp. Bij meer modulatiefrequenties ontstaan een- voudigweg meer zijbanden.

In figuur 5d was het spectrum van een met toon gemoduleerde telegra- fiezender afgebeeld; zonder toon (A2) bleef alleen het middelste deel over.

Zoals we reeds zagen in figuur 6 on- derscheiden we bij EZB-uitzendingen de OZB (ond and) en de BZB (bovenzijband); beide systemen wor- den toegepast. Bij modulatie met een enkele frequentie (zonder draaggolf) bestaat de uitzending slechts uit een ongemoduleerde draagggolf, die ver- schoven over de modulatiefrequentie, onder- of boven de (afwezige) draag- golf ligt. De spectraallijn ligt onder of

boven de (afwezige) draaggolf. Zie de figuren Та, 7b, 7c en 7d.

In veel gevallen wordt nog een ‘res draaggolf meegestuurd (de ‘piloot’) van circa 30% van de oorspronkelijke sterkte, waardoor het eenvoudiger is aan de ontvangzijde weer een nieuwe ‘draaggolf van de juiste frequentie te ‘regenereren’ (A3a). Indien de draag- golf geheel onderdrukt is (wat voor amameurtoepassigen meestal het ge- val is), spreken we van A3j

In figuur 7c zijn de draaggolf en het spectrum afgebeeld van een dubbel- zijband-signaal zonder draaggolf; dit systeem wordt ‘commercieel’ niet toe- gepast, daar het erg moeilijk is de draaggolf weer in de juiste fase en

frequentie te regenereren. In feite is dit een tussenproces voor het maken

van het enkelzijband-signaal. Ook

hier liggen de spectraallijnen over een afstand van + en - f p onder- en boven de draaggolffrequentie. De bandbreedte van een dergelijk sys- teem komt, evenals de AM met draaggolf, overeen met 2 x fmax, waarbij fmax de hoogste optredende modulatie-frequentie is.

RAM 150 јап. 1994

Voor het beproeven van EZB-syste- men wordt de zogeheten ‘two tone’- modulatie toegepast. Het probleem is dat we bij gebrek aan draaggolf niet kunnen spreken van een bepaalde modulatie'diepte': in feite kunnen we met de modulatie gaan tot die waar- de waarbij de amplitude van de zij- band niet langer evenredig is met de amplitude van het modulerende sig- naal. In het bijzonder voor kleine sig- nalen geeft dit problemen, terwijl wij een EZB-zender met een 100% sig- naal in feite overbelasten. Bij modu- latie met spraak of muziek is de ‘ge- middelde' modulatie niet meer dan 30% van de maximale, zodat het ‘on- eerlijk’ is de EZB-zender steeds met 100% signaal ‘te belasten. Wat dat betreft vertoont de EZB-zender over- eenkomsten met een klasse B-ver- sterker. Teneinde toch te kunnen be- oordelen of de zender voldoet aan de eisen betreffende vermogen en line- ariteit, passen we veelal de 'two to- ne’-modulatiemethode toe. Twee fre- quentie's worden gelijktijdig aan de zender gelegd en het uitgaande sig- naal wordt op de scoop bekeken. Het spectrum zal uiteraard de beide fre- quenties laten zien; het signaal op de scoop zal de gedaante van figuur d moeten vertonen. De ‘omhullende’ is gelijk aan het verschil van beide fre- quenties; de nul-doorgang moet scherp bepaald zijn en de amplitude lineair toenemen met een van beide modulatiefrequenties. Het vermogen is de helft van datgene, overeenko- mende met de maximale waarde. Voor ‘commerciële’ doeleinden wordt ook het systeem van Independent Side Band (ISB) toegepast, waarbij beide zijbanden onafhankelijk van el- kaar gemoduleerd worden (dus twee informatiebronnen die op de zender overgebracht kunnen worden). In de draaggolf (transmissie)-techniek wor- den dergelijke systemen met een groot aantal kanalen per zijband veelvuldig toegepast, ofschoon ook daar de analoge transmissie steeds meer door de digitale wordt vervan- gen. In figuur 7e is het spectrum van een dergelijke uitzending weergege- ven. Bij het demoduleren van EZB- signalen dienen we in feite van te vo- ren te weten of we te maken hebben met de OZB of met de BZB. In figuur b zien we, dat de BZB in de ‘rechte’ ligging is (met andere woorden: de laagste frequenties zijn links’, de

RAM 150 jan. 1994

hoogste "rechts, terwijl de OZB juist in de ‘omgekeerde’ of ‘inverse’ ligging verkeert; de laagste frequenties rechts, de hoogste links. Ontvangen we een EZB-signaal zonder draaggolf of ‘piloot’, dan is het probleem met welke van de twee wij te maken heb- ben. Gelukkig zijn daaromtrent vaste afspraken gemaakt voor de verschil- lende banden. Een probleem blijft echter het vinden van de juiste, bijbe- horende draaggolffrequentie, die op- nieuw toegevoegd moet worden. In gekanaliseerde apparatuur is dit geen probleem, daar hierbij de fre- quentie van de draaggolf in relatie tot de zendfrequentie steeds vastge- legd is. Daarom worden de EZB- uitzendingen meer en meer gekanali- seerd!

In EZB-systemen kunnen we de line- ariteit van de modulatie niet meer controleren met behulp van het mo- dulatie'trapezium', zoals dat bij AM met draaggolf het geval is. Wel is het mogelijk het signaal achter de pro- duktmodulator op deze manier op li- neariteit te controleren.

Frequentie- en fase- gemoduleerde signalen

De frequentie- en fasemodulatie is voor de amateur van minder belang dan de AM-gemoduleerde systemen.

Figuur 8a

Als gevolg van de frequentiebeper- kingen kan alleen de zogeheten narrowband FM toegepast worden, waarmee geen optimale resultaten wat betreft de signaal/stoorverhou- ding kunnen worden bereikt. De FM (frequentiemodulatie) en PM (fase- modulatie) worden veelvuldig toege- past in mobiele apparatuur, zoals in de mobilofoon, portofoon, marifoon en dergelijke. De extra complicatie van EZB zou hier niet de moeite lonen. Deze smalband FM-systemen geven geen optimale resultaten qua kwali- teit en signaal/ stoor-verhouding, maar geven een eenvoudige schake- ling met minimaal stroomgebruik. Wel zijn zowel PM als FM van belang voor de overdracht van digitale sig- nalen, waaronder de telegrafie, de RTTY (telex), computer-informatie, fax en dergelijke. Toepassing van

FSK (frequency shift keying) en PSK biedt in de telegrafie-overdracht gro- te voordelen ten opzichte van het

‘on/ off systeem, zoals dat vroeger ge- bruikelijk was. Bij de on/ off-telegra- zonder informatie überhaupt gnaal aanwezig, zodat auto- matische systemen zoals AVR (auto- matische volume-regeling) en AFR (automatische frequentie-regeling) niet kunnen inspelen voor het sig- naal aanwezig is (en dan nog maar gedurende korte tijd!). In de 'seinpau-

Figuur 8b

Figuur 8c

SPECTRUM

zen' komen ruis en storing hinderlijk opzetten, waardoor de automatische systemen ontregeld kunnen worden. De spectra van FM en PM zijn in het algemeen veel gecompliceerder dan die van de AM. Toch zijn ze van veel belang om te bepalen of we niet bui- ten de band geraken, bijvoorbeeld door overmodulatie. In principe kun- nen FM en PM-gemoduleerde zen- ders veel eenvoudiger opgebouwd worden dan EZB-zenders, waarbij de amplitude een lineaire functie moet zijn van het modulerende signaal! Bij FM en PM spelen de amplitudeline- ariteit geen rol; we kunnen naar har- telust vermenigvuldigen en de zender ‘lekker’ in klasse C laten werken met een hoog rendement.

Er heerst nog enige verwarring over het verschil tussen FM en PM; som- migen beweren zelfs dat ze identiek zijn! Het gemakkelijkste kunnen we het verschil zien bij het aanleggen

van een blok-spanning die symme: trisch is ten opzichte van de ‘nul’ In de figuur 8a t/m 8c is dit ver:

duidelijk aangegeven. Bij het aanleg- gen van deze blokspanning varieert bij FM in eerste instantie de frequen- tie (van fo + Af tot fọ - Af), terwijl bij PM de fase springt van + АФ tot - AQ.

De frequentiemodulatie kan zonder meer gedetecteerd worden met be- hulp van een frequentiediscrimina- tor; de ‘output’ hiervan is direct een maatstaf voor de frequentiedeviatie. Bij een fasediscriminator hebben we in principe steeds een ‘referentie- fase’ nodig om daarmede de oorspron- kelijke fase te kunnen vergelijken (zie ook RAM 143, figuur 6). In pro- fessionele installaties wordt deze afzonderlijk meegezonden; in andere gevallen kan deze referentie-fa

afgeleid worden van een van de twee toestanden (+ of -), die ‘bewaard’ wordt voor de volgende fase. Zowel de frequentie- als de fase-verschuiving kan zeer goed via de PLL (zie ook RAM 144) geïntroduceerd worden. Uiteraard zijn deze systemen alleen geschikt voor één kanaal: het zou voor professionele systemen niet ‘lo-

Figuur 9a

+

Figuur 9b

nen'. Hierbij voegt men bijvoorbeeld 24 telegrafie- of telexkanalen samen in één draaggolfkanaal dat dan in FM of via EZB overgebracht kan wor- den.

In plaats van directe FM of PM wordt meestal op een subcarrier gemodu- leerd, die dan in frequentie of in fase wordt gemoduleerd. Het spectrum van in frequentie of in fase gemodu- leerde signalen verschilt in principe van in amplitude gemoduleerde sig- nalen. Terwijl bij AM het spectrum zich uitstrekt van fç - fim tot fo + fm» strekt het spectrum bij FM en PM zich veel verder uit. Bij modulatie met 'sinusvormige' signalen zal de frequentie ft) veranderen volgens: ft)=fo+m.A.f max: sin. 2. m. fp Bij fasemodulatie zal de fase variëren volgens. Ф) = Фу+ т. А.Ф may Sin. Zon. fp Hierin is de modulatie'diepte', dat wil zeggen de verhouding tussen de am- plitude van de modulatie en de maxi- maal toelaatbare; deze mogen we niet verwarren met de modulatie-in- dex!

In tegenstelling tot de AM, waarbij de bandbreedte niet afhankelijk is van de modulatiediepte, zal hier juist de bandbreedte wel afhankelijk zi van de modulatiediepte! Bij ‘echte! fa- semodulatie zal de maximale zwaai A (Ф) niet afhankelijk zij de modulerende frequentie fp. Gaan we uit van FM, dan is de fasezwaai wel degelijk afhankelijk van de mo- dulerende frequentie fp:

Ф) = 09 .t m. max, cos,

p max

SC

De term A fmax noemen we de maxi- male zwaai ‘S’; in de omroep be- draagt deze 75 kHz; deze wordt be- reikt bij m-1. De 'totale' zwaai in fre- quentie is dan 2 x 75= 150 kHz. Het is onjuist te denken dat een band- breedte van 150 kHz toereikend zou zijn!

Bij het moduleren met één enkele frequentie ontstaat een groot aantal zijbanden; in theorie zouden deze zich tot het ‘oneindige’ uitstrekken, maar in de praktijk beperken we de bandbreedte tot die waarde waarbij de zijbanden nog maar 1 % van de ‘hoofdwaarde’ vertegenwoordigen. Voor omroepkwaliteit gaan we tot

RAM 150 jan, 1994

aan maximale modulatiefrequentie

fp van 15 kHz; bij een frequentie- zwaai van 75 kHz moeten we gaan tot de 7e harmonische, zodat de beno- digde bandbreedte B= 2 x 7 x 15= 210 kHz is! Bij AM-modulatie zou een bandbreedte van 2 x 15 kHz= 30 kHz voldoende Het quotiënt A f max / fp max noemen we de modulatie-index’ B; deze is ge- lijk aan 5x en wel gelijk aan de maxi- male fasezwaai A max (vijf radialen).

zijn. Een heel verschil dus!

De grotere frequentiezwaai is ge- wenst om een zo hoog mogelijke sto- ringsvrijheid te verkrijgen. Voor amateurgebruik, waar v

ijwel uit- sluitend spraakinformatie moet wor- den overgebracht, speelt dit een veel kleinere rol. Bovendien moet de bandbreedte drastisch verminderd worden om een voldoend aantal ka- nalen mogelijk te maken. Meestal is er maar 10 kHz kanaalbreedte be- schikbaar, waardoor de modulatie- index В drastisch gereduceerd moet worden tot bijvoorbeeld 1x. Hierdoor

behoeven we maar tot de 2e zijband te gaan, waardoor een totale band-

breedte van 4x fp max vereist is. Bij een maximale frequentie van 3,5 kHz is derhalve 14 kHz vereist; er blijft zodoende weinig over van de ‘FM- kwaliteit’. Evenals bij AM kunnen deze spectra alleen zinvol bekeken worden bij modulatie met ееп be-

paalde frequentie, omdat het geheel ande

verwarrend wordt. De zijban- den aan de ‘lage’ zijde vertonen een tegengesteld teken voor wat betreft de ‘oneven’ zijbanden; dit is een kwestie van fase en zal niet aangege- ven worden door de spectrum-analy- zer. Eenzelfde verschij op bij het impulsspectrum volgens fi- guren 4a2 of 4b1 (figuren 9a en 9b).

sel treedt ook

In deze figuren gegeven voor B

ijn de spectra weer- lenf jn alleen de ‘absolute’ waarden af- gebeeld daar die door een anal.

2; hierbij

worden aangegeven.

Mooi, maar te duur? Alles te:

trum-analyzer een uitermate nuttig

amen genomen is de spec-

instrument dat ons zeer veel nuttige informatie kan verschaffen. Hij geeft

een extra dimensie aan onze hobby! Helaas is zelfbouw van een goede analyzer lang geen sinecure; in de li- teratuur zijn hier en daar wel eens bouwschema's gepubliceerd, waarbij al van een TV-tuner wordt uit- gegaan. Hierachter volgt eerst een 38 MHz mf-versterker, d. 10,7 MHz en ten slotte een ‘smal’ kristalfilter voor het vormen van de

aarna een

spectraallijnen. Vervolgens nog een zwaaigenerator voor de frequentie- modulatie van de oscillator en de no- dige uitgangen voor de oscilloscoop. De commerciéle spectrum-analyzers bezitten tal van raffinementen, zoals een groot frequentiebereik (soms van 10 kHz tot 33 GHz!), een groot aantal bandbreedtes, geheugenschakeling (waardoor ook met een lage zwaaifre-

quentie goede beelden kunnen wor-

den verkregen), een digit tieteller,

le frequen- rgave en nuttige alphanumerieke informatie. De aan- schafprijs van al dit moois is helaas

Miu

leurenwe

nave

Elektrotechnisch Bureau

STUNTAANBIEDING!!!

HARRIE LAMMERTINK

DEALERS WANTED

BEARCAT 200 XLT, schitterende poc- Ketscanner met zeer veel mogelijkheden. Nu voor n stuntprjs Zolang de voorraad strekt! SPECIFICATIES: T. Fnqdorak = 68. 88 MH - 118-136 MHz 136-174 MHZ ase 406-512 MHZ 806-956 MHz 2. бешеп -200 kanalen } Bamon aique 4: Searchmogelijkheid lockout Belay, Pray opgeleverd met tas, lader,

Nod. gebr aanvafzing, ez TOPKWALITEIT VOOR EEN

KLEIN PRIJSJE

PRIJSKNALLER

LET OP! YUPITERU MVT-5000

NU VOOR EEN BODEMPRIJS!!!

De scannerfreak kan gaan watertanden

mel deze superbreedband pocketscanner чап Yupiterul!!

SPECIFICATIES: 1. Недретек - 25-550/800/13000 MHz

2 Modes ` -AMFM 3 Steps 5/10/12 8/25/100 kHz 4 Memory ` - 100 geheugens

5 Search - 10 zoekgebieden

8, Incl accessoires

7. enz. enz.

Uitstekende kwaliteit

tegen een

BODEMPRIJS

Openingstijden: 9.00-12.30 - 13.30-18. Verzenden ook onder rembours! Kom

jon scherpe concurrerende prijzen eem im langs en overtuig u zek of.

HARRIE LAMMERTINK

Rijssensestraat 4 - 7642 CX WIERDEN — Telefoon 05499-75785. — Tolefax 05496-73835.

wur. Dinsdag gesloten. Vrijdag koopavond - Wij ins langs in onze gezelige winkel. — De keus is zeer ‘groot on voor u staat do koffie Ка:

STUNTAANBIEDING! UBC-50XL Grandioze, compacte, gebrulksvri pocketscanner. Voor politie, b ambulance, autotelefo SPECIFICATIES: T Feqberek - 68- 88 MI

delijke

300 gram Gratis reg handboek

2 3 H 5

x€

LET OP! BIJ AANSCHAF SCANNER GRATIS FREQ.HANDBOEK KLOVE.

Zeer vee luisterplezier voor zeer weinig geld

STUNTPRIJS

NIEUW!!! COMMTEL COM 205/B111 Grandioze Superbreedband basis- Scanner met een uitstekende Priis/kwalitetsverhouding!! Specificaties: —— Ci? MMTEL DE 7801300 MHz

2. Geheugens- 400 kanalen =

3 Banken ` - 10 stuks =E 3 Seps SACH d 5. Modes W

back-up batte Veel waar, voor weinig geld! Koop hem NU!” "PRIJSSENSATIE

HARRIE LAMMERTINK - SCANNERPARADIJS VAN NEDERLAND!!!

Wij kunnen u meer dan 45 verschillende scanners leveren.

e scanner: ө Ned. of Eng. бөлесі nazorg.

kw i voor informatie!

U kijkt uw ogen uitt

Levering van ZETAGI, EURO CB, DANITA, SIRIO, SIRTEL, WILSON, K40, EURO STAR, etc. etc.

ATTENTIE:

Koop de volgende editie RAM voor de speciale STAR ELECTRONICS/KBC bonnen-actie!

KIES VOOR UW PORTEMONNEE, KOOP BIJ KBC! Ten Four Store KBC IMPORT/EXPORT

PANHUIS 20 - 3905 AX VEENENDAAL TELEFOON 08385 - 17961

Frequentietabellen voor scanners

- J. Völkers.

De geheel herziene negende druk is nu verschenen en bij ons te bestellen.

Dit boek mag bij u niet ontbreken! Bestelnr. 93.022.09. Prijs f 39,50/Bfr. 790.

Nieuw!!

ve, WC er

Frequentietabellen voor Zuid-Nederland en België - T. Verhelst.

Een geweldig scannerboek voor onze lezers in Zuid-Nederland en België! Zo staat u (bijna) nooit meer voor verrassingen. Bestelnr 93.021.09. Prijs f 39,50/ Bfr 790.

SatellietTV Handboek - J. en R. Van Terborgh en J. Stekelenburg Achtergronden en zelfbouw voor de geïnteresseerden in satelliettelevisie. | Standaarden, literatuuroverzicht en \ richtlijnen: lezers van SAM mogen dit boek niet missen. Bestelnummer 93.015.09. Prijs f 37,50/ Bfr 750.

Wireless cable and SMATV - Frank Baylin Vierhonderd pagina's (incl. meer dan 200 foto's en tekeningen) technische informatie over kleine ontvangstinstallaties voor ether en satelliet (bijv. flats) en 'draadloze kabel" (een in de VS en Azië veel toegepaste distributie-methode in de 2,5-2,7 GHz- band).Bestelnummer 93.012.09 Prijs f 115,-/ Bfr 2300.

Frequentietabellen voor kortegolfontvangers - Michiel Schaay

De tweede druk van het alom geprezen standaard boekwerk voor de kortegolfluisteraars. Onontbeerlijk voor de 'echte' luisterenthousiastelingen! Bestelnummer 93.018.09. Prijs f 39,50/ Bfr 790.

STEEL DE SHOW MET DEZE FRAAIE RAM-PIN

Uitgevoerd in de bekende RAM-kleuren met solide klemsluiting.

Slechts f4,95/Bfr. 100.

Bestelnr. 92.013.09

(UR nen ew zer

De Frequentiewijzer is onont- beerlijk voor scannerluisteraars: het opslaan, wijzigen, toevoegen van frequenties gebeurt nu snel en netjes. Lezers van RAM kunnen nu de nieuwste versie van de Frequentiewijzer (v. 2.0) bestellen voor een aantrekkelijke prijs.

Bestelnummer 93.006.09 Prijs f 39,95/Bfr 800

Bent u al in het bezit van de Frequentiewijzer versie 1.0 (getest in RAM 136), dan kunt u nu een update van de vernieuwde versie bestellen. Zo blijft u 'up-to-date'! Bestelnummer 93.007.09

De update kost slechts f 18,95/ Bfr 380

Logboek op diskette

Onontbeerlijk voor de zendamateur

Na de Frequentiewijzer voor de scan-

nerluisteraar, nu dan het logboek voor | | c) de zendamateur. ше” Bestelnr 93.002.09. Prijs f 37,50 voor zendamateur Bfr. 750 (vermeld s.v.p. welk diskette-

formaat u wilt hebben: 3,5 of 5,25)

EMC, immuniteitstesten en meetmethoden - Balzer, Fischer, Lutz en Kappert. Beschreven in RAM 143 en nu al te koop: EMG, immuniteitstesten en meetmethoden. Vlot geschreven boek (voor gevorderden) over elektromagnetische comptabiliteit, elektrostatische ontladingen en Burst- storingen. Rijkelijk geïllustreerd, incl. literatuurlijst.

Bestelnr 93.008.09 Prijs f 59,90 / Bfr. 1200.

70 Jaar radio-omroepzenders in Nederland

- Ing. P. Vijzelaar.

Een vrijwel compleet en overzichtelijk boek over het Nederlandse LG/MG-zenderpark vanaf 1919. Een historisch document voor elke radio- liefhebber.

Bestelnummer. 92011.09 f32,50 / Bfr. 650

ALLE BOEKEN ZIJN OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL.

Kleine zenders en oscillatoren - Brosch. (bestelnr. 92006.09) f26.50 / Bfr.530

Luchtvaartcommunicatie, frequenties en toepassingen - De Greef

Eindelijk een goed en uitgebreid boek voor de liefhebbers van luchtvaartcom- municatie (incl. frequenties Duitsland, België, Frankrijk en Groot-Brittanië)

In RAM 139 besproken en nu ook al te bestellen! (bestelnr. 93.001,09) f 39,50 / Bfr. 790 (incl. verzendkosten).

Gids voor satellietontvangst

- P.van Rossum.

Bezitters en aanstaande bezitters van een schotel-

antenne zullen veel plezier beleven aan dit boek, waarin we onder andere een overzicht van TV- zenders en handige tabellen aantreffen. (bestelnr. 92008.09) 32,50 / Bfr.650

Fax voor de radioamateur - H. Zugehór. FAX

Door de introductie van de fax is een nieuwe vorm

van telecommunicatie ontstaan. De beginnende of

=>

RAM Compleet

1. RAM-verzamelbanden

Om een hele jaargang RAM keurig in op te bergen! Bestelnr. 92001.09. Per stuk f12,50 / Bfr.250. Verzendkosten 1 of 2 banden f6,00 / Bfr.125. Verzendkosten 3 of 4 banden f7,50 / Bfr.150.

2. Oude nummers RAM

Vanaf nummer 119 zijn er nog beperkt oude nummers verkrijgbaar. Bestelnr. 92002.09. Per stuk: Abonnees: /7,- / Bfr.140.

Voor pr. Niet abonnees: f9,- / Bfr.180. al gevorderde amateur vindt in dit boek nuttige PADIQAM ATE Verzendkosten 1 of 2 nummers (ook kopieën) f2,50 / informatie en een duidelijke uitleg. (bestelnummer Bfr. 50. Verzendkosten 3 of 4 nummers f6,- / Bfr.125 KN

93003.09) f35,- / Bfr.700 incl. verzendkosten. KN

Gedrag van kortegolfsignalen - Molhuizen. De schrijver slaagt erin natuur- verschijnselen en theorie goed uit te leggen, waardoor de beginnende luisteraar goed geholpen wordt (bestelnr 93.004.09) f38,50 / Bfr. 770

Computer- gestuurde Ontvangers ontvangers - n

M. Arnoldt. | En | (bestelnr.

92009.09)

142,50 / - Ң Bfr.850

M 6 Omputerges tuurde

Bestel nu deze schitterende QTH-locaterkaart van Europa! RAM biedt zijn lezers graag iets extra's en daarom betaalt u voor deze (full colour) kaart

sleohts f19,95 of Bfr. 400. Bestel ‘em nu! Bestelnummer 93.009.09.

3. RAM compleet in verzamelband

Nu een gehele jaargang (1991 of 1992) in een verzamelband bijeen: f60,- / Bfr.1200 (incl. verzend- kosten!). Bestelnr. 92003.09.

Heeft u ze al besteld? ` ` "|

Velen gingen u al voor bij het bestellen r van de handige printjes van de door Le Henk Seykens beschreven zelfbouw- l projekten (zie pag. 24/25). t En ook u kunt eigenlijk niet zonder! Bestel daarom vandaag nog (één van de volgende) printjes: - de NF/HF-injektor (zoals beschreven in dit nummer). Bestelnummer 93.023,09, prijs: f 5,60/ Bfr 115 de kristaltester (zie pagina's 24/25) Bestelnummer 93.024.09, prijs: f 5,10/ Bfr 105 - de componententester.

In RAM 149 behandeld en nu ook al te bestellen.

Bestelnummer 93.019.09, prijs: f 8,60/ Bfr 175. - de NiCadlader (ook behandeld in RAM 149). Bestelnummer 93.020,09, prijs: f 9,10/ Bfr 190. de loodacculader, omdat u geen tijd heeft voor lege accu's! Bestelnummer 93.016.09. Prijs f 11,60/ Bfr 235. de antenneversterker heeft een zeer hoge versterkingsfactor tot in het UHF-gebied. Bestelnummer 93.017.09. Prijs f 5,10/ Bfr 105. de capaciteitsmeter, voor al die mensen die onleesbare of gecodeerde condensatoren in voorraad hebben. Bestelnummer. 93.013.09, prijs: f 9,10/ Bfr 190. de Kojak-sirene, voor iedereen die wel wat bescherming kan gebruiken! Bestelnummer 93.014.09, prijs: f 6,60/ Bfr 140. de transistortester (beschreven in RAM 146) hoeft u niet langer te twijfelen (met welk type transistor hebben wij te maken, en is hij nu stuk of niet?). Bestelnummer 93.010.09, prijs: f 7,60/ Bfr 160. het auto-alarm (ook beschreven in RAM 146) is voor veel meer toe- passingen geschikt. Bestelnummer 93.011.09, prijs f 6,60/ Bfr 140.

27 MHZ

Instraling via de TV een ramp

erkeer 27 MHz stoort kabeltelevisienet

Steeds vaker komt het voor dat mensen die zich bezighouden met het retourverkeer via het kabel- televisienetwerk, zich beklagen over de invloed die sommige legale signalen hebben op dit verkeer. Tijdens een speurtocht door 'kabeltjesland' ont- dekte Pieter Paulusma dat met name CB'ers hier-

aan ‘schuldig’ zijn.

Het retourverkeer is verkeer dat de kabelabonnees zelf kunnen plegen over het net, denk hierbij bijvoor- beeld aan bejaardenalarmering, het opvragen van computerbestanden of het meedoen aan een enquête. Dit is allemaal relatief eenvoudig te ver e en, want in het netwerk zijn hiervoor retourversterkers geplaatst

(en de abonnee heeft een kabelmo- dem). Maar sommige frequenties op die retour- of onderband (die loopt van 5 tot 23 MHz, of tot 70 MHz) worden ook door anderen gebruikt, waaronder de 27 MHz voor de ‘bak- kies’, de 50 MHz voor de zendama- teurs en de 36 MHz voor de mobiele telefoon. Het probleem is dat alle temen legaal zijn, maar in de pra| tijk niet echt samen blijken te kun- nen gaan.

De laatste jaren wordt er gretig ge- jaagd op de netten van kabelexploi- tanten. De prijzen hiervoor rijzen de pan uit. Dit komt niet in de laatste plaats doordat het vanuit de Europe- se Gemeenschap steeds duidelijker wordt dat naast televisie- en radio- signalen er ook andere, vaak lucra- tieve diensten via dit net aangeboden mogen (en al jaren kunnen) worden. Vele diensten kunnen via deze netten worden afgehandeld, waardoor de ka- belexploitanten en hun abonnees niet meer van het net van PTT Telecom gebruik hoeven te maken. De kabel-

In Leeuwarden wordt de Telekey gebruikt om 'interactief' te commu- niceren. Foto: Teleka-

bel.

exploitanten kunnen zelf allerlei diensten sneller (faxen, computerver- bindingen en dataverkeer), goedko- per en beter (beveiliging bijvoorbeeld) aanbieden dan PTT Telecom. Ook te- lefonie kan via een kabeltelevisienet- werk afgehandeld worden, zoals dat reeds enige jaren bijvoorbeeld in En- geland gebeurt.

Aanpassing netwerken

Voor al deze diensten moeten de meeste netten in Nederland en Bel- gië nog geschikt worden gemaakt. Nodig is dat de netwerken retourge- schikt , zodat signalen niet alleen van een kopstation (waar de ont-

vangst- en zendapparatuur voor de TV- en radiosignalen zich bevindt) naar de kijker verstuurd kunnen worden, maar ook dat signalen van de kijker terug kunnen worden ge- stuurd naar een ander (bijvoorbeeld de kabelexploitant, de buren of zelfs naar iemand buiten uw woonplaats omdat de netten ook gekoppeld mo- gen worden). Voor de netwerken be-

tekent dit dat retourhybrid: zijn en dat de (digitale) komen waar

's vereist aalen daar ij verlangd worden

Het retourverkeer wordt afgehandeld in de onderband van het netwerk. Deze onder! nu nog daarin z: vraag n sten, vel

and loopt zoals gemeld an 5 MHz tot 23 MHz, maar . gezien de toegenomen

ar bijvoorbeeld datadien-

andering komen: de band zal worden uitgebreid tot 70 MHz.

Legale problemen

In de genoemde frequenties barst het in de ether van het verkeer. 27

Meers, zendamateurs, kortegolfzen- ders uit grote delen van de wereld, draagbare telefonie en ga zo maar

door. Nu blijken over het algemeen de netten zelf tegen instraling van signalen van deze ethergebruikers bestand te zijn. Tot aan de consu- ment blijken de netten redelijk Hoog Frequent (HF)-dicht te zijn.

Hoe de netten zijn opgebouwd (zie de tekening) blijkt dan wel van belang, want daar kunnen zich enige proble-

RAM 150 — jan. 1994

men voordoen. De grootste proble- men echter zitten bij de consument zelf. Hij of zij heeft één of meerdere legale TV's, snoertjes en een overna- mepunt waar hij zijn TV- en radio- signalen via het snoertje van af- neemt. Hierop wordt namelijk wel in- gestraald, waardoor storing op het retourverkeer plaatsvindt!

De praktijk

In de praktijk blijkt dat deze combi- natie van frequentiegebruikers, re- tourverkeer en datgene wat de consu- ment thuis heeft tot problemen kan leiden (en dat komt nog regelmatig voor ook!). Het instralen van de sig- nalen op de snoertjes en op het abon- nee-overnamepunt (AOP, een kastje bij de consument waar de kabel van het netwerk het huis binnen komt, vaak in de elektriciteitskast ge- plaatst) geeft dusdanig veel proble- men dat bij retourverkeer ook de in- gestraalde signalen van de frequen- tiegebruikers over de retourband meegaan.

We vroegen enkele betrokkenen naar hun mening over dit ‘probleem’. De heer J. Koops van exploitant Teleka- bel uit Leeuwarden die al jaren aan retourverkeer doet: “De TV blijft een ramp, vooral die zwartwit-dingen ge- ven zo veel stoorsignalen uit de ether af aan het net dat hiervoor zelfs in

1 procent van de gevallen (4.000 in een stad als Amsterdam) in de eind- versterkers filters (per stuk f 10,- tot f 15,-) moeten worden geplaatst.” En de heer Baas van CAI-Alkmaar: “Toen wij bejaardenalamering op ons retournet in gebruik namen (om en nabij de 18 MHz) stoorde een korte- golfzender op het net zelf. De oude galvanische scheiders in de traject- versterkers zijn nu vervangen, even- als de koppelmantels. Het net is dan ook HF-dicht gemaakt.”

C. Larey van fabrikant BTI Bremi uit Hapert (die versterkers maakt waar- mee retourverkeer mogelijk is): “Vooral de 27 MHz-gebruikers komen vaak keihard binnen op de onder- band van het net, via de consumen- tenapparatuur. Of iemand illegaal in de retourband inbreekt of dat legaal de ether wordt gebruikt, dat maakt niet uit. Het retourverkeer wordt na- melijk afgeschakeld. In het geval van de 27 MHz valt het retoursysteem vanaf een groepsversterker uit als de

RAM 150 jan. 1994

signalen met meer dan 120 dB V op het net binnenkomen. Zelfs een filter in de eindversterker zal niet helpen de band storingvrij te houden".

Ing. M. de Roo van Roax uit Zeist, het bedrijf dat retourapparatuur ont- wikkelt: “Het is heel eenvoudig: voor de frequenties waarover wij het heb- ben, hebben wij verstelbare modems ontwikkeld, waardoor de storende frequenties gewoon niet gebruikt worden voor dataverkeer.”

Ing. R.A. Struik van Philips (afdeling Kabeltelevisie) geeft ook zijn visie op de problematiek. Hij noemt naast problemen met de galvanische schei- dingen in de AOP's en de kabeltjes ook de connectorovergangen van de consumenten en de tweeweg snoeren die voor de tweede TV worden ge- bruikt. *Maar ook de slagroommixer thuis kan storingen veroorzaken", voegt hij er lachend aan toe. Ook meldt hij dat de eerste 10 tot 15 MHz van de retourband niet bruikbaar i voor met name de kortegolfzenders. Struik: *De overige ruimte moet wor- den gebruikt voor dataverkeer. Dat is nog zo'n 15 MHz, waarover 10 data- kanalen een 20 mbit/s verbinding kunnen maken. Dat is voorlopig ge- noeg."

Zijn oplossing? Een retourbandfilter in de AOP's van liefst alle abonnees, waardoor het retourverkeer wordt uitgefilterd.

Regelgeving

De wetgever bemoeit zich nog niet met de retourband van het kabeltele- visienetwerk. Daar in de praktijk nog tot 23 MHz wordt gewerkt in de net- werken, zijn er bij de regelgevende instantie HDTP maar weinig proble- men bekend in de onderband. Dit komt ook omdat er voor de retour-

band in de kabeltelevisienetten geen voorschriften gelden, omdat “dit ge- bruik van antenne-inrichtingen in het algemeen niet geschiedt ten be- hoeve van transport van radio- en te- levisiesignalen”, aldus de technische voorschriften van de netwerken.

Met storingen vanuit de ether kan wel rekening worden gehouden door een kabelexploitant, aldus G.J. Ritse- ma van het bureau Kabeltelevisie van HDTP, maar voorlopig zal er naar het zich laat aanzien geen regel- geving komen. Hij voegt toe: “Een branche moet standaardisatie en der- gelijke eerst oppakken en dan kun- nen wij iets gaan doen.”

Dichtspijkeren of omleggen? Oplossingen zoals de frequenties om- leggen bieden slechts een tijdelijke oplossing, want de ether raakt vol met signalen in de band tussen 5 en 23 MHz en er moet steeds meer ver- keer komen in diezelfde frequenties van het kabelnet. Voorlopig geldt dat de retourband nog lang niet vol is en er wordt hard gewerkt aan een stop- filter voor bij de consument. Dan kan het lucratieve dataverkeer echt be- ginnen.

Wij vroegen de Leeuwarder kabelex- ploitant Telekabel of wij als zend- amateurs en/of 27 MHz'ers via het kabelnetwerk zouden mogen uitzen- den. J. Koops van het bedrijf schiet in een lachstuip: “Geen denken aan." Na bijgekomen te zijn vertelt hij: *Het kan natuurlijk wel. Maar het ene medium via een ander is prak- tisch niet zo interessant. Ik kan mij ook het nut niet voorstellen, je hoort dan je stem dubbel. Het is zonde van de ruimte in het netwerk.”

Schema 1: Het principe van het KTV-net.

RON. ! HOOFDNET l WIJKNET ! 1+ ——— er) | | | | | 1 1 І | І trajectversterkers | wijk- groeps- eind- [AO | | centrum versterker versterker | / |

47 -300 (450) MHz.

DOD]

l| ту. lwanacon- tactdoos

47 -862 MHz

HET IS EEN BEESTENBOEL BIJ ATRON!

2000 XLT Deze moderne porta-

ble scanners zijn min- stens even krachtig als een basis scanner. Het bewijs leveren de AOR/AR- 1000 en 2000 XLT scanners: Hoogstaande kwaliteit en onbe- grensde mogelijkheden. Deze scan- ners beschikken over 1000 kanalen, 10 searchprogramma's en een zeer groot frequentiebereik. De AR-1000 en de AR-2000 stelt zelfs de meest veeleisende gebruiker tevreden.

...699,-

Atron wenst iedereen А Prettige feestdagen еп

een gelukkig 1994.

YUPITERU MVT-7100

Met deze nieuwe scanner van Yupiteru heeft u nog meer in uw hand. De MVT-7100 is All- mode. Zijn frequentiegebied loopt van 530 Khz. tot 1650 Mhz. Zijn meer dan gebruike- lijke gevoeligheid en zijn vele mogelijkheden maken dit apparaat tot een professionele handscanner.

BIJ

me me SHINWA sR-001 KEE

Vaak wordt beweerd dat kwaliteit en futuris- tichse mogelijkheden niet samengaan. Een goede tegenstrijdigheid aan deze bewering is de Shinwa SR-001 scanner. Naast zeer veel mogelijkheden, een multifunctionele afstand- bediening biedt dit toestel uitmuntende ont-

vangst resultaten. wua NU BI. Ади

MINI TOWER ATRON 286 Atron 986/1Mb ram, 90 Mb harddisc/3.5"flop- py, monochrome monitor, keyboard.

NU VOOR 899,-

SLECHTS

Idem met VGA paperwhite monitor 999,-

MINI-TOWER ATRON 386

Atron 386 DX/40 Mhz. 3.5" floppy, 130 Mb hard- dics. VGA kaart 16 bit 1 Mb. SGVA Kleuren- monitor. keyboard 101

wo» 1999,-

LELO

COMPUTERS EN TELECOMMUNICATIE Overschieseweg 76, Rotterdam Overschie Tel. 010-4376655. Fax. 0104376043. Ale in deze advertentie vermelde prijzen zijn inklusief btw. Geldig t/m 14 januari en zolang de voorraad strekt. Telefonische bestelingen worden extra belast met 35,- admi- nistratiekosten en altijd onder rembours verzonden,

Eventuele pris- en'of modelwijzigingen voorbehouden.

Propagatie-prognose

Zoals u weet zijn de condities op de kortegolf sterk afhankelijk van de zonnevlekactiviteit. Omstreeks 1989 bereikte de huidige zonnevlekcyclus zn maximum. Hoewel de activiteit gedurende dit maximum geen ex- treem hoge waarde bereikte, was de duur van het maximum wel uitzon- derlijk. Gedurende zo’n drie jaar bleef de activiteit relatief hoog, maar in het eerste kwartaal van 1992 trad er een kentering op. In de zomer van dat jaar zakte de zonnevlekactiviteit in een razend tempo in elkaar.

Ook het afgelopen jaar heeft die afna- me zich, zij het in een wat geleidelij- ker tempo, voortgezet. En ook in 94. zal de activiteit verder teruglopen. Wij zijn dan ook onverbiddelijk op weg naar het zonnevlekminimum, dat naar verwachting in ‘95, ‘96 zal worden bereikt. Het gevolg is dat de openingen op 10 en 15 meter steeds minder vaak voorkomen, terwijl in de loop van het jaar ook de 20-meter-

Het is weer zover. Is men net gewend om bij het dateren van brieven en dergelijke “1993” te schrijven, en hop: staat “1994” weer voor de deur!

Maar ja, het is wel een mooi moment om weer eens vooruit te blikken. En wie kan dat beter

dan Arend Harteveld?

band het zo nu en dan zal laten afwe- ten. Voor januari vallen echter nog geen grote

schillen te verwachten.

de DX-mogelijkheden, terwijl zo nu en dan de 15- en 10- meterband open kunnen gaan. Gedurende de nachte- lijke uren kan op de lagere frequen- tiebanden uitstekend worden ge- werkt. In sommige gevallen kan de kritische frequentie zo ver dalen dat het maken van lokale verbindingen een probleem wordt. Dit heeft echter ook tot gevolg dat het stoorniveau af- neemt, zodat de zwakkere DX-sta- tions beter kunnen worden ontvan- gen. U ziet het: ook hier heeft de me- daille gelukkig een keerzijde!

Diagrammen

De te verwachten openingstijden zijn weer met behulp van zwarte balken aangegeven. Wanneer u geïnteres- seerd bent in een andere band, dan kunt u als referentie de amateurband gebruiken die het dichtst bij de band van uw keuze ligt.

De 20-meterband biedt overdag goe- D ми [ moord Amerika Oostkust Januari 1994 anuari 1994 мш Гама Afrika Januari 1994 di š no | =] d === 25.0 u 25.0 d F zeen no| nn n mee so ша 4.2. | ра] 0 Б за 22) ша) Nn | wolf COTGSEE MINE шо Жи 1, | nn, 2) шыш 2221 3 mad mem 7.0 u — reese 3 Е = 37 m I p D | Le шш %

35 10 12 1а 16 18 20 22 24

а 16 18 20 22 26

Jamari 1994

ше Гама Amerika

SSC ae n TUS

28,0 Pu 28.0 E] | ожо zl 250 25.0 w 25.0 Р

по š » о Бі no ]

ма | в EEE | so — em ul

SC E — ни D rege

m. оин mm =

mm| | ww.

m ov zsm)

1.8 3

(Tid Мит

RAM 150

jan. 1994

PROGNOSE

NIEUWS

IEN (e

Alle technische en andere interessante informatie voor Radio Amateurs is welkom en kan gestuurd worden naar: RAM-nieuwsberichten, Postbus 75985, 1070 AZ AMSTERDAM

Politie gebruikt scanners

Half november is enige op- schudding ontstaan (u heeft het ongetwijfeld in een landelijke krant gele- zen) naar aanleiding van de ‘bekentenis’ van een po- litiefunctionaris dat de po- litie met scanners (!!) dui- zenden autotelefoonge- sprekken heeft afgeluis- terd en opgenomen. 'Ge- dwongen' door het hoge ta- rief dat PTT Telecom vraagt voor het tappen (en technische belemmerin- gen), nam de politie het initiatief tot de aanschaf van enkele Realistic scan-

ners, waarmee men later

niet alleen de gesprekken van enkele verdachten,

maar uiteraard ook die ve vele duizenden nietsver-

moedende burgers afluis- terde en opnam.

De functionaris die voor de rechtbank een en ander verklaarde, de heer Ver- heul, informeerde overi- gens zo’n half jaar terug bij de redactie van RAM naar de mogelijkheden van het kraken van het semafoon- net. Zou men soms ook in dat systeem willen meekij- ken (en opnemen) naar verstuurde berichten?

Nieuwe masten In veel gemeentes wordt

schotel- en ‘gewone’ anten-

net tters het leven soms flink moeilijk gemaakt. An- tennes “vervuilen het stadsgezicht”, “leveren ge- vaar op voor omliggende

huizen” of blijken een melkkoe om via een ver- gunningenstelsel nog even wat geld binnen te halen. Maar neem nu de PTT, Die wil in een sportpark in Hengelo een tweetal 31 meter hoge antennemasten plaatsen vanwege het toe- nemende aantal auto- en zaktelefoons. In verband met het nieuwe GSM-net aantal an-

moet een groot tennes geplaatst worden en ook Hengelo moet er daarvan twee ‘herbergen’. En hoewel het plaatselijke bestemmingsplan zulks verbiedt, wil de gemeente toch toestemming geven voor de plaatsing van de masten. Daarvoor gebruikt men een zogeheten artikel 19-procedure, die het over- heden toestaat vanwege

een “spoedeisend belang” de normale inspraakproce- dures te vermijden en zo

snel een bouwplan en der- gelijke ‘erdoor te loodsen’. En dat is in dit geval wel zo handig, want het GSM- net moet in april ‘94 opera- tioneel zijn...

п

Inmarsat M uitgebreid Vanaf februari '94 is In- marsat M, het satellietsys- teem waarmee ('all over the world’) kan worden getele- foneerd, gefaxed en gege- vensbestanden worden ver-

stuurd, beschikbaar via PTT Telecom. De daarvoor geschikte terminal weegt dertien kilogram en stelt u in staat om daadwerkelijk

mobiel te communiceren,

Produktinfo

Het bedrijf Wandel en Goltermann Nederland heeft on- langs een SWR- en Wattmeter voor GSM op de markt ge- bracht. Deze FIT is gemaakt door Schomandl (onderdeel van het Kathrein-concern), werkt in het gebied 400-

1000 MHz en is met name geschikt voor het autotelefoon-

vervanger van de LED- counter model 2300 geko- men, de 3300. Deze is uit- gerust met de OE10 hoge- snelheids (ASIC) chip, die ook al voorkwam in de

net in de 450 MHz-band en het nieuwe GSM in de

900 MH; met een kabel verbonden is N-connector

band. De draagbare FIT heeft een display dat is aan de meetbrug, gebruikt en geeft onder andere de staande-golfver-

houding analoog en digitaal weer op het LCD. In het mo-

ijn een Volt- en Ohmmeter inge- bouwd. De FIT is binnenkort le- verbaar en kost f 1150,- exclusief BTW. Optoelectro- nics is on-

langs met de

3000A en de M1, maar nu in een nog kleinere behui- zing ‘zit’. In plaats van LED's gebruikt de 3300 een LCD (vloeibare kristallen display) met tien digits (hiermee wordt de traditie van LED's doorbroken). Het gebruik van een LCD heeft als voordeel dat het minder stroom wegneemt, be- trouwbaarder is en dat de informatie duidelijker aflees- baar is. De 3300 heeft een bereik van 1 MHz tot 2,8 GHz en kan, met de oplaadbare NiCad accu's, minimaal vier uur werken. En de 3300 is ook nog aantrekkelijk geprijst: f 499,-

RAM 150 Јап, 1994

Een ander systeem is In- marsat B, dat vanaf maart ‘94 beschikbaar is. Dit is een vergelijkbare dienst, maar dan met een grotere terminal. Daar staat tegen- over dat de gebruikskosten van Inmarsat B lager lig- gen: voor M betaalt u f 8,- per minuut en voor B f 7,50 per minuut. De derde nieu- we dienst van PTT Telecom in 1994 is de wereldwijde semafoondienst, de Inmar- sat Satellite Paging. Het systeem werkt als de al be- kende Informer-semafoon- dienst voor de Benelux en is geschikt voor korte bood- schappen, (combinaties van) cijfers en letters en- dergelijke. Over het ‘meele- zen’ van de boodschappen op Inmarsat Paging hopen wij u zo spoedig mogelijk te kunnen informeren...

Luistercijfers

In de periode van 1 januari tot 1 oktober 93 hebben anderhalf miljoen mensen naar de Europa-uitzendin- gen van de Wereldomroep geluisterd. Hoewel dit er tweehonderduizend minder zijn dan vorig jaar, is de Wereldomroep toch tevre- den over het aantal luiste- raars, Immers, het aantal vakantiegangers nam het

afgelopen jaar af met zo’n vijfhonderdduizend. Overi- gens ging (heel voorspel- baar) de belangstelling van de meeste luisteraars (96%) uit naar het nieuws en de actualiteitenpro- gramma's.

18e NAT in Groningen Op zaterdag 26 februari a.s. zal in de Borgmanhal van het Martinihalcomplex in Groningen weer het jaarlijkse NAT plaatsvin- den. Het betreft hier de achttiende versie van het Noordelijk Amateur Tref-

RAM 150 јап. 1994

fen, een ééndaagse mani- festatie die zal duren van 9.30 tot 16.30 uur. Mensen die een kraampje willen hebben (f 50,- voor een kraam van 4 x 1 meter), doen er verstandig aan zich nu alvast aan te mel- den. Als u iets wilt demon- streren of informatie wilt verstrekken (dus géén han- del plegen), dan kunt u eventueel een gratis plaats verkrijgen. Voor meer in- formatie en aanmeldingen, neemt u contact op met de Stichting NAT, Postbus 1536, 9710 BM in Gronin- gen.

п

Koppelen Het Japanse Ace Telemail International heeft onlangs het elektronische berich- tennetwerk ATI gekoppeld aan het Nederlandse be- richtennetwerk 400NET. Hiermee is 400NET al aan een vijftigtal berichtennet- werken over de hele wereld gekoppeld, waarmee be- drijven nog sneller bestel- lingen, transportdocumen- ten en dergelijke kunnen afwikkelen. 400NET is een dienst van Unisource, waaraan PTT Telecom, Te- lia uit Zweden en Swiss Telecom PTT deelnemen. "

Techno-Nostalgica

Op 19 februari zal de inter- nationale verzamelbeurs voor oude techniek, Tech- no-Nostalgica, weer gehou- den worden in de Zuidoost- hal in Emmen. U vindt er: grammofoons en platen, speeldozen en huishoude- lijke apparaten, radio- en TV-toestellen, militaire ap- paratuur en buizen,...kort- om, voor elk wat wils. De beurs duurt van 10.00 tot 15.30 uur. Verdere infor- matie verkrijgt u via 05919-13223.

А G 1

Verenigingen en organisatoren kunnen hun pers- berichten voor volgend jaar sturen naar RAM Agenda, Postbus 75985, 1070 AZ in Amsterdam.

24-27 januari

E ND 9 9 4

A

ComNet '94 in Washington. Inl.: fax (1) 508 8751573.

19 febr. Techno-Nostalgica in de Zuidoosthal in Emmen.

26 febr. 18° Nat in de Borgmanhal in Groningen.

3-6 maart InterSAT-beurs in Frankfurt. Ini: (49) 4794 1666

14-17 maart Second International Symposium on Digital Audio Broadcasting in Toronto, Canada. Inl.: (1) 416 862 9067.

16-23 maart CeBIT in Hannover. Inl.: 070-3614251. 20-24 maart NAB, Multimedia World en HDTV World in Las Vegas. Inl.: (1) 202 4295487.

11-13 april Cable & Satellite, in Olympia in London. Alles over schotels, LNB's en satellieten.

11-15 april Het Instrument, in De jaarbeurs in Utrecht. Inl.: 030-955911.

1-4 mei Broadcast Asia ‘94 in het WTC in Singapore. Inl.: (65) 3384747.

4-6 mei Los Angeles Digital World, van Seybold Seminars.

16-20 mei IBC in de RAI te Amsterdam.

22-25 mei Cable ‘94, The national Show van de NCTA, in New Orleans. Ini: (1) 202 7753669.

Rectificatie

Іп RAM 149 plaatsten plaatsten wij een verhaal geti- teld “Digitale delicten”. Hierin behandelde hij de rechtszaak van de ontvreemde en in de handel ge- brachte zogeheten militaire versie van Code 3. Wel- licht ontstond door het taalgebruik de indruk dat het hier ging om het al jaren via Hoka Electronic te koop zijnde programma Code 3.

Dit is onjuist: Code 3 is zoals bekend al jaren, volko- men legaal, te koop en Hoka heeft dan ook niets te maken met de in het betreffende artikel behandelde

zaak.

DE 9 KRACHTPATSERS VAN PAN VEEL VERMOGEN VOOR WEINIG GELD

PAN 1025 PAN 1035 PAN 1068 © © (S | e ° | 3 | Ё = sl BCE 2555, ps volt SEH зон E БАСАР SR N ges seer 59,- ges s 69,- ges $ 89,- PAN 1068 ZIG PAN 1080 PAN 1012 f = ШШ | Өз E Í ы 63 А, Du nmt. sig. вл SE n em 135 "it E 125, m 125, 149, PAN 1020 PAN 1206 A PAN 1209 A Lus A F. 5 SN | © Í je : 0 ыо md ca жа E 2022. А, 13,8 voll 6 А, 9-15 volt o 9 A, 9-15 volt regelbaar gestabiliseerd 2 meters 2 meters 279,- 149,- 189,-

Levering alleen via de erkende dealers. Voor inlichtingen:

ЕТЕ Месгов

+ ELECTRONICS - TRADE - CENTRE -

Omloop 42a

9201 CC Drachten tel. 05120-30626 | fax 05120-20870

INTERNATIONAL) aJleen-importeur voor Nederland.

EISE

SATELLIET AMATEUR MAGAZINE

Satelliet Amateur Magazine is een maandelijkse

bijlage van RAM

over amateurtelevisie, satellieten en

aanverwante zaken.

REDACTIONEEL

Terwijl de oliebollen, takken van kerstbomen en dergelij- ke over onze bureaus ‘vlie- gen’, leggen wij de hand aan dit eerste nummer van het nieuwe jaar, Deze maand behandelen wij de problemen die wij hadden met onze feed en gaan we al ‘zappende’ door de we- reld van de satelliettelevisie. Eindelijk, want de installatie van de schotel en aanver- wante zaken duurde wel erg lang....

Januari staat voor de deur en dat betekent traditiege- trouw dat Nederland wel weer geteisterd zal worden door zware stormen. Voor- dat u aan de kalkoenen en het vuurwerk begint, ver- dient het dus aanbeveling om uw schotel nog eens na te kijken op de bevestiging. Overleeft uw schotel de ko- mende stormen?

Ik wens u namens de gehe- le redactie van SAM pretti- ge dagen en een gezond 1994. Volgend jaar (ach, over een maand al weer) zijn wij er weer.

Marcel Roozeboom

Satelliet Amateur Magazine - jan. 1994

INHOUD

39

Wat valt er te beleven?

eindelijk gaan ‘zappen’.

Eindelijk is het dan zover. Na alle inspan ningen van de installatie, kan Bas 't Hoen

АЗ, Vertrouw

ze nooit,

die rakkers! Paul van Rossum was ge: ruime tijd niet erh tevre den over zijn ‘feed’, Maar ja, wat daar aan te doen?

46 Nieuws

Nieuwe produkten en achtergrond. informatie uit de wereld van de schotels en de satellieten

Schotels, deel 6: Wat valt er te beleven?

Na alle inspanningen kunnen we dan eindelijk aan de slag met de zojuist opgestelde en ingeregelde schotel. In dit zes- de deel gaan we bekijken wat er zoal te beleven valt via de diverse satellieten. Ook geeft Bas ‘t Hoen een indruk van de ontvangstkwaliteit bij de ontvangst van de diverse stations.

Naast de afmetingen van de schotel en de juiste afregeling hiervan spelen er nog vele an: dere factoren mee voordat we een beeld kunnen bekijken. Deze factoren zijn:

wat is het ruisgetal van de

LNB?

voor welke banden is de LNB

geschikt?

ziet de schotel een geheel

vrije horizon, of zijn delen

daarvan

afgeschermd door begroei- ing of bebouwing? is het signaal gecodeerd? in welke uitzendnorm wordt het signaal uitgezonden? hoe is de polarisatie van het signaal? wat zijn de atmosferische omstandigheden? wat is het rotatiebereik van de polarmount? Het zal duidelijk zijn dat in el- ke situatie verschillende resul-

taten verwacht kunnen worden. Onze 1.40 meter Triax prime focus is niet helemaal represen- tatief voor de gemiddelde scho- telbezitter. De meeste schotel- bezitters zullen met een wat kleinere schotel kijken, Daarom zullen we in een later stadium ook vergelijkingen gaan maken met kleinere systemen. Want met kleinere systemen is vaak ook prima ontvangst te realise- ren! Ook zullen we aandacht gaan besteden aan de diverse uitzend-normen en coderings- systemen. We zullen kennis maken met diverse satellieten en met de op de meest eenvou- dige wijze te ontvangen signa- len in de uitzendnormen PAL,

39

NTSC en SECAM. Dit overzicht zal allesbe- halve compleet zijn, want we stippen al- leen de meest interessante zaken aan.

We beginnen deze maand aan de westelijke horizon en eindigen (in het volgende deel) in het oosten. We laten de C Band rond het 4 GHz-bereik buiten beschouwing, want na- tuurlijk gaan we daar een speciaal deel aan wijden!

PANAMSAT

Op positie 45 graden West vinden de meest westelijke satelliet die in Nederland nog is te ontvangen. Deze Amerikaanse satelliet (de Panamsat) werd in juni 1988 gelanceerd met een Ariane raket. De Panamsat voert doorgaans maar twee vaste televisiepro gramma's. Er worden tot op heden alleen maar horizontaal gepolariseerde signalen op waargenomen. Het meest bekende sta. tion is het Mexicaanse Galavision dat nu ook te zien is via de Astra 1C satelliet. Ga: lavision zendt uit op frequentie 11.515. Via deze zender zijn vaak showprogramma's zichtbaar (ook ziet u regelmatig live versla- gen van stierengevechten), Daarnaast is overdag altijd het testbeeld van TV-Japan, NHK Tokyo, op 11.676 GHz te zien (beide stations zijn ruisvrij te ontvangen met on ze schotel). Het Japan ation heeft tot ie- ders verbazing een morse-telegrafie station op een van de subcarriers. Waarschijnlijk bevatten deze morse'piepjes' weersinfor matie, Voor de insiders: de seinsnelheid is zo'n 22 woorden per minuut. Tevens voert NHK twee audiokanalen, de “primary and secondary sound circuits”. Een dame met zwaar Japans accent laat in het Engels en Japans horen op welk geluidskanaal u bent afgestemd. In de late avond en nacht is er een Japans programma zichtbaar in NTSC uitzendnorm. Op een gewone PAL-televisie is dit waarneembaar als zwart/ wit-beeld. Vaak is echter ook een link te zien van CBS Newsnet te New York, Rond half drie 's

COLOFON

Satelliet Amateur Magazine, 2e jaargang, nummer 12, januari 1994

SAM verschijnt 11x per jaar en is een uitgave van

Amsterdam (tel. 020-6388661/ fax. 6389151)

Uitgever: M. de Rooij Hoofdredacteur: |. Boers

Redactie: Marcel Roozeboom (eindred.), Ruud van der Schaft, Peter van der Wal, Paul van Rossum en Bas ‘t Hoen.

Redactie-adres: postbus 75985, 1070 AZ Amsterdam (tel. 020-6388661/ fax. 6389151)

Advertentie-exploitatie: Alex Sitompoel, Riet Ariaans

Vormgeving/ opmaak: LandGraphics, Amsterdam Druk: NDB; Zoeterwoude

Foto's: Anton Dijkgraaf

40

Televak Uitgeverij, postbus 75985, 1070 AZ |

nachts wordt het CBS Evening News uitge- zonden op de frequentie 11.639 GHz. De- ze zender deelt de transponder dan met NHK, waardoor deze net niet meer spikevrij is waar te nemen. Het CBS nieuwsblok wordt overigens compleet uitgezonden, dus met reclameblokken. Deze commer- cials zijn ten opzichte van onze commer- cials heel direct, soms zelfs keihard. Met het grootste gemak wordt uitgelegd waar- om men merk X beslist niet moet kopen. Heel aardig om te zien Deze signalen wor- den uitgezonden via de Europese beam van Panamsat. Daarnaast beschikt de satelliet over diverse andere antennes die vooral op Zuid-Amerika zijn gericht. De theoretische

Het dagelijkse ABC nieuwsblok via Intelsat K.

==

levensduur van Panamsat is berekend ор ruim dertien jaar. Doordat de Panamsat maar een hele lage stand boven de horizon bereikt, zijn weersinvloeden sneller zicht- baar dan bij andere satellieten. De signaal- weg door de atmosfeer is veel langer, waar- door de radiosignalen sterker worden ver- zwakt (door bijvoorbeeld regenbuien) dan bij satellieten met een hogere stand aan de hemel. Door de lage stand boven de hori: zon is deze satelliet door lang niet iedereen te ontvangen (in verband met zijn/ haar be bouwing). Via Panamsat zijn heel regelma- tig newsfeeds te zien, ook incidenteel van het Nederlandse bedrijf Intrax. Een aardige satelliet voor nachtbrakers dus om regel. matig in de gaten houden.

HISPASAT

Ten opzichte van zijn buursatellieten is de Hispasat een beetje een saaie satelliet. In het 12 GHz-bereik wordt het Spaanse sta- tion TVE uitgezonden. Dit station wordt, ondanks de circulaire polarisatie, prachtig ruisvrij weergegeven en beschikt boven- dien over een uitgebreide teletekstservice. Vaak zijn ook twee carriers te zien zonder beeldinformatie. De satelliet voert ook de gecodeerde stations Tele Cinco, Antena Tres en Canal Plus Espana, met een hele verzameling radiostations op de subcar- riers. Overigens alles Spaans wat de klok

slaat, dus geen satelliet voor mensen die deze taal niet machtig zijn.

INTELSAT 601

De Intelsat 601 was een van de eerste sa- tellieten die opvielen door de levendig- heid. Naast de vaste stations zijn elke week talloze newsfeeds zichtbaar. Bijna altijd zijn dit videoverbindingen tussen de Verenigde Staten en Europa. Ook zijn de testbeelden van de EBU/ UER in New York dagelijks te bewonderen. Een van de stations met de mooiste programma's is The Discovery Channel. Ook dit kanaal is nu via Astra te ontvangen, zij het geco-

4 AUGUST 1993

deerd in Videocrypt. Helaas is Discovery eind november verdwenen van de Intelsat 601, als alles althans volgens planning is verlopen. Absoluut een groot verlies voor heel veel schotelbezitters. Gelukkig is het kanaal via vele Nederlandse kabelnetten te ontvangen. Naar het schijnt komt ook een smartcard voor Nederlandse en Belgische kijkers beschikbaar.

Het station CMT Europe staat bekend als een van de moeilijkst te ontvangen televi: siestations. De afkorting CMT staat voor Country Music Television. De frequentie bedraagt 11.515 GHz, polarisatie verticaal. Het vermogen van deze zender is bewust laag gehouden zodat het alleen te ontvan- gen is met grote, commerciële ontvangst- apparatuur. Eigenlijk dus ook een vorm van scrambling, zij het een vriendelijke. De benodigde schoteldiameter voor een ruisvrij beeld onder alle omstandigheden bedraagt maar liefst 1.80 tot 2.10 meter! Onze Triax brengt het hier niet slecht van : bij goed weer zijn maar enkele spikes zichtbaar. Het signaal is overigens wel be- duidend zachter dan de overige zenders. Dat maakt CMT tot een ideaal testsignaal voor de vergelijking van verschillende schotels en LNB's. In de ochtenduren is het Nederlandse Kindernet zichtbaar. Ook kan dagelijks het reilen en zeilen van het Britse parlement op de voet gevolgd worden via The Parliamentary Channel op 11.092 GHz.

Satelliet Amateur Magazine - jan. 1994

Voor diegenen die geen kabelaansluiting hebben maar toch graag zouden beschik- ken over de BBC teletekstservice Ceefax: Stem eens af op SSVC TV, te herkennen aan de horizontale codering. Hierop bevindt zich de Britse teletekstinformatie. Op een van de subcarriérs van deze zender be- vindt zich ook de BBC World Service, maar nu in onberispelijke kwaliteit. Een heel an- der geluid dan dat wat we gewend zijn van. de kortegolfbanden!

INTELSAT K

Zonder twijfel is de Intelsat K voor ons de leukste satelliet. Deze satelliet is uniek in

zijn type en is speciaal ontworpen voor vi- deo verbindingen tussen Europa en Noord- en Zuid-Amerika. Vaak vormt Intelsat K een compleet videocircus met vier, vijf of zes newsfeeds tegelijk! Via Intelsat K wor- den geen normale TV programma's uitge- zonden. Het betreft een echte telecommu- nicatie-satelliet voor videobeelden. De sa- telliet staat op een positie van 21,5 graden west. Hoewel de satelliet er technisch toe in staat is hebben wij er nog nooit 12 GHz- signalen op waargenomen. Als er geen newsfeeds worden verzonden staan er in elk geval twee testbeelden van Reuters Te- levision op Intelsat K. Via de horizontale polarisatie zijn heel vaak Duitse newsfeeds

Foto hiernaast :

De voorbereidingen en de landing van de Space Shuttle zijn urenlang ‘live’ te aanschouwen via Intelsat K.

Satelliet Amateur Magazine - jan. 1994

zichtbaar. Sinds kort zijn enkele van de Reuters verbindingen gecodeerd. Alle an- dere verbindingen zijn gelukkig ongeco- deerd, sommige echter wel in NTSC (Ame- rikaanse) norm. Intelsat K heeft zowel beams op Europa als op Noord- en Zuid Amerika, hetgeen de satelliet goede moge- lijkheden voor live-verbindingen geeft. De signaalsterkten zijn vaak opvallend sterk, zodat ook met kleine systemen goede re- sultaten kunnen worden geboekt. De satel- liet is in staat om een signaal neer te zet- ten in Europa met een sterkte van 50 dBW. Dat is vergelijkbaar met Astra. Dat maakt hem tot de meest interessante satelliet voor newsfeedjagers. Elke dag is bijvoor- beeld het ABC News zichtbaar, compleet met commercials en aankondigingen. De Intelsat K is nog maar kort geleden (juni 1992) gelanceerd en heeft een (verwachte) levensduur van tien jaar. Ook speelt de sa- telliet een belangrijke rol bij de verslagge- ving rond de diverse Space Shuttle-vluch- ten.

GORIZONT 15

Waarschijnlijk zijn de Russen zuinig op de batterijtjes van de Gorizont 15-satelliet, want heel vaak staat het uitgangsvermogen van de zender van het testbeeld zo laag, dat het nog maar nauwelijks is waar te nemen (zelfs met onze schotel). Zwaar verruist is dan nog net de tekst RTV Moscow leesbaar (RTV staat voor Reuters Television), Maar niet getreurd: zodra een uitzending staat gepland neemt de sterkte van de signalen behoorlijk toe.

Zonder modificatie aan de feedhorn blijft er echter ruis waarneembaar met onze 1.40 schotel. Maar met een eenvoudige truc loopt de signaalsterkte op tot een 'spike'vrij-beeld.Met behulp van een kunst- stof plaatje worden de circulair gepolari- seerde signalen ‘omgezet’ naar lineaire sig- nalen. Dit plaatje komt diagonaal in de ope- ning van de feedhorn. Wel moeten we dan een paar dB's inleveren, maar het netto ef- fect is dat de polariser ineens wel effect te- weeg brengt en dat de beeldkwaliteit sterk verbetert! Een spikevrij-beeld ‘kweken’ lukt overigens alleen bij goed weer. Veel zoeken op deze satelliet heeft weinig zin; de Gori- zont beschikt maar over één 11 GHz- transponder!

De signalen worden uitgezonden op 11.524 GHz en worden linksom circulair ontvan- gen. Via deze satelliet worden ook met eni- ge regelmaat beelden uitgezonden van het Russiche ruimteschip MIR. Veelvuldig in de gaten houden is de enige oplossing om met deze satelliet bijzondere ontvangstresulta- ten te boeken. Gorizont 15 staat op de posi- tie 14 graden West.

In het volgende deel maken we kennis met de Eutelsat satellieten.

41

nWATERLOCK"

| Iratec | Telecom

— A Waterdicht

— UV-bestendig

— A Voor hergebruik geschikt

SATELLIET & TELECOMMUNICATIE SYSTEMEN

WIL

U MEE INFORMAT SCHRIJF OF ВЕ

VAN BUUREN ZAANDAM |

WESTZUDE 404-408, POSTBUS 1 NL-1500 EC ZAANDAM, NEDERLAI

FAX 075-310862 - TELEFOON: 075-3541

А, VAN BUUREN ZAMDAN E

Schotels en feeds:

Vertrouw ze nooit, die rakkers!

Het is intussen al een aardige tijd geleden dat ik mijn eerste C-Band-antenne opstelde. Van het allereerste exemplaar, een vierdelige solide 3,40 meter Wilson- schotel, kan ik u nog maar weinig vertellen. Het was een exemplaar dat als zelfbouwmodel werd beschreven in het handboek "Build a Personal Earth Station for Worldwide Satellite TV Reception" dat mijn vriend en collega Michiel

Schaay mij elf jaar geleden toezond.

Enfin, deze schotel heette enorm leuke re- sultaten te kunnen boeken. De werkelijk- heid was anders: alleen de programma's van de Centrale TV (USSR) waren loeihard te genieten; geen enkel ander C-Band-sta- tion kwam verder voldoende uit de sneeuw. Dat ik van een 240 graden K (met 70 MHz MF-lijn naar de tuin alwaar zich de tuner bij de schotel bevond) via 120 gra- den naar 65 graden Kelvin met deze scho- tel ging, leek geen enkele rol te spelen. Ook experimenten met de onderlinge af- standen tussen de panelen (ja, er hoorden gleuven tussen te zitten!) hielp op geen enkele manier. Gebrek aan ervaring mij- nerzijds zorgde ervoor dat ik er maar van uit ging dat niet meer mogelijk was.

NIEUW EN INDRUKWEKKEND Bij de allereerste Cable & Satellite exposi-

Sateliet Amateur Magazine - jan. 1994

tie in Londen (toen nog in de Wembley tentoonstellingshallen) maakte ik kennis met een nieuw en enorm indrukwekkend uitziend produkt: de Winegard schotel. En al gauw prijkte het eerste exemplaar met een diameter van 240 centimeter op ons дак. De ontvangstresultaten waren echt stukken verbeterd, hoewel ik nog steeds dezelfde LNB gebruikte. Wel veranderd was de feerdhorn: waar ik bij het tuin- exemplaar nog een MAXI C-Bander met off- center Ku Band-feed gebruikte, kwam nu een prototype van de later in vakkringen erg geroemde Seavey ESR-124 HC Dual Band-feed in actie. Eén van de belangrijk- ste redenen om deze feed te nemen was het feit dat de toenmalige exporteur NI World Trade deze combinatie erg aanraad- de. De oorzaak lag in het feit dat de Wine- gard schotels extreem diep waren (goed

tegen PTT interferentie) maar daardoor een heel lage f/d ratio van maar liefst 0,278 hadden. De Seavey feed werd in vier varianten gemaakt: ik zou een variant van „26 tot .32 hebben.

Welnu, de 240 cm-schotel werd al gauw vervangen door een 300 centimeter-exem- plaar, met alweer een enorme verbetering qua ontvangst. Gek genoeg bracht daarna een LNB-verbetering van 65 naar 30 gra- den K nauwelijks zichtbare verbetering. Waarschijnlijk had ik deze combinatie nog lang gebruikt, als er niet die enorme janu- aristorm in 1991 was geweest! Enkele moe- ren trilden van bouten, zodat de boven- helft van de antenne van het frame los kon trekken. De volgende ochtend zag de schotel er als een dichtgeklapte mossel uit! Het was tijd voor een nieuwe construc- tie en een nieuwe schotel. Deze kwam in de vorm van een HERO schotel, die boven- dien nog een halve meter groter was dan bedoeld. Ruim 4 meter!! Gelukkig bleek de buiskop met H/H Ajak mount het geheel net voldoende te verhogen zodat dat joe- kel toch nog zonder veel extra problemen monteerbaar was. De Seavey feed werd ge- handhaafd, omdat de f/d ratio van deze schotel als 0,3 werd aangegeven. En al- weer waren de verbeteringen frappant! Programma's als C-SPAN, 2M, Bophuthats- wanaland en CFI rolden redelijk tot per- fect sneeuwvrij binnen en van alle andere zenders was tenminste een herkenbaar beeld te zien. Alleen de Ku-Band bleef (zo- als ook op alle andere schotels) veel slech- ter dan door de fabrikant aangegeven.

Dit verbaasde me niet zo: al enkele jaren eerder vertelde Steve Birkill me dat het ge- bruik van zelfs de beste gecombineerde feedhorn tot gevoelige verliezen (hij had het over getallen van 3 tot 8 dB verlies) leidde. Daarbij komt dat een geperforeer- de C-Band-schotel zowel qua vorm (min- der perfect) toch...?) minder ideaal lijkt dan een echte Ku Bander. Luiheid hield me voorlopig tegen, maar toen ik vorig jaar toch het dak op moest om twee S Band- feeds uit te testen, besloot ik ook maar eens een pure C Band-feed weg te zetten. Eerst een Californié Amplifier-type, later een merkloos exemplaar uit Zuid- Korea. In beide gevallen hadden de leveranciers me bevestigd dat hun feed geschikt was voor een 0,3 f/d ratio schotel.

De resultaten waren behoorlijk beter, zodat ik besloot de schotel voor puur C-Band-ge- bruik te laten en een apart schoteltje voor Ku Band toe te voegen. Ik nam aan nu toch

43

wel het summum te hebben bereikt van wat met deze schotel mogelijk was. Van- daar dat ik toch wel wat onrustig werd, toen ik van de mensen van de Satellite Shop (Chaparral) hoorde dat ze met hun 360 cm-schotel niet alleen gelijkwaardige,

maar zelfs ten dele betere beelden binnen-

haalden dan ik. Het waarom was echter een raadsel. John, één van de medewer- kers, kwam op bezoek, maar ook hij kon niets noemenswaardigs vaststellen. Misschien dat de schotel gewoon niet zo goed was?

DE OPLOSSING

Een gesprek bij een tegenbezoek van mijn kant leidde tot de oplossing. Chaparral heeft namelijk onder andere een naar f/d ratio aanpasbare C-Band-feed. Deze aan- passing bleek hierin te bestaan, dat de Scalar rings (de platte rillenplaat om de feed heen) verstelbaar zijn. Ook staat aan- gegeven wat die verstelling betekent: hoe verder de plaat naar achteren ging ten op- zichte van de feedhorn, hoe kleiner de f/d ratio. In mijn geval betekende de f/d ratio van 0,3 dat de ring en plaat maar liefst drie centimeter achter de feedhorn opge- steld worden! Dit als universele waarheid aannemend, ging ik thuis op onderzoek uit: de Seavey feed was volgens die nor- men bedoeld voor een 3,6 schotel, en de California Amplifier feed was zelfs niet op de schaal aanwezig: de ringen staken nog een eind voor de feedhorn uit!! Waar- schijnlijk dus voor een schotel met rond 0,5 f/d ratio gemaakt.

Eerst maar de feed in de schotel geplaatst; precies zoals de vorige gemonteerd was. Gevolg: ongeveer gelijke (goede) ont- vangst. Maar toen realiseerde ik me dat de feed altijd aan de scalar rings wordt ge- monteerd en dat dus de feedhorn nu te

dicht op de schotel stond. Met TV en meet-

spullen naar boven (sterktemeter alleen voldoet niet: aardruis doet de meter ook

uitslaan), op één van de zwakke TVE signa-

len op 34,5 graden West gericht en inder- daad: de feedhorn wat verder weg van de Schotel verschoven leidde tot een fractie

beter beeld. Het geluid was eigenlijk nog ‘toonaangevender’: dat was op deze ma- nier tamelijk ruisarm te krijgen. Zonder veel verwachting naar beneden. Daar wachtte me de grote verrassing: Bijna de helft van alle Arabsat programma's sneeuwvrij, gold ook voor de nieuwe Arab sat (ex-Anik 1D op circa 20 graden Oost), enz., enz. Kortom, wat bijna goed was werd perfect. In de gewone antennetech- niek was ik altijd gewend geweest op het zwakste signaal af te stemmen, en alle proeven hierop af te stemmen. Fout voor satelliettechniek: kleine verbeteringen zijn het eenvoudigst vast te stellen bij ont- vangst van licht besneeuwde beelden. Om een merkbaar verschil bij echt zwakke sig- nalen te bereiken is veel meer nodig dan bij sterke.

KARTONNEN KAARTJE

Een tweede opmerking: bij het verschui. ven van de feedhorn merkte ik dat de sig naalsterkte niet alleen verschilde bij het van en naar de schotel bewegen, maar vooral ook bij het verdraaien van de feed- horn. Bij ontvangst van lineair gepolari seerde Ku Band-kanalen is dat volstrekt lo gisch, maar hier gaat het om circulair ge polariseerde C-Band-kanalen. Het had logi- scherwijze geen enkel verschil mogen ma- ken. Nu geeft Chapparal met een speciaal kartonnen kaartje wel aan hoe haar feeds geplaatst dienen te worden, maar ik heb altijd aangenomen dat dit vooral bedoeld was om de horizontaal en verticaal stan- den overeen te laten komen met de aan- duiding op de ontvanger. De pijl op het kaartje, dat bij installatie recht naar boven moest wijzen, wees voor de beste ont vangst van TVE naar ongeveer 10 uur op de klok, hetgeen waarschijnlijk aardig overeenkomt met Chaparrals aanwijzingen die uiteraard voor een antennestand op pal zuid bedoeld zijn. Ik zal erachter pro- beren te komen waarom de stand van de feedhorn bij circulaire polarisatie toch re- levant blijkt. Zelf kan ik er zo geen verkla- ring voor bedenken.

Dit geldt trouwens ook voor het feit, dat het brandpunt van mijn beide antennes

niet volgens de hiervoor geldende formule te berekenen viel. De 4-meter schotel is 82,3 centimeter diep.

Volgens de formule: f= Di: Led

krijg ik: 4002: (16 x 82,3) = 121,5 cm.

In werkelijkheid is de optimale afstand tussen schotel en feed rond 120 centime- ter gebleken. Of dit aan bepaalde misaan- passingen ligt (perfectie van schotel, juist- heid van f/d ratioberekening door schotel- fabrikant) is mij nog niet duidelijk, Wel is één ding zeker: vertrouw niet blindelings op de aanwijzingen van de makers van uw spullen: probeer het uit. Kijk zelf of de op- timale afstand tussen feed en schotel wel is zoals door de fabrikant is aangegeven. Het kan een wereld van verschil bij uw ontvangst betekenen! Tot dusver is de Chaparral PRI E-Adjustable C-Band-feed de enige die ik ken met fijnafstembare f/d- range. Of er nog verbeteringen op deze feed mogelijk zijn weet ik niet. Het bijslui. tertje raadt het gebruik van een Golden Ring aan voor f/d ratia onder 0,32, maar gaat er tevens van uit dat de feed slechts tot 0,33 instelbaar is. Op het door mij ge- bruikte exemplaar loopt de schaal door tot 0,30. Waarschijnlijk kan ik me de gouden vulling bij de tandarts dus besparen. Toe- vallig werd ik zojuist, tijdens het schrijven van dit stukje gebeld door een lezer in Vlaardingen, die mij naar de prestaties van de Chaparrals Corotor II vroeg. Dat dat in het licht van bovenstaand verhaal voor mij ook bovenaan de prioriteitenlijst staat zult u begrijpen. Ik hoop ook hierop over niet al te lange tijd met een testverhaaltje te- rug te kunnen komen.

ALLERHANDE

Het bezoekje aan de Satellite Shop had tot doel de schakeling rond het PAL-kristal in mijn Monterey-40 na te zien. Zoals ik u in november al meldde gaf deze geen enkele sync-verbetering en dat was niet zoals het hoorde. Gelukkig bleek het euvel opspoor- baar; er was een ondeugdelijk kristal ge- bruikt. Een ander exemplaar gaf het ge-

FOCAL K POINT

DIAMETER D

0.0 inches .42 f/D 0.2 inches .42 f/D 0.4 inches .38 f/D 0.6 inches .36 f/D 0.8 inches .34 f/D

44

Satelliet Amateur Magazine - jan. 1994

wenste resultaat: een prachtige sync-wer- king waarbij ook ongescramblede plaatjes als die van de EBU op 7 graden Oost en NRK in D-MAC via Tele-X inhoudelijk pri. ma zichtbaar gemaakt konden worden. Ook vervorming van on-screen-menu's is nu alleen nog maar mogelijk indien alle sync-vormen zijn uitgeschakeld

Vandaag (we schrijven 14 november) zag ik de eerste testuitzendingen van TVSH, de nationale staatstelevisie van Albanià. Uitzendingen via de oude transponder van RTP via Eutelsat II f3 (16 graden Oost) op 11,575 GHz met verticale polarisatie. Au: dio vindt u op 6,50 MHz (en niet ook op 7,20 MHz zoals zijzelf op CCn van hun ve- le tekstbordjes aangeven). Een radiopro gramma, dat eerst hardrock en later folk loristische muziek speelde, was in stereo te horen op 7,20 en 7,38 MHz. Volgens de aankondiging begonnen ze op 15 novem ber met de officiële uitzendingen. Uit zendtijd van 18.30 tot 20.30 uur. Hoofd doel is om het Albanees sprekende Kosovo en de Albaanse minderheden in Macedonié en Griekenland te bereiken. Maar ze zijn er maar wat trots op om in heel Europa en Noord-Afrika gezien te kunnen worden. Voor elke regio werd uitvoerig omschre ven hoe groot de schotel voor een goede

ontvangst moest zijn. Met de komst van de Canadese Anik 1D-

satelliet voor Arabsat is de allereerste line-

air gepolariseerde C-Band-satelliet te zien. Tot nu toe zijn alleen drie horizontaal ge- polariseerde frequenties actief. Op 3800 MHz vindt u het programma Future TV uit Tunis, audio 6,80 MHz. Op 3760 en 3840 MHz ART, de Arab Radio en Television (?),

— MN, 4GHz LNB SER

X ` г R d -

audio 6,60 en herkomstland onbekend. Al- le drie signalen zijn behoorlijk krachtig. Nu de andere 21 kanalen nog....

Tenslotte wil ik nog vermelden, dat ik op de C-Span frequentie 3742 MHz verder naar het westen (31 of 34,5 graden WL) re gelmatig live verslagen uit het Britse parle: ment tegenkwam (met het logo van SKY News linksonder).

OPTIONAL GOLDEN RING

+

Beckerweg 19, 9731 AX Groningen - Nederland

NACO Telefoon 050-416760 - Fax 050-415477

MENIA

REMOTE CONTROL ANTENNA ROTATOR

* SUPERIOR NEW FASHION DESIGN ГІ-ЕИМСТІОМ CONVENIENT DEVICE * PROGRAMMABLE MICRO-PROCESSOR AND AUTOMATICAL POSITION

+ MET 12 GEHEUGENPOSITIES « DEALERS WANTED

MODEL AR-500

Satelliet Amateur Magazine - jan. 1994

RTL5 en de hele wereld op uw scherm met de nieuwste Amstrad 2GHz ontvangers

De meest gebruiksvriendelijke satelliet- ontvangers zijn van Amstrad. M liefst 199 programmeerbare kanalen, w.o. RTL 5. Nederlandstalige informatie direkt op uw tv-scherm. Alstandsbediening. U koopt al сеп komplete set, inklusief 60 cm

Mesh satelliet 99;

schotel voor nkl. BTW

Info: Amstrad Benelux, Postbus 8120, 3503 RC Utrecht, Tel. 030-412212, fax 030-412858.

NIEUWE KAPJE MET GEL VOOR SCHOTELS

De firma Tratec heeft onlangs een kapje met vochtwerende gel op de markt gebracht dat dé remedie moet worden tegen vochtindringing. Uiteraard konden schotelbezitters het vocht al tegenhouden met vul- kaniserende tape, maar die is niet geschikt voor hergebruik en daar zit 'em nu net het ver- schil. Het kapje met gel wordt geleverd vanaf oktober jl. on- der de naam/ aanduiding VS- 01 en vormt, na het sluiten van het kapje, een waterdichte bescherming rondom de F-con- nector. Het produkt is bij uw vakhandelaar verkrijgbaar.

MULTICHOICE BESCHIKBAAR

Vanaf 1 november jl. is het pak- ket van MultiChoice beschik- baar in Nederland: FilmNet The Movie Channel, Discovery, The Children's Channel, Country Music Television Europe en The Adult Channel

zijn nu toegankelijk voor de sa tellietkijker in Nederland. Abon- nees krijgen een Multichoice

U W 5

In de rubriek Nieuws zullen we u maandelijks op de hoogte hou-

den van de jongste ontwikkelingen op het gebied van satellieten en amateurtelevisie. Frequentieveranderingen en gewijzigde regel- geving, korte berichten, u leest het allemaal in SAM. Ook uw nieuws is welkom (postbus 75985, 1070 AZ in Amsterdam).

smartcard die het gecodeerde signaal decodeert en alleen werkt in combinatie met een Vi- deocrypt Europe-decoder (deze zijn verkrijgbaar bij alle geren- ommeerde satelliethandelaren). Dit betekent dat alle kanalen die via de Astra-satelliet worden uitgezonden ook vrij toeganke- lijk zijn. Multichoice Kaleido- scope is ontstaan uit de reorga- nisatie van de FilmNet-groep die september '93 plaatsvond.

DISCOVERY LEGT HET AF

Discovery Channel komt voor- lopig niet terug op het Amster- damse kabelnet, zo heeft de Gemeenteraad van de hoofd- stad besloten. Discovery wilde geld zien voor doorgifte, maar de gemeente wil pas betalen als het zogeheten Plus-pakket

kan worden ingevoerd. Dit zal pas in de loop van ‘94 gaan ge- beuren, want het wachten is op de benodigde digitale decoder. Ondanks enkele honderden te- lefoontjes van verontruste Dis- covery-kijkers is er dus voorlo- pig geen plaats op de kabel voor dit natuurfilms en docu- mentaires uitzendende station.

GROEI FILMNET

FilmNet kende in de afgelopen maanden een ongekende groei. De vraag naar decoders be- droeg in augustus zesduizend stuks en in september steeg de vraag met tweeduizend stuks naar achtduizend decoders. FilmNet verwacht een ñog ster- kere groei door het vernieuw- de en voor een periode van tien jaar afgesloten contract

met filmdistributeur UIP (dat de drie grote Amerikaanse filmstudio's Universal, Para- mount en MGM vertegenwoor- digt). Op dit moment heeft FilmNet ruim honderdveertig- duizend abonnees.

METEOSAT 6 ZOEKT ZIJN PLAATS

In de vroege ochtend van 20 november is met succes ( met de Ariane V 61) de Meteosat 6- satelliet gelanceerd vanaf de basis in Kourou. Het eerste ra- dio-contact met het European Space Operations Center in * Darmstadt kwam al na 26 mi- nuten na de 'lift-off tot stand. De weersatelliet had zo'n 37 uur nodig om in een nagenoeg geostationaire baan te komen, waarna de satelliet (tot 18 de- cember a.s.) zal drijven van 19 graden West naar de gewenste positie op 10 graden West. Daarna zullen nog enkele stuurcorrecties nodig zijn om. de satelliet in een exact cirkel- vormige baan te laten komen (dat za; maar verwachting eind januari gelukt zijn).

ж oscilloscoop met ingebouwde multimeter 5mV/div 10 MHz 398,- -2kanaals 2mV/div 100 MHz 798,-

PACKET MODEM

€ RX/TX indicatie e relaissturing

€ eigen voeding e 300/1200 baud € PC, C64, C128

€ 10076 getest en afgeregeld

- 4 kanaals 100 MHz 998,- € volledig gekast met aansluitpluggen € compleet met nederlandse SIGNAALGENERATOREN handleiding en software ж 10 Hz 10MHz 5у/500 348,- 100kHz 50 MHz 448,- MEETAPPARATUUR % ТЫЫ саң 998. (WEER)SATELLIET HUPRA ELEKTRONIKA ë , COMMUNICATE — VPlectronies в; SPECIAALZAKEN COMPUTERS

alle apparatuur compleet met probes, SCANNERS Gevestigd in:

idi H ARNHEM H Istr. 77 085-426716 handleiding + schema P ANTENNES VEENENDAAL eed 08385-24222 en 1 jaar garantie. 27-МС DOETINCHEM Raadhuisstr.7 08340-26066

46 Satelliet Amateur Magazine - jan. 1994

Wij feliciteren RAM !

: | Ss rb elektronica wenst … Г ВАМ

Wij feliciteren

van harte geluk met RAM met < zijn welverdiende т haar 150e uitgave jubileum.

RAM, TOT NU TOE | SUCCESVOL GEBLEKEN! | Electron feliciteert RAM MEER SUCCES met haar derde lustrum IN DE TOEKOMST en wenst redactie en lezers een TOE GE WE. NS T! zeer luisterrijke toekomst toe en LANDGRAPHICS een steeds betere ontvangst!

NIET ALLEEN IS HET NDB DE DRUKKER VAN HET RADIO AMATEUR MAGAZINE,

MAAR HET NDB IS ZELFS DE DRUKKER VANAF HET EERSTE NUMMER!!!

Het Nederlands Drukkerij Bedrijf (NDB) is er trots op het blad Radio Amateur Magazine vanaf het eerste uur te mogen drukken. Wij zullen, daar waar mogelijk, de uitgever blijven ondersteunen

met raad en daad.

Namens personeel en directie NDB VAN HARTE GEFELICITEERD!!! Nederlands Drukkerij Bedrijf B.V. Produktieweg 5 Ez = Postbus 70,

— 2380 AB Zoeterwoude

ms | tel.: 071 - 410114, | fax: 071 - 413073

JUBILEUM

door M. ROOZEBOOM / J. BOERS

Van “YL en x

tot “Signalen”

“De moderne mens wordt overstroomd met informatie. De radio, TV,

RAM terug in de tijd.

kranten en tijdschriften produceren

dagelijks een enorme stroom

berichten, die door media-deskundigen soms betiteld wordt ais

communicatie."

Zo begon het redactioneel in het nul- nummer van BreakBreak, de voorlo- per van het Radio Amateur Magazi- ne. Dit introductienummer verscheen in december 1979. Oorspronke was BreakBreak een maandblad en tevens huisorgaan van de Nederland- se Communicatie Federatie. Na het

nulnummer volgden 25 edities van BreakBreak en 125 nummers van het Radio Amateur Magazine. Er werd “doorgeteld” zodat wij nu op nummer 150 zitten (voor dit jubileumnummer tellen wij het nulnummer maar even niet mee). Van een nieuw blad over een geheel nieuwe hobby werd RAM in de loop der jaren hét blad over de zend- en luisterhobby's in Nederland en België. Tijd voor een terugblik.

BreakBreak Het waren enerverende tijden bij de start van BreakBreak.

In maart 1980 zou de 27 MHz-band worden vrijgegeven en daar werd veel van verwacht. Vooral in de Verenigde Staten was de Citizens Band een rage en ook in Nederland sloeg de ‘27 Me (van de verouderde term Mega Cycl enorm aan. Iedereen kon op het post- kantoor eenvoudig een machtiging ophalen zonder examen te hoeven

doen en ‘het bakkie’ werd een rage. In het nulnummer stond oprichter Willem Bos uitgebreid stil bij de aan- staande vrijgave van de 27 MHz. En, het snelle succes van de 27 Mc sloeg over op BreakBreak. Het blad groei- de snel, maar na zo’n 2,5 jaar (25

nummers) moest het blad worden aangepast. Er kwam een nieuwe ei- genaar/ uitgever en er kwam een

: het Radio Amateur Magazine. RAM werd een onafhanke- lijk blad en de relatie met de Neder- landse Communicatie Federatie werd verbroken. Ook de dure kleurendruk

nieuwe naar

L|

© 2

іп de redactionele pagina's moest er- aan geloven. A

2

Scanners en computers Inhoudelijlgveranderde er ook nogal wat. De nadruk op het 27 MHz-'ge- beuren’ werd minder en &r kwamen andere vormen van communicatie bij: weersatellieten en de luchtvaartband kwamen ook (uitgebreid) aan bod. Ook de computer, die (in de vorm van de Commodore 16 en 64 en de MSX) bij steeds meer hobbyisten een plaatsje kreeg, was in de kolommen, van RAM terug te vinden. De gebr kelijke testen van apparatuur, de fre-

quentietabellen en andere vertrouw- de rubrieken als De Postbus, bleven. In de tijd dat het radioprogramma

Hobbyscoop zelfs computerprogram- ma's de ether in stuurde, werden de RAMc des

settebandjes met Basic-co-

enorm populair. Er kwamen ech- ter steeds meer gespecialiseerde com- putertijdschriften en aan het eind van de jaren tachtig betekende de doorbraak van de PC via PC Privé-

jan. 1994

RAM 150

ә

projekten dat er voor de computer geen plaats meer was in RAM.

Een andere hobby stak de kop op toen de kristalscanner vervangen werd door de computerscanner. De mogelijkheden namen en zo werd de scanner toegankelijk voor een breed publiek (en dat had zijn weerslag in de inhoud van RAM).

Uitgeefperikelen

Jarenlang had de onvolprezen Willem Bos met een aantal trouwe schrijvers RAM gemaakt. Toen in 1990 het blad door een grotere uitgeverij werd over- genomen, ontstond al snel onenigheid over de manier waarop RAM in de toekomst gemaakt zou moeten wor- den. Als gevolg van deze conflicten staakte Willem Bos in december 1990 zijn werkzaamheden; zijn laatste nummer was RAM 118. Pas eind maart 1991 kon weer een nummer worden uitgebracht en dat was, van- wege het vertrek van de bekende me- dewerkers gelijktijdig met het ver- trek van Willem Bos, inhoudelijk een heel ander blad dan de lezers gewend waren. Er waren veel nummers en veel boze brieven van lezers nodig om RAM inhoudelijk weer ‘op de rails”

te krijgen. De jaarlijkse enquete (met bijbehorende prijsvraag) gaf wat dat betreft ook jaarlijks een stevig ‘hou- vast’,

Eind 1991 volgde uiteindelijk de over- dracht naar een andere uitgeverij, waarna RAM eindelijk in rustiger vaarwater belandde. In januari ‘92 werd Televak Uitgeverij opgericht, de

RAM 150 jan. 1994

uitgever van RAM en enkele (kleine- re) vakbladen.

En nu verder

Het hondervijftigste nummer is een jubileum, omdat RAM de gewoonte heeft ‘door te nummeren’. Met dit nummer gaan we de vijftiende jaar- gang in.

In de afgelopen jaren hebben de jet. de” voor communicatietechniek en het gebruik hiervan, centraal gestaan. In de afgelopen twee jaar zijn daar on- der invloed van de voortgsaande ont- wikkelingen in de elektronica en de snelle groei in de toepassingsmoge- lijkheden, enkele onderwerpen bijge- komen, zoals mobiele telefonie en sa- telliettelevisie. Alhoewel wij de ‘ge- wone’ elementen als scanners, het zendamateurisme, de 27 MHz en het kortegolf-gebeuren volop zullen blij- ven volgen, zal in RAM ook volop ruimte geboden worden aan deze nieuwe ontwikkelingen. Zoals ook blijkt uit de speciale bijlage over sa- tellieten (SAM) die sinds januari ‘93 in RAM zit, Daar waar dit soort ont- wikkelingen zich aandienen zal RAM deze volgen, in een aparte bijlage als SAM of gewoon tussen de Andere ar- tikelen. Kortom, alle communicatie- in een blad. Of u nu zendt of of u nu van dichtbij houdt of af: u leest erover in RAM.

Nummer 300? In het jaar 2008 zal RAM nog altijd bestaan, denken wij

De toekomstver-

002 NU AIS

Т GRATIE POSTERS

wachtingen zoals die door onze redac- teuren op papier zijn gezet (zie de verhalen die hierna volgen), liegen er dan ook niet om: er zal meer gecom- municeerd worden en de toenemdnde digitalisering betekent wel dat er minder in de ether kan worden opge- vangen, maar biedt tegelijkertijd ook veel nieuwe mogelijkheden. Verschijnt RAM in 2008 nog gewoon op papier? Wij denken het wel, want papier biedt veel voordelen (die onge- twijfeld door iemand zouden worden uitgevonden als er slechts elektroni- sche informatie zou bestaan!). Je kunt papier overal mee naar toe nemen, je kunt een blad volledig in je eigen tem- po doornemen en: het is tastbaar. RAM zal op papier wel aangevuld gaan worden met andere vormen van informatie, zoals elektronische on line. Veel schrijvers sturen hun arti- kelen anno 1993 al via het modem naar de redactie. In de nabije toe- komst zullen het laatste nieuws en van le- s elektronisch opvraagbaar zijn. En als u niet meer weet in welk nummer de test van een bepaald ap- paraat heeft gestaan, dan vraagt u dat gewoon even op via onze elektro- nische index.

adressen + telefoonnummer veranc

Wij wensen u veel plezier met dit speciale jubileumgedeelte waarin wij vooruitblikken naar het jaar 2008. Of die door ons geschetste ontwikke- lingen ook allemaal werkelijkheid zullen worden? Dat kunt u over vijf- tien jaar nalezen in het volgende

jubileumnummer....

JUBILEUM

door SIMON HELLINGS

Een blik in de toekomst:

Toekomstdromen ~

blijven...dromen! .

Het speculeren over toekomstige ontwikkelingen is bijna zo oud als de mensheid zelf. En hoe vaak zijn voorspellingen niet uitgekomen? Toch waagt ook Simon Hellings zich aan een prognose: hoe staan we ervoor over vijftien jaar? Wat gaat er veranderen en: is er nog

hoop voor de zendamateur?

Wie kent niet het kostelijke boek “Knotsgekke Uitvindingen van de 19e eeuw” van Leonard de Vries? Hoe amusant is het niet om te lezen en te kijken hoe weinig van al deze toe- komstdromen er in vervulling zijn ge- gaan? Maar al te vaak baseert men zich op verbeteringen van de bestaan- de situatie en verliest men daarbij uit het oog dat één uitvinding (bijvoor- beeld de transistor) een complete re- volutie in de denkwijze teweeg kan brengen! Deze overweging maakt ie- dere speculatie op dit gebied tot een hachelijke zaak. Het aantal voorbeel- den waarbij één uitvinding een com- plete, niet te voorziene revolutie heeft veroorzaakt, is legio. Denk maar eens aan de introductie van de laser in de techniek van het landmeten en water- passen, in de afstandmeting, in de ge- leide wapens, in de geneeskunde, in de metaalbewerking, in de communi- catie en wat al niet meer! Maar al te lang is gepoogd een racewagen te ma- ken in de gedaante van een hazewind- hond of een vliegtuig volgens het mo- del van een vogel (zonder enige succes overigens). Iedere voorspelling geba- seerd op een extrapolatie van bestaan- de ontwikkelingen is tot mislukking gedoemd. Eén van de weinige uitzon- deringen hierop is de voorspelling van de pakkingsdichtheid van halfgelei- ders op een IC die zich aardig aan ‘de kromme’ houdt (die de dichtheid als functie van het jaartal aangeeft). Al- leen, we moeten dat nog waarmaken ook!

Beperken we ons tot de communicatie

dan zien we vanuit het jaar 2008, we leven in de ‘digitale’ eeuw, neer op een analoog verleden. Een zekere wetma- tigheid luidt dat iedere keer als een bestaande situatie dreigt vast te lo- pen, dat dan net op tijd een uitvinding ‘verschijnt’ die de grenzen weer (ver: der) verlegt! Toen de straten verduis terd werden door telefoondraden, vond men de draaggolftelefonie uit waardoor duizenden gesprekken over één draad gingen. Toen de analoge te- lefoon-centrales dreigden vast te lo- pen, werden deze gedigitaliseerd. Toen de computers uit hun behuizin- gen dreigden te barsten, werd de PC uitgevonden met geheugens in mini- formaat. En zo gaat het maar door.

Geen twijfel mogelijk

Zonder twijfel zal ‘de communicatie’ de komende jaren een gigantische stap doen waarvan het einde nog lang niet in zicht is! Vrijwel iedereen zal een mi- ni-telefoon op zak hebben ter grootte van een ‘ouderwets’ pakje sigaretten, die uiteraard geheel digitaal werkt en overal kan samenwerken met een in- ternationaal net. Behalve een aantal nummertoetsen zal een dergelijk in- strument ook een code-versleuteling bezitten waardoor afluisteren onmoge- lijk is; alleen de opgeroepene krijgt de sleutel. Uiteraard is iedere auto voor- zien van een digitale telefoon en een "nood'telefoon waarmee men de centra- le kan oproepen met een druk op de knop en een automatische peilinstalla- tie die dan de plaats van de oproeper

ә

zal bepalen (dat zal heel wat mensen- levens kunnen sparen!).

Het ‘telewerken’ zal een geweldige uit- breiding te zien geven, vooral in die sectoren waar nu al vaak met compu- ters gewerkt wordt. Vrijwel iedere computer zal van een modem-aanslui- ting voorzien zijn. Het vastgelopen autoverkeer naar de grote steden zal hierdoor sterk ontlast kunnen worden (men kan nu eenmaal niet heel Neder- land tot carpoolstrook maker Er zal een grotere behoefte ontstaan aan meer geraffineerde printers met mogelijkheden voor Desktop Publish- ing. Ongetwijfeld zal ook de satelliet- communicatie een geweldige uitbrei- ding ondergaan, want de prijzen per verbinding zullen sterk dalen, waar- door ook de vraag enorm zal toenemen. De hiervoor benodigde apparatuur zal sterkt ‘geminiaturiseerd’ worden. Een tendens die eind jaren tachtig, begin jaren negentig ook al bij portofoons en dergelijke ‘standaard’ werd.

De communicatie via de luchtweg zal hierdoor een drastisch verandering on- dergaan; de HF-verbindingen voor de lange afstand zullen steeds schaarser worden; dit wellicht ten faveure van de amateurs die hierdoor meer ruimte zullen krijgen. De HF zal nog steeds onmisbaar zijn voor communicatie met voertuigen, schepen en vliegtuigen. De communicatie hiermede gaat vrijwel steeds op enkel-zijband en steeds meer per fax, de telex wordt historie.

Wereldomroepen

De wereldomroepen zullen naar mijn idee op de hoge frequenties blijven bestaan, alhoewel deze in principe ook per satelliet aangevoerd worden. De financiering hiervan blijft uiter- aard ook een groot probleem, want regeringen blijven beknibbelen op hun uitgaven. Een logische oplossing

RAM 150 jan. 1994

zou zijn de distributie van de pro- gramma's per satelliet en lokale dis- tributie per FM, hetgeen nu al op be- scheiden schaal plaatsvindt. De com- municatie ‘per straalverbinding zal eveneens een geweldige impuls krij- gen; zodra het monopolie van PTT Telecom voorbij is kunnen bedrijven op grotere schaal straalverbindingen gebruiken voor hun onderlinge com- municatie. De dure telefoonlijnen zijn niet meer vereist voor hun modem: niet afluisteren, niet inbreken en geen 'virus'-risico!

Ook voor amateurs komen er meer en meer mogelijkheden voor het maken

van satellietverbindingen; zij kunnen voortaan per fax of per ‘computermo- dem' met elkaar communiceren. Wat een kans om de verhoudingen tussen de volkeren te verbeteren en elkaars taal en cultuur beter te leren begri pen/waarderen! Wat betreft de kabelmogeli staan wij pas aan het begin; in plaats van de belachelijke ‘BAL’-ontvangst (wat betekent, dat we de program- ma's uit de lucht plukken!) is rationeler de programma’s via video- modulatie direct aan de

kheden

het veel

kabelnetten

aan te bieden! Veel logischer is het om de verschillende kabelnetten (al dan niet op glasvezel-basis of via straalverbindingen) te koppelen, met als resultaat een net van hoge kwali- teit met een enorm programma-aan- bod. Helaas zal ook in de toekomst de inhoud c.q. de kwaliteit van de pro- gramma's geen gelijke tred met de technische mogelijkheden houden! De grootste rol voor de radiozend- en ontvangstamateurs in de toekomst zal zijn het onderzoeken van nieuwe mogelijkheden voor het maken van verbindingen, het verbeteren van de verstandhouding tussen de volkeren en het inzetten van het noodverkeer, wat absoluut onmisbaar is in de wereld; denk maar eens aan de over-

stromingsramp in Zeeland.

Belangrijke rol De radio-amateur zal ook in de toe- komst een zt

r belangrijke rol gaan

spelen; evenals in de afgelopen histo-

rie zal hij zich inzetten voor het on-

derzoek op nog onbekende gebieden. Uiteindelijk is de hele HFcommuni- catie tot stand gekomen doordat

programma ter besturing van uw KENWOOD'TRX SWISSLOG antennematerialen..

officiél OO ler : bvba C.E.D. - COMMUNICATIE Philip VERCRUYSSE - оп1сеа Spoorwegstraat 232

B-8200 BRUGGE (St.-Michiels)

Tel.: 32 50 38.40.15 Fax: 32 50 39.09.29

Openingsuren : di - za : 09.00-12.00 14.00-18.00 maandag=sluitingsdag

RAM 150 jan. 1994

KLAAR VOOR AKTIE

VOOR DE BESTE DX PRESTATIES

BETROUWBAAR ONDERWEG

DYNAMISCH

OP AL UW EISEN AFGESTEMD

amateurs "verbannen" werden naar de hoge frequenties, die toen als *waardeloos' beschouwd werden! Evenzeer zijn de amateurs verant- woordelijk voor de ontdekking van de ‘sporious E reflections’ waardoor communicatie op zeer hoge frequen- ties over grote afstanden mogelijk is! Door deze ontdekking is ook het fre- quentieplan van de FM-omroep en de TV grondig gewijzigd. Het DX'en van TVuitzendingen is dan ook een rage geworden.

Ook de ontdekking van het 23-cm- ‘ducting’ is voor een belangrijk deel aan de amateurs te danken. Het zou uitermate nuttig zijn als de amateurs hun onderzoekingen op het UHF- en SHF-gebied verder zouden voortzet- ten, omdat hierop nog enige ruimte te vinden is. Hierbij zijn in het bij- zonder van belang de 'ducting'-ef ten (waardoor grote afstanden ove: brugd kunnen worden), de ‘absorptie’ door de waterstof- en zuurstoflijnen’, de digitale tran sie op micro-gol- ven en dergelijke. Kortom, het ama- teurisme blijft een liefhebberij met onbegrensde mogelijkheden!

..Wij hebben de ganse reeks ter uwer beschikking...

KENWOOD ZEND- en ONTVANGSTAPPARATUUR

TS-950SDX, R5000, TS-790, ТМ-742, TH-28, TS45OSAT TS:850S, TM-24 1, TS-50,

MSas є 26; 178 ENZ.

П

А17 Koniiik - Brugge |

=

H cto suoce

SPOORWEGSTR. 232 * ST-MiCHIELS

Spoorwegstraat

me — Brugge Schclencomplik 09%

o. Ter Groene Poorte |

JUBILEUM

door RUUD van der SCHAFT

Nieuwe diensten via kabel en ether

De televisie van

de toekomst: High Definition РС |

Technici еп wetenschappers omringen zich meer dan угоедег теі slimme marketingmensen. Door een ап- dere dan een technische benadering ontwikkelen zich voor bestaande diensten of bepaalde technieken vaak heel andere toepassingsmogelijkheden. Kabel en ether zullen de komende jaren steeds vaker het werkterrein van nieuwe diensten voor

consument en bedrijf zijn. De eerste tekenen daarvan zijn al zichtbaar, volgens Ruud van der Schaft.

De overheid werkt aan die ontwikke- lingen hard mee en stimuleert ze. De (media) wet biedt in toenemende ma- te ruimte om de bestaande infr structuur van tele! zendernetten ook voor andere toepas- singen te gebruiken. In vakkringen

wordt dat samengevat onder de term ‘nieuwe diensten’. Nederland loopt

daarin (nog) niet echt voorop, maar

ook niet echt ver achter. In Europees

on-, kabel- en

verband doet ons land mee aan de ontwikkeling van nieuwe diensten. Zo verricht men aan nieuwe zend- en oder-apparatuur testen en onder- werpt men nieuwe en bestaande ka-

belnetten aan strenge metingen en verbeteringen. Bovendien zijn Neder- landse organisaties nauw betrokken bij het vaststellen van nieuwe stan- daards en normen. Digitale technie- ken zullen daarin een hoofdrol ver- vullen.

Abonnee De laatste jaren zijn vooral bedrijven die gespecialiseerd zijn in bepaalde

2

Philips heeft al een 'digital terminal' beschikbaar, bestaande uit een digitale decoder is geschikt voor de nieuwe dienst 'Video-on-Demand'. Via de telefoon wordt een dienst besteld en via de (kabeljdecoder verschijnt deze ор het scherm van een (breedbeeld) televisie,

diensten via de ether (radio, televisie, satelliet-TV/ telecommunicatie) of ka- bel actief. Meestal gaat het om abon- neekanalen die gecodeerd zijn. Een kelijk gebruik bedoeld, het overige is voor de parti- culier bestemd. FilmNet is een goed voorbeeld van een (televisie) abon- neekanaal dat beschikbaar is voor de particulier

deel daarvan is voo!

a de ether (satelliet) en kabel. Dergelijke abonneekanalen be- staan er ook voor radio. Die zijn zo- wel voor de consument als het be- drijfsleven bestemd. Onder de naam Digital Audio Broadcast (DAB) of Di- gital Satellite Radio (DSR) worden die kanalen aangeboden. Winkels, hotels, discotheken, restaurants en dergelijke maken van deze nieuwe diensten gebruik voor bijvoorbeeld achtergrondmuziek (Muzak) in liften, lobbys, danszalen en winkelruimten. Ook in Nederland. Maar met name in de Verenigde Staten is een groot aan- tal van deze nieuwe diensten al lan- gere tijd in gebruik. Toch ontdekt men daar nog weleens wat onontgon- nen terrein.

Sega kanaal Naast de vele aanbieders van ‘special

inter kanalen met bijvoorbeeld uitsluitend videoclips, western-films, golfen, baseball wedstrijden, quizzen, soaps en dergelijke, verschijnt er de

komende jaren een aantal nieuwe aanbieders. Een nog maagdelijk ge- bied is dat van de videogame via de kabeltelevisie of het openbare tele- foonnet. Sega, Time Warner en AT & T zijn drie zeer grote concerns die hiervoor de eerste stappen hebben gezet. De eerste multinational in het rijtje is bekend van de wereldwijd populaire videogames. Time Warner is het grootste mediaconcern ter we- reld en in bezit van de grootste tele- visiestudio's- en kabelmaatschappij- en en niet te vergeten uitgeverijen voor muziek, film en video. AT & T is één van de grootste telefoonbedrijven ter wereld.

Sega en Time Warner zijn in een aantal Amerikaanse steden proefpro- jecten voor het toekomstige Sega-ka- belkanaal gestart. Bezitters van de Sega MegaDrive CDII met CD-ROM-

RAM 150 jan. 1994

speler kunnen via de kabel met de hoofdeomputer spelen. Hiervoor zijn alleen een decoder, een kabelaanslui- ting en een vaste, maandelijkse abon- nementsbijdrage nodig. Via het sys- teem kan men eveneens informatie opvragen en nieuwe games laden of per postorder bestellen.

AT & T maakt het Sega-gebruikers van dezelfde MegaDrive CDII met CD-ROMspeler binnenkort mogelijk via de normale telefoonlijn tegen de Sega-hoofdcomputer te spelen. Spe- len is ook met andere Sega-bezitters mogelijk; individueel of in clubver- band met tientallen anderen. Via het telefoonnet kan de abonnee software van nieuwe videogames laden. De kwaliteit is via het telefoonnet (nu nog) minder maar daar staat tegen- over dat het goedkoper is, want voor de verbinding met de Sega-hoofdcom- puter betaalt men lokaal tarief. In veel Amerikaanse steden is dat gratis of uiterst goedkoop. Voor Europa en ook voor het drukbekabelde Neder- land bestaan plannen. Die zouden mogelijk al eind volgend jaar gereali- seerd kunnen worden.

Onzichtbaar

In ons land bieden ondernemingen via de (telefoon) kabel en de landelij- ke omroepzenders, nu nog op beperk- te schaal, hun informatie of ontspan- ning aan hun afnemers. Maar radio- en TV-uitzendingen gaan steeds va- ker onzichtbaar samen met het ver- zenden van data voor bedrijven. De argeloze kijker of luisteraar heeft daar ongetwijfeld geen weet van. Da- ta-informatie gaat bijvoorbeeld ook via Radio 5 de ether in. Bij de TV- zender Nederland 3 gaan nog veel grotere hoeveelheden data letterlijk

in het beeldsignaal mee. Maar dat is nog niet voldoende. Ook de signalen van andere TV-zenders moeten eraan geloven. Het dagelijkse testbeeld bij- voorbeeld.

Vroeger was voor de monteurs die antennes op het dak moesten plaat- sen, een zender met een testbeeld een onmisbaar baken voor het uitrichten van de antenne. Dat is, sinds de ka- bel bij ongeveer negentig procent van de huishoudens binnenkomt, niet meer zo hoognodig. Tegenwoordig zorgt de kabelexploitant wel voor een balkenpatroon om de pas afgeleverde

RAM 150 — jan.1994

TV op het juiste kanaal te kunnen af- stemmen als de zender uit de lucht is. Voor het uitrichten van antennes zijn drie testbeelden afkomstig van een zendantenne echt niet nodig. In de nabije toekomst zal alleen Neder- land 3 continu een testbeeld/datasig- naal blijven uitzenden. De Nozema stelt de twee andere zenders in de uren dat de omroepen er geen ge- bruik van maken, ter beschikking voor data- en beeldoverdracht ten be- hoeve van bedrijven. Deze gecodeerde uitzendingen zijn alleen door abon- nees (tevens bezitter van een ge- schikte decoder) te ontvangen. Die decoder wordt door het betreffende bedrijf ter beschikking gesteld.

Nu al gaan bij een TV-uitzending in een deel van de niet voor de beeldop- bouw gebruikte beeldlijnen (naast te- letekst- en technische hulp-informa- tie voor de Nozema) aparte datasig- nalen mee. Een aantal grote bedrijven gebruikt tegen betaling een beeldlijn, om bijvoorbeeld de filialen elders in het land snel en tegelijk van nieuwe data of faxberichten te voorzien.

Het eerste bedrijf dat in Nederland op relatief grote schaal gecodeerde TV-uitzendingen via de landelijke te- levisiezenders begint, is BizNet. Van- af 1 februari a.s. biedt ex-journaalre- porter Hugo van Rhijn met zijn orga- nisatie zakelijk getinte programma’s voor bedrijven aan. Deze klanten kunnen via BizNet desgewenst eigen programma’s aanbrengen die dan via een van de landelijke TV-zenders ge- codeerd worden uitgezonden. De eer- ste gecodeerde uitzendingen zullen vooralsnog ‘s nachts plaatsvinden. Later wil BizNet ook overdag de nieuwe dienst aanbieden. Dat kan, zodra verbeterde compressietechnie- ken het gelijktijdig storingsvrij uit- zenden van twee verschillende TV- signalen via een zender mogelijk ma- ken.

High Definition PC

Aan digitale radio en televisie wordt volop gewerkt. DSR en DAB zijn in- middels beschikbaar. De ontwikke- ling van digitale televisie is in Euro- pa nog maar pas begonnen. Maar ge-

lijktijdig uitzenden van bijvoorbeeld vier televisieprogramma's via een zender is inmiddels al mogelijk. Dat is te danken aan het bestaan van HDTV volgens de Europese HD-MAC standaard. De bandbreedte en de toe- gepaste compressie van het deels di- gitale HDTV-beeldsignaal, is ge- schikt om vier TV-kanalen met de nu gebruikelijke bandbreedte in een der- gelijk HDTV-kanaal onder te bren- gen. Deze Multi-MAC standaard werd uitgebreid op de laatstgehouden Internationale Funkaustellung in Berlijn gedemonstreerd. Met digitale radio kunnen er zelfs 16 of 30 gecom- primeerde signalen over dezelfde bandbreedte gaan, die nu voor een radiokanaal wordt gebruikt.

De ontwikkeling staat wat dat be- treft nog maar in de kinderschoenen, want er wordt al driftig gewerkt aan minimaal een verdubbeling van de capaciteit. Dat is hard no-

Via het Sega Channel kan in de

VS iedere bezitter van de Sega MegaDrive CD II te- gen de hoofdcomputer spelen en nieuwe software via de kabel of telefoonlijn laden.

dig, omdat het gebrek aan bruikbare frequenties in de ether en kabel nog altijd toeneemt. Het aantal nieuwe diensten via de radio, de televisie en de satelliet groeit onstuimig. Compri- meren is dus noodzaak.

De toegepaste technieken in de nieu- we generatie satellieten worden steeds moderner. De kwaliteit en het uitgezonden vermogen van de signa- len neemt toe. In de toekomst zullen er bijvoorbeeld weersatellieten beel- den van zeer hoge kwaliteit gaan uit- zenden. Diezelfde kwaliteitsverbete- ring geldt voor de omroep- en com- municatiesatellieten. Voor compres- sie van beeld en geluidssignalen ge- bruikt men steeds vaker de MPEG- techniek. Deze standaard vindt ook

JUBILEUM

toepassing in bijvoorbeeld CD-ROM en CD-i-technieken. De digitale HDTV waaraan Amerika hard werkt, wordt mogelijk mede op deze com- pressiestandaard gebaseerd.

De televisie zal in de toekomst steeds meer op een soort computer met een zeer hoge beeldresolutie en hoge au- diodefinitie gaan lijken. Daarop zijn allerlei beeld- en geluidsbronnen aan te sluiten, zoals digitale audio en vi- deotuners, en decoders voor (interac- tieve) communicatie via (telefoon) ka- bel en ether. Natuurlijk ontbreken aansluitingen voor allerlei opslag- en afspeelapparatuur van beeld en ge- luid niet. Deze High Definition PC is ongetwijfeld ook voorzien van een aansluiting voor ISDN.

ISDN

Nieuwe diensten die snel en met een hoog kwaliteitsniveau opereren, kun- nen bijvoorbeeld van het Europese Integrated Services Digital Network (ISDN) gebruikmaken. Euro ISDN is sinds juni 1993 op het gewone open- bare telefoonnet in dertig stedelijke gebieden met een drie-cijferig net- nummer beschikbaar. Hierdoor is di- gitale communicatie in het grootste deel van Nederland mogelijk. Bed ven, instellingen en particulieren zijn nu met belangrijke tijdbesparingen en financiéle voordelen in staat, data en telefoongesprekken via nationale en internationale Euro ISDN-netten uit te wisselen. Over twee jaar is Eu- ro ISDN ook landelijk beschikbaar. Het nieuwe systeem heeft ten opzich- te van conventionele, niet-digitale te- lecommunicatie belangrijke verbete- ringen. Een van de voornaamste ei- genschappen van ISDN is, dat na het kiezen van een tien-cijferig nummer (dat verder niet verschilt van een ge- woon telefoonnummer), een snelle en betrouwbare nationale of internatio- nale verbinding van hoge kwaliteit tot stand komt. Daarover kunnen zo- wel spraak, data, fax, muziek als beeldinformatie getransporteerd wor- den. Bij dit geschakelde en inmiddels internationaal gestandaardiseerde Euro ISDN communicatienet, kan de

abonnee kiezen uit twee soorten aan- sluitingen:

- ееп ISDN-2, ook wel ‘basic rate acces’ of ‘2B+D-aansluiting’ ge- noemd;

een ISDN-30 voor het zwaardere

werk ook wel ‘primary rate acces’ genoemd.

Met een ISDN-2 aansluiting beschikt de abonnee voor de informatie-over- dracht over twee, onafhankelijk van elkaar te gebruiken lijnen van elk 64 kbit/s; de kanalen B1 en B2. Daar- naast is er nog een derde kanaal aan- wezig. Dit D-kanaal met een capaci- teit van 16 kbit/s wordt hoofdzakelijk door het systeem voor het overbren- gen van signalerings- en besturings- signalen benut. Bijvoorbeeld bij de opbouw van de verbinding, de kosten- registratie en de indicatie van het op- roepende nummer. Voor het realise- ren van bepaalde functies zijn de bei- de B- en D-kanalen eventueel te com- bineren. De digitale bandbreedte (dat is het maximale aantal bits dat per seconde is te transporteren) van een 2B+D basis rate aansluiting is 192 kbit/s. De beide B-kanalen en het D- kanaal gebruiken samen 144 kbit/s. Het systeem gebruikt 48 kbit/s voor ondermeer de synchronisatie en alar- mering (o.a. echo en framebits). Voor ‘zwaardere’ toepassingen zoals be- drijfs-telefooncentrales en LAN's is er de ‘primary rate’ ISDN-30 aanslui- ting beschikbaar met een digitale bandbreedte van 2048 kbit/s, de zoge- naamde 2 Megabit-aansluiting. Alle lijnen in de 2B+D basic rate en 30B+D primary rate aansluiting full duplex, zodat deze in beide rich- tingen gelijktijdig bruikbaar zijn.

Smalband

Om een snelle invoering in Europa mogelijk te maken is het hiervoor be- schreven smalband-ISDN groten- deels gebaseerd op het huidige tele- foonnet. Daarbij zijn ook de bestaan- de twee-draads telefoonlijnen (de conventionele huisaansluitingen) te benutten.

Elke aansluiting op het ISDN-net ge- beurd door middel van een Network Terminal. Behalve voor de fysieke, dus de mechanische en elektrische aanpassing van de randapparatuur op de ISDN-lijn, zorgt het Network Terminal ook voor de verkeersrege- ling tussen de randapparatuur en het systeem. Doorgaans is dat de be- staande tweedraads telefoonkabel. Aan de abonneezijde wordt deze ver- binding door middel van een als wandcontactdoos uitgevoerde Net-

work Terminal omgezet in een vier-

draads binnenhuislijn. Hierop kun-

nen door de abonnee maximaal acht randapparaten, bestaande uit ISDN- terminals parallel worden aangeslo- ten. Daarvan mogen er maximaal twee gelijktijdig actief zijn.

Bij het aansluiten van andere appa-

ratuur zoals bijvoorbeeld bestaande

telefoontoestellen, moet eerst een aanpasssingseenheid, de Terminal

Adapter worden tussengeschakeld.

ISDN-terminals zijn digitale randap-

paraten zoals Groep 4 faxen, ISDN-

telefoons, computers met ISDN-com- municatiekaart, audio-codecs, enz.

De toepassingen van ISDN nemen

nog altijd toe. Met name snelfaxen

met zes tot tienmaal de huidige snel- heid en met de kwaliteit van een la- serprinter, is natuurlijk heel interes- sant. Een van de vele andere toepas- singsmogelijkheden is 'screensha- ring’. Daarmee is telewerken moge- lijk. Bijvoorbeeld

- inde verzekeringsbranche of de grafische industrie;

- beeldtelefonie of elektronische be- waking van gebouwen, -verkeers- knooppunten, industriéle proces- sen, patiénten;

- afstandsbediening en telemetrie;

- high definition enkelbeeld-over- dracht (still video-opnamen) en audiotransmissie.

Een andere belangrijke toepassi voor met name radio en telev de mogelijkheid om gedigitaliseerde audiosignalen te transporteren via ISDN. De speciaal voor dat doel ont- worpen audio-codec, MusicTaxi ge- naamd, kan hiervoor tot zes autono- me ISDN B-kanalen synchroniseren tot een transparant breedbandka- naal. In combinatie met de gestan- daardiseerde MPEG-audiocompressie is via zo'n kanaal dan audiotransmis- sie met studiokwaliteit mogelijk, zo- wel nationaal als internationaal.

Vooral bij incidentele en kortdurende verbindingen is een geschakelde en binnen enkele seconden te realiseren ISDN-verbinding vele malen goedko- per en effectiever dan een permanent of tijdelijk gehuurde muzieklijn.

Breedband-ISDN

Naast de genoemde toepassingen voor smalband ISDN, wordt er ook

RAM 150 jan. 1994

gedacht en gewerkt aan breedband Digitale informatie ISDN. Het zal naar verwachting ove- | Werd ten behoeve van

bedrijven, instellingen

rigens nog wel enkele jaren research See

en ontwikkeling vergen, voordat er gelijktijdig met de. commercieel bruikbare toepassingen normale TV-uitzen

dingen 'onzichtbaar meegezonde

beschikbaar zullen komen. Het Euro- pese testproject BUNI (Broadband User Network Interface) kan als een proeftuin beschouwd worden, waar men nieuwe diensten voor het breed-

bandnetwerk van de toekomst pro- beert. BUNI is gericht op twee spe- ciale gebruikersgroepen: studio-om- gevingen en huis/kantoorsituaties.

De nieuwe diensten die met breed-

band-ISDN mogelijk zullen zijn zoals (digitale) HDTV, distributie van TV- signalen en beeldtelefonie komen

hierin aan bod.

Hoewel ISDN nu op grote schaal be- schikbaar is en in 1995 ook landelijk, wordt er nog op verschillende terrei- nen gewerkt aan nieuwe toepassings- mogelijkheden. PTT Telecom zal zich daarbij onder meer richten op die be- drijfstakken of instellingen die snel informatie nodig of beschikbaar wil- len hebben. Bijvoorbeeld dealerorga- nisaties, reisbureaus, videotexgebrui- kers en -aanbieders. Daarbij moeten

in sommige situaties zowel gebrui- kers als aanbieders nog wel enkele hindernissen voor lief nemen. Want niet voor alle applicaties is al inter- face-apparatuur ontwikkeld en be- schikbaar. Dat neemt echter niet weg

dat nu al op verschillende terreinen de voordelen van digitale overdracht van telecommunicatiesignalen te be- nutten zijn.

En dit is nog maar het begin van een geweldige ontwikkeling die de inte- gratie en het gebruik van beeld-, ge- luid- en telecommunicatie-appara- tuur drastisch zal veranderen.

RAM 150 јап. 1994

IJPMAS RADIO ONDERDELEN EN TECHNISCHE DUMP

Tektronix D-755 oscilloscopen 2 kanaals 50 MHz met delay. Kompleet met boek en 2 probes f 1.125, Tektronix oscilloscopen type 475 dual beam 200 MHz. Kompleet met boek en probes f 2.450,- Philips oscilloscopen type PM 3217 2 kan. 50 MHz met delay kompleet met 2 probes en boek f 1.495, Hewlet Packard oscilloscopen type 180 of 181, 2 kanaals 50 MHz, reeds vanaf f 650, Gould oscilloscopen type OS 1100 S1, 2 kanaals 30 MHz portable f 695,- Cossor oscilloscopen type 4100, 2 kanaals 75 MHz met delay. Een moderne portable scoop voor f 1.195,-, Verder altijd keuze uit meer dan 25 verschillende oscilloscopen. Coline scoop probes х 100 tot 100 MHz 1,5 KV f 89,- Marconi FM/AM signaals-sweepgenerators type TF2008 van 10 kHz tot 510 MHz f 1.495,-. Idem als nieuw met toebehoren f 1,950,- Marconi signaal generators type TF 801D/1/S van 10 MHz tot 485 MHz in 5 be- reiken kompleet met handboek f 325,-. Idem type TF1066 met FM f 625,- Philips function generators type SBC 520 van 10 Hz tot 100 kHz, sinus, blokgolf en zaagtand, nieuw in doos f 365,- Plessey kortegolfontvangers type PR 155 van 60 kHz tot 30 MHz in 30 banden $ 1.125 -. Idem type PR 1553 f 1.650,- Marconi FM/AM signaal generators type TF 2002 van 10 kHz tot 72 MHz f 425,-. Idem type TF 144 H/S alleen AM en CW f 325,- Grote sortering coax relais en schakelaars b.v. met 1 x N connector en 2 x kabel 10 tot 24 V splintemieuw f 79,50. Idem met 3 x N connector f 95,- Melles griot 10 mW lasers voeding 110 Volt AC f 625,

. Marconi RF electronic millivoltmeters type TF2603 1 MV. RMS tot 3 V. RMS van 15 kHz tot 1500 MHz f 245,

Hewlett Packard LF spectrum-analyzers 3580 A van 5 Hz tot 50 kHz f 6.150,- Infrarood kijkers binoculaire uitvoering kompleet met hoofdbanden f 475. Idem B-keuze f 325,-. Ook restlichtversterkers weer volop in voorraad.

. Storno 5-toons generators TS-G13 f 650,-. Idem dig. uitvoering f1.425,-

. Баса! kortegolf ontvangers RA 17 L уап 0,5 MHz tot 30 MHz in 30 banden f 650,-. Idem type RA 1218 met mech. dig. uitlezing f 1.125,-. Ook RA 1772 en ВА 1792 weer leverbaar

. Avo multimeters type 8 kompleet met meetsnoeren en draagtas f 95,-

. Farnell regelbare gestabiliseerde voedingen 0 tot 30 V, 20 Ampere f 395,

2 Stalen antenne mastdelen, lang ca. 2 meter, diameter 5 cm, zeer sterk. Per stuk f 16,50,-. 10 stuks à f 1!

. Total stralingsmeters type TTL 6109A van 100 M/R tot 500 R/H in vier bereiken kompleet met draagtas f 45,

. Farnell of Sayrosa automatische modulatie-meters tot 1200 MHz f 645,- Hoogspanning trafo's prim. 220 V: 2 x 1185 Volt 360 mA f 75,-. idem 2 x 610 Volt, 430 MA f 69,50 Marconi distortion meters type TF 23317 325,-

`. Philips scoopjes type РМ 3200, 1 kanaals, 15 MHz f 345,-

© Marconi dummy load/Wattmeters TF 1152, tot 25 Watt 500 MHz f 135,-. Idem type TF 1020 tot 100 Watt f 195,

. Philips signaal generators type SBC 521 van 100 kHz tot 120 MHz, AM/FM en sweep. Nieuw in doos f 695,-

R-209 ontvangertjes van 1 MHz tot 20 MHz, 6 of 12 Volt f 145,-. Idem type R209 MK II, nieuw in doos, incl. ass. set f 245,

Statische omvormers: input 24 VDC output 220 VAC 50 Hz 200 VA f 350,- Philips gamma straling alarm monitors voor vaste opstelling meetbereik 1-1000 МА/Н voeding 220 V f 145,-. Tien stuks Pen Dosis Meters incl. laadapp. f 25,-

. Racal RF milivolt meters true RMS type 9301 tot 1500 MHz f 1.650,-

. Texscan spectrum analysers type AL-51 A van 4-1000 MHz f 2.950,-

. Marconi AM/FM signaalgenerators typo TF 2016 van 10 kHz tot 120 MHz f 825 ,-, Idem type TF 2015 уап 10 MHz tot 510 MHz f 950,- 12-delige aluminium antennemasten lang + 9 m, kompleet met toebehoren in handig draagpakket f 95,-

. Telequipment storage osciloscopen type DM 63 2 kanaals 15 MHz f 895,-

` Philips RGB patroon generators, type SBC 522, speciaal voor kleuren monitors en KTV-toestellen met Scart-aansluiting. Nieuw in doos f 595,-

Logic Analyzers van L.J. Electronics model SA-1 f 42! Scheidingstrafo's (220V-220V) type 1 1600 VA f 175; type 2 5000 VA f 24: type 3 7000 VA f 295, Wayne & Kerr universele LCR meetbruggen type CT 492 f 275,- Fluke AC/DC differentiaal voltmeters type 883 AB kompleet mot book f 150, Neuwirth mobilofoon meetplaatsen type FUB 1D vanaf f 1.650,-; ook andere mob. meetplaatsen weer in voorraad. Buizen: QQE 06-40 f 50,-; 813 f 60,-; 4CX 150 A f 65,-; Alles nieuw in doos. Hewlett Packard true RMS voitmeters, type 3403 C f 625, Telonic sweepgenerators type 1019 speciaal voor FM- en AM-tuners f 450,- Brüel en Kjaer sound-level meters type 2206 f 495,- Frieseke en Hoepfner professionele stralingsmeters type FH40T meetbereik 0,5 тун tot 1 RIH f 325, Ailtech spectrum analyzers type 707 van 1 MHz - 12 GHz f 7.650, Wave Tek sweepgenerators, type 1080 + 1077 van 1 tot 1000 MHz incl. display f 4.650,- Philips LF AC millivoltm. GM 6012 van 1 MV. -60 dB tot 300 V. + 50 dB f 125,- ‘Thommen barometric altimeters (Hoogtemeters) type 3b4 f 325,- Philips puls-generators PM 5715 1 Hz tot 50 MHz, kompleet met boek en toe- behoren f 625, Farnell PLL signaalgenerators type SSG 520 FM en AM 0,2 mV-225 mV RMS met sinadmeting f 1.950, Junker seinsleutels f 95,- Техвсап PLL-TV tuners-decoders van 50 tot 460 MHz nieuw in doos met schema, in luxe behuizing. Voeding 220 V f 45,- Telequipment oscilloscopen type D83 2 kan. 50 MHz met delay beeldscherm 10x 12cm f 950,- Ailtech spectrum analyzers type 757 van 1 MHz tot 22 GHz met dig. storage en read-out f 14.600,- Tektronix oscilloscopen type 647 2 kanaals 50 MHz f 495, SPECIALE AANBIEDING: Cossor oscilloscopen type CDU/150 2 kan. 35 MHz met delay beeldscherm 8 x 10 cm gevoeligheid 5 MV per cm. Afmeting 25 x 25 x 40. Gewicht + 12 kg inclusief boek en 2 probes f 495,-. Verder zijn wij ruim gesorteerd in onderdelen en apparatuur. Een bezoekje aan onze zaak loont zeker de moeite. Verzending onder rembours of bij vooruitbetaling op gironr. 4150578.

P.S. Al onze apparaten zijn gecontroleerd en gekalibreerd en worden verkocht met 3 maanden garantie Inlichtingen bij voorkeur telefonisch. Geen folders en prijslijsten.

Boven Oosterdiep 61, 9641 JN Veendam. Telefoon 05987 - 17458. Openingstijden: maandag t/m zaterdag. Dinsdag gesloten.

JUBILEUM

door HENRI KIEL

Packet in 2008:

Het lijkt wel

een Science- ` °

Fictionverhaal!

Wie had zo'n twintig jaar gele- den kunnen bedenken dat we tegenwoordig veelal communice- ren via satellieten? Ja, met tele- fonie, dat kon iedereen zich wel voorstellen. Maar amateurs die zo communiceren, dat leek toch wel erg onwaarschijnlijk. Henri Kiel sprak met Jan Smit over de oorzaken van de overbelasting van het 27 MHz-net, die uiteinde- lijk toch tot ‘het onmogelijke’ leidde.

Doordat het packetnetwerk op 27 MHz (dé ‘mode’ begin jaren negentig) akt dat de

ren om via

zo overbelast was ger:

BBS'en genoodzaakt "den en

het telefoonnet te gaan for packetverkeer via nodes vrijwel niet meer mogelijk was, kwamen belang- engroeperingen en overheden tot een

gezamenlijk doel: amateurcommuni- catie mogelijk maken zonder dat enig netwerk of bepaalde banden overbe- last konden raken. De komst van in- terlinks via laserverbindingen was een stap in de goede richting.

Hobby combineren met werk Jan Smit, die dit laserverbindingen- systeem samen met een collega heeft ontwikkeld, werkt bij de grootste ka- belexploitant van Europa en laat zien hoe wetenschap en hobby uitstekend

samen kunnen gaan. Jan is zelf zend- amateur en beroepsmatig bezig met

— 50

2

het optimaliseren van glasvezelver-

bindingen (glasvezelverbindingen maken gebruik van lasertechnieken). Smit: “In 1998 ben ik toevallig met packetradio in aanraking gekomen. Daarvoor werkte ik met de PC en een telefoonmodem. Maar de telefoonre- keningen liepen zo hoog op dat het voor mij niet meer op te brengen wa Mijn buurman werkte al geruime tij met packetradio en had enkele keren geprobeerd mij daarvoor enthousiast te maken. Eer nogal sceptisch tegenover omdat ze daar met 9600 baud werkten, wat in verge- lijking tot een telefoonmodem erg traag is. Maar toen mijn vrouw haar salaris zag verdwijnen aan telefoonre- keningen en daar problemen over be- gon te maken, heb ik uiteindelijk de overstap gemaakt naar het packetge- beuren. En ik moet zeggen dat ik daar achteraf geen spijt van heb, ster-

ker nog: het is een van mijn grootste hobby's geworden! Wat mij opviel w dat, net als bij telefoonmailboxen, er in packetmailboxen berichten uit heel de wereld. Mijn buurman

vertelde mij dat, ondanks het feit dat er sinds enkele jaren ook via SSB met packet gewerkt mag worden, het ver- zenden

aan

van berichten steeds moeilij- ker werd. Doordat het packetnetwerk op 27 MHz al jaren overbelast is, is het voor de mailboxen vrijwel niet meer mogelijk om via 27 MHz te for- warden. Toen hogere transmissiesnel- heden op 27 MHz mogelijk werden gaf dat enige tijd weer ruimte, maar inmiddels is het netwerk volkomen overbelast geraakt. De packetmail- boxen zijn toen via het telefoonnet met elkaar gaan forwarden, maar vanwege de kosten haakten er enkele mailboxen af. De Europeese 27 MHz- vereniging heeft toen in Brussel bij

RAM 150 jan. 1994

het Europese Ministerie van Commu- nicatie pogingen ondernomen om een speciale ‘forward’-frequentie te krij gen. Maar er werden daarvoor zoveel 75 gevraagd dat dit niet op te brengen was.”

Het kan dus toch!

Een collega, Klaas Zwart, was ook thuis in de weer met een PC en een telefoonBBS. Samen kwamen wij op het idee dat laser ook voor packet toegepast zou kunen worden. Na en-

kele maanden experimenteren zijn wij er in geslaagd een las ander en -ontvanger voor dit doel te ontwikke- len. Omdat laserverbindingen alleen op basis van 'zichtverbinding wer- ken, ben ik met de pastoor in de buurt gaan praten. Van hem kreeg ik

toestemming om in de kerktoren met laser- verbindingen te gaan experi- menteren. De laserzender/ ontvanger werd op 60 meter hoogte geplaatst. Mijn collega woont 68 kilometer ver-

derop in een flatgebouw op 70 meter hoogte en heeft vrij zicht op de kerk- toren in mijn woonplaats. Uiteinde- lijk werkten (na de nodige starte

problemen) de verbindingen tussen hem en mij uitstekend. Om met het packetgebeuren in de pas te lopen, zijn we begonnen met een snelheid van 9600 baud, maar met behulp van een computerexpert zijn wij uiteinde- lijk uitgekomen op een transmissie- snelheid van 48000 baud. Om er ze- ker van te zijn dat er geen wettelijke belemmeringen zijn, hebben wij in- lichtingen ingewonnen bij het Euro- pees Ministerie in Brussel en uit de verkregen inlichtingen blijkt dat de wetgeving hierin (nog) niet voor-

ziet...

Zonnige toekomst? De mogelijkheden om via las bindingen te werken met packet heb-

згуег-

ben ееп stormachtige groei doorge- akt. Zo is

link-netwerk op Europees niveau in

m er inmiddels een inter-

gebruik. Dit netwerk vervult twee be- langrijke taken: het forwarden tus- sen de hoofdmailboxen en het node-

verkeer. Vanuit Italië wordt van een

‘afgedankte’ satelliet gebruik ge-

maakt om naar andere werelddelen

te forwarden.

Inmiddels heeft ook het bedrijfsleven zich massaal op deze mogelijkheden gestort. In 1993 werd door een com- puterproducent een draadloze infra- rood modem op de markt gebracht voor lokaal gebruik. Na enkele jaren werd van deze mogelijheid nauwelijks meer gebruik gemaakt omdat ande- ren bij dit systeem ook mee konden kijken. Jan Smit: “Ja, en dan gebeurt er weer eens wat in het verleden ook

vaak heeft plaatsgevonden. Appara- ten die door amateurs voor hobby- doeleinden worden ontwikkeld, wor- den (als het blijkt te werken) al vrij snel door het bedrijfsleven overgeno- men. Toevallig hoorde ik de afgelo-

pen week dat Japan bezig is een gro- te ruimtespiegel te ontwikkelen waardoor onder een bepaalde hoek laserstralen via de ruimte verbindin- gen ‘onderhouden’ met de verschil- lende continenten. Als ik van te vo-

ren had geweten dat onze ‘vinding’

door het bedrij

»ven toegepast zou gaan worden, dan had ik daar zeker octrooi op aangevraagd. Maar goed, als je alles van te voren weet kan je met een ECU de wereld rond."

DOLSTRA ELEKTRONIKA heeft alles voor de zend- en luisteramateur

FAX/RTTY/CW/SSTV

KORTEGOLF ONTVANGERS

YAESY FRG-100

ө Ontvangstbereik 30 kHz-30 MHz © Modes: USB, LSB, je CW, AM, FM = ө Geheugens: 50

KENWOOD R-5000

% Ontvangstbereik: 100 kHz-30 MHz Modes: USB, LSB, CW, AM, FM, FSK @ Geheugens: 100

NRD-535

ө Ontvangstbereik: 100 kHz-30 MHz @ Modes: USB, LSB, CW, AM, FM, FSK Geheugens: 200

Lageweg 2a @ 9251 JW Bergum

Tel.: 05116-4800 @ Fax: 05116-5789 vrij: 19.00-21.00.

Openingstijden: di tm vrij: 10.00-18.00

RAM 150 jan. 1994

BASIS/MOBIEL SCANNERS

Handic 0080. f 1045, Interface voor HamComm 2.2 en JVFAX 6.0 Realistic PRO-2006 f 898- | € FAX en SSTV ontvangen en zenden Realistic PRO-9200 4: © Ontvangen van РАХ en SSTV in diverse SVGA-

Realistic PRO Unden Bear Unden Bes Uniden/Bearc AOR AR-2800. AOR AR-3000A Yaesu FRG-9600

PK-900

PK232MBX

PK-88 Realist TNC-2S à Realist

piteru MVT: Yupiteru MVT-

f f f 1 f Uniden/Bearcat 50-XL f $ $

Yupiteru MVT-7100. EP-815, 13.8 V, 12/15 A. f 225,- 299,- EP-920, 3-15 V, 18/20 A met meters. f 229.

Uniden/Bearcat 200-XLT 599. EP-925, 3-15 V, 25/30 A met meters. f 375,

Alinco DJX-3 FE JPS FILTERS |

NF-60. NIR-10

Frequentiewijzer en COMPUSCAN

Computerbesturing voor communicatie- (zendJontvanger of scanner

Bearcat 2500-XLT ыы f P.O.A.

Bearcat 8500-XLT f P.O.A. AANBIEDINGEN!!!

PRO-41 > f 279,-

PRO-46 1 549-

PRO-39 f 649—

PRO-37 - f 499,-

Alle COMTEL scanners zijn ook door ons leverbaar

10.00-16.06

modes (tot 1024x768x256) іп zwart-wit en kleur ө Decoderen van SHIP- en SYNOP-codes van weerstations Prijs compleet met software

f PACKET-RADIO

BayCom, bouwpakket TNC-1200 = TNC-2, bouwpakket

MANSON-VOEDINGEN

99,-

f 465,— f 995,-

IT 99,-

Onze beste wensen voor een

gelukkig en voorspoedig 1994.

OOK POSTORDER SERVICE

Tussentijdse prijswijzigingen en druk- of zetfouten voorbehouden.

BIJ DOEVEN ZIET U

HET MOOISTE WEER!

WSA-137 van RF-Systems De revolutionaire actieve 137 MHz antenne. Onge- kende prestaties. Volmaakt stralingsdiagram door variabele polarisatie! Versterking: 12 dB dus grote kabellengtes géén probleem! /599.-

WSP-137 Dezelfde volmaakte antenne, echter zonder inge bouwde voorversterker. Het lowcost alternatief, waar korte kabel wordt toegepast. Versterking 6 dB. Slechts f299.-

Wraase: MR-9202 voor omlopende weersatellieten

Së

ШЕТІ

5 kanaals ontvanger met ingebouwde RS-232 inter- face. Zeer eenvoudige bediening! incl. software en seriële kabel. f1099.-

-

SSB producten:

De absolute top in kwaliteit en prestaties. Worden volgens de hoogste standaard geprodu. ceerd in de fabriek van SSB Electronic. 80% van de daar vervaardigde apparatuur wordt voor pro- fessionele doeleinden ingezet. De amateurappa: ratuur wordt echter volgens dezelfde normen ge- maakt!

Beter kan dus niet.

LNA-137 van SSB Tôch te weinig signaal? Deze versterker biedt dB gain bij een ruisgetal van... 0,9 dB! f375.-

Actieve paraboolantenne AFH-85 van SSB Versterking liefst 40 dB. Voeding via de coaxkabel Door de grote versterkingsreserve tot 50 meter ver- liesarme coaxkabel mogelijk, zonder voorversterker.

f999.- Aanbieding

Meteosatconverter LNC-1700M van SSB De LNC-1700 zet beide Meteosatsignalen om naar 137,5 MHz. Beroemd om zijn prestaties!

Specificaties: ruisgetal: 1,8 dB, doorgangsversterking: 26 dB

van f499.- voor f. 200.

Tweekanaals Meteosatontvanger RX-1800A van SSB

Perfecte Meteosatontvangst in combinatie met de AFH-85. Losse module voor inbouw.

Specificaties:

Fijnafstemming. Ingebouwde uitschakelbare luid- spreker. Meteruitgang voor signaalsterkte. Zeer ge- voelig: bij een gering antennesignaal reeds een bijzonder goed ontvangstresultaat! f1099.-

Faxellite van SSB Een faxconverter, die in samenwerking met uw computer, een perfecte weerfax beeldverwerking mogelijk maakt. Zowel voor weersatellieten als HF- en LG fax! Werkelijk de beste decoder op de markt! Specificaties:

Oplossend vermogen tot 1024 x 768 met maximaal 128 grijswaarden of kleuren. Ingebouwde FM-deco- der voor directe aansluiting aan een lange- of korte- golfontvanger. Aansluiting op de computer d.m.v. de seriële poort. Compleet met Digisat-5 software, 7749.-

FRX-2000 Tweekanaals Meteosatreceiver-decoder х о SPEAKER * П SIGNAL

FRX 2000

FNETUNE o

FAX

…_(ltmusse: 7

Van SSB Electronics! Met ingebouwde fax- converter! Topklasse: reeds te vinden bij diverse professionele gebruikers!

Specificaties:

Fijnafstemming. Uitschakelbare luidspreker. Cont- rastregelaar op frontpaneel. Voeding van de actieve antennes via de ontvanger. Seriële uitgang. Inge- bouwde FM decoder voor directe aansluiting aan een lange- of kortegolfontvanger. Aansluiting voor idiouitgang van 137 MHz ontvanger (polaire satel- lieten). Incl. voeding en Digisat software. f1999.-

Microsat-2000 Totaalpakket Omvat AFH-85, FRX-2000 en Digisat software. Pakketprijs: f2990.- incl. voeding

Digisat-5 voor Faxellite en FRX-2000 Het inmiddels beroemd geworden softwarepakket van Educa Systems. Wordt verkocht in heel Europa! Voor het decoderen en bewerken van signalen van weersatellieten, of door zenders die faxbeelden overbrengen op de lange- en kortegolf. Wordt al- leen geleverd bij Faxellite en FRX-2000

Zó bekend, hier hoeven wij niets meer over te vertellen!

OPENINGSTIJDEN: dinsdag t/m zaterdag

van 10.00 tot 17.00 uur

Schutstraat 58

7901 EE Hoogeveen

Tel.: 05280 - 69679

Fax: 05280 - 72221

ABN rek. nr. 57 42 31 633

© DOEVEN FLEUR O PUp ө

door PAUL VAN ROSSI

> 9

2 Elke prognose is tot falen sedoemd

SatellietTV

In deze jubileumuitgave van RAM kijker wij vooruit en terug: hoe zal de (tele) communicatie-

* wereld zich ontwikkelen tussen 1993 en 2008?

In dit artikel blikt Paul van Rossum (enigszins sceptisch) Bonn op mogelijke ontwik- kelingen in de wereld van satellietTV. Wat is er terecht gekomen van de voorspellingen van vijftien jaar terug?

Terugkijkend op de laatste vijftien jaar waarin ik mij actief met de moge- lijkheden van satellietontvangst bezig heb gehouden, moet ik zeggen dat vrijwel niets van de aanvankelijke voorspellingen is uitgekomen. Com- municatiesatellieten die niet voor par- ticuliere ontvangst waren bedoeld werden al snel een hoofddoel voor par- ticuliere schotelbezitters en het wél daarvoor bedoelde DBS-satellietsys teem kwam vrijwel niet van de grond. Wat had ik ze destijds netjes in kaart gebracht, die vijf frequenties die aan elk Europees land waren toebedeeld. Ook ik vroeg mij vooral af hoever deze signalen buiten hun originele footprint te ontvangen zouden zijn. Forse discussies ontvlamden over de vraag of de DBS-uitzendingen voor Engeland nu wel of niet ons land zou- den kunnen bereiken (officieel liep de begrenzing immers midden door de Noordzee). Daarbij ging nog vrijwel ie- dereen ervan uit dat elk land zijn ei- gen nationale netten zou inzetten: voor Engeland dus BBC 1 en 2, ITV en Channel 4 (van SKY-Networks, BSB en dergelijke was nog geen spra- ke). Ter zake kundigen sloten vrijwel uit dat de kwalitatief hoogstaande Eu- ropese programma’s zouden kunnen worden verdrongen door ‘prullaria’

RAM 150 jan. 1994

JUBILEUM

van Amerikaanse makelij. En als deze dan al zouden komen, dan zou dat

hooguit gebeuren via mini-staatj Monaco, Luxemburg en Andorra (die ook een zelfde vijftal DBS-frequenties

s als

kregen toegewezen).

Tegenvallers

Door een reeks van tegenvallers kwam van dit alles niets terecht. Op technisch gebied niet, omdat de eerste vier DBS-satellieten TV-SAT 1 en 2 en de vrijwel identieke TDF 1 en 2 niet alleen schreeuwend duur, maar vooral ook behoorlijk onbetrouwbaar bleken. TV-SAT 1 is nooit bruikbaar geweest omdat de zonnepanelen niet voldoende openklapten, TDF 1 en 2 hebben elk een aantal defect geraakte transponders aan boord en ook TV- SAT 2 schijnt niet echt optimaal te werken. De Europese satelliet Olym- pus die als vijfde vanaf deze positie twee DBS-frequenties in bedrijf hield, geraakte zomer ‘93 voor de tweede maal zo buiten contrôle dat verder ge- bruik onmogelijk bleek en tot vernieti- ging (uit de reguliere omloopbaan lan- cerend) moest worden overgegaan.

Op sociaal gebied niet, omdat de Eu- ropese Commissie onder druk van gro- te commerciële belangen besliste dat

slechts in D2-MAC mocht worden uit- gezonden. Een norm die het nooit echt gehaald heeft en waarvoor ook nu nog slechts een zeer beperkt aantal men- sen het geld over heeft om de benodig- de apparatuur aan te schaffen (vooral omdat de programma’s die in deze norm werden aangeboden nauwelijks iets voorstelden).

Vandaar dat systemen zoals die van Eutelsat en Intelsat van het begin af aan een veel grotere populariteit ge- noten, hoewel dit zeker niet beoogd

Zij hadden slechts tot doel pro- gramma s voor kabelsystemen door te geven. Toen deze in toenemende mate door particulieren onderschept wer- den, volgden allerlei coderingssyste- men om dit te verhinderen. Pas met de ingebruikname van de eerste AST- RA-satelliet (ruim vier jaar geleden) kwam er een kentering en werd het massale gebruik van satellietschotels voor niet-DBS-frequenties door parti- culieren zonder verder voorbehoud ge- accepteerd.

Toekomstbeeld

Als men ziet hoe in enkele jaren een compleet toekomstbeeld kan verande- ren, dan is te begrijpen dat een voor- spelling op langere termijn een vrij

JUBILEUM

hachelijke zaak is. Als de eerste AST- RA-satelliet verkeerd was gelanceerd of een defect had gehad, zag alles er wellicht heel anders uit. Datzelfde geldt voor de nogal bedriegelijke pro- paganda uit de begintijd: “Nooit zal worden toegestaan dat meer dan en- kele transponders gecodeerd zullen worden, tenslotte moet heel Europa kunnen meekijken.” Wie nu een optel- som maakt van het aantal gecodeerde netten via ASTRA kan over zo'n op- merking alleen nog wat zuurtjes la- chen.

Het liefste zou ik u voorspellen dat met de komst van de ‘Europesat’ DBS-satellieten al snel een toestand zou worden bereikt waarin alle natio- nale (publiekrechtelijke) omroeppro- gramma s van de Europese lidstaten overal in Europa te ontvangen zouden zijn. Dat als onderdeel van het van- zelfsprekend éne verenigde Europa zonder grenzen, met de ECU als ge- meenschappelijke munteenheid. Als men de vrijheid van wonen van alle burgers door geheel Europa voorstaat, is het niet meer dan logisch dat die burger dan ook via de media in con- tact blijft met zijn eigen cultuur. Au- teursrechtelijke problemen spelen niet, want de meeste mensen kijken vooral naar de netten uit het ‘eigen’ land en zelfs als dat niet zo zou zijn, dan wordt toch niet méér gekeken van voorheen. Men kan tenslotte maar naar één programma tegelijk kijken. Het lijkt zo logisch, maar hel Kijken we naar de ontwikkeling van onze maatschappij in zijn geheel dan blijkt dat we vrij blindelings achter de Verenigde Staten aanhollen. We zijn ons ergens wel bewust van de vele so- ciale misstanden die daar heersen,

n niet creatief genoeg om ons voor te stellen dat het ook anders kan. Daarom zou mijn eerste voorspelling zijn dat in het jaar 2008 (of wellicht nog véél eerder) vrijwel geen enkel re- levant programma nog ongecodeerd te ontvangen is. Zoals nu een abonne- ment op het combinatiepakket voor Sky-kanalen, of in Frankrijk voor Canal Plus en een zestal andere net- ten verkrijgbaar is, zo zal dit uiteinde- lijk ook gaan gelden voor alle ontvang- bare netten.

Piraterij onmogelijk? Piraterij zal onmogelijk zijn omdat overgestapt zal worden op het Ameri-

kaanse digital-video systeem, waarbij grotere kanalenpakketten via één of twee transponders gecomprimeerd tot ons komen. Deze pakketten zijn zo compact, doordat het systeem ervan uitgaat dat niet complete beelden, maar beeldveranderingen alleen wor- den doorgegeven. Deze uiterst com- plexe techniek maakt het maken van een illegaal decodertje tot onbegonnen werk. Hoewel, op de langere ter- mijn....?

De inhoud der programma s zal wel niet wezenlijk veranderen; misschien nóg iets oppervlakkiger, misschien nóg meer spelletjes en soaps. Alleen de kosten worden hoger: de zo be- klaagde kijk-en luistergelden worden

wellicht afgeschaft, en vervangen door

de véél duurdere maandelijkse abon- nementsgelden. Tenslotte moet, net als bij de geprivatiseerde PTT en spoorwegen ook bij de omroep de zak van de investeerders rammelend ge- houden worden. Voor alle duidelijk- hei bonnementen komen niet in de plaats van etherreclame; ze ko- men er bovenop. Dit is in de VS ook reeds jaren het geval bij ontvangst van commerciéle TV via satellieten: óók om de commerciéle programma s van NBC, CBS en ABC via satelliet te mogen ontvangen moet een fikse som gelds betaald worden.

Andere ontwikkelingen? Veel is moge- lijk, maar voor het merendeel kan men alleen verwachten dat dié moge- lijkheden waarop door het bedrijfsle- ven geld verdiend kan worden ook het daglicht zullen zien. Zo zal het Eutel- sat Euteltracs-systeem, waarbij men via satelliet een exacte bepaling kan

maken waar zich iemand/ een auto/ boot en dergelijke bevindt, wel dra tisch worden uitgebreid. Misschien dat iedere auto op den duur zo n zen- dertje standaard ingebouwd krijgt. Hiermee wordt dan het stelen van een auto wel erg moeilijk gemaakt. De contrôle op waar mensen zich bevin- den daarentegen wel erg gemakke- lijk.... Laten we hopen dat de demo- cratische principes van onze maat- schappij misbruik hiervan zullen (blijven) tegengaan. Frequentiegebieden zouden wel eens op kunnen schuiven. De nu nog expe- rimentele uitzendingen rond 20 GHz zouden wel eens de voorloper kunnen worden van een definitief gebruik voor TV, omdat hier dan nóg weer kleinere schotels voor nodig zijn. Ook

het steeds toenemend zakelijk verkeer (waaronder niet in de laatste plaats Eutelsat's SMS business data) zal wellicht extra druk op de nu beschik- bare frequenties leggen. Of het aantal TV-programma's dat ter beschikking komt zal worden uitgebreid? Ik be- twijfel het. Niet alleen kan de mens maar naar één kanaal tegelijk kijken, maar vooral blijkt nu dat er vooral een tekort aan nieuwe ideeën en pro- gramma s is. Het meest illustratieve voorbeeld vind ik nog het feit dat men bij de introductie van ‘daytime televi- sion’ op Nederland 1 niets originelers kon bedenken dan de ‘Lucy Ball Show’ om de ochtend mee te beginnen! Die lijn doortrekkend neem ik aan dat se- ries als “Goede Tijden, Slechte Tijden” zelfs onze achterkleinkinderen nog zullen achtervolgen!

Verrijking?

Ook zullen mobiele systemen ontwik- keld worden die het mogelijk maken gericht één satelliet te blijven ont- vangen. Zo n systeem bestaat uit een zelfklevend matje, dat op het dak van de auto wordt bevestigd. Erin ver- werkt een antenne-richtsysteem, dat voortdurend en bliksemsnel blijft be- palen w ich de gewenste satelliet bevindt, en dan tevens uitsluitend uit die richting signaalontvangst toe- staat.

Via een ingebouwde zender in dat ge-

heel zou een interactief systeem kun- nen werken, waarbij men in contact kan treden met de organisatie die de radio- of TV-signalen via satelliet verbreidt.

Nadat iedere auto en tent met zo'n systeem is verrijkt, wordt de lijn voortgezet door de produktie van een helm voor ditzelfde doel. Niet zo erg creatief, die gedachte: ook nu lopen al hele volksstammen met een walk- man-koptelefoon op hun hoofd, niet- waar? Toch is de kans aanwezig dat zo n ontwikkeling misschien wel bui- ten onze voorspellingsperiode valt. Overigens staat ons op radiogebied wellicht nog heel wat anders te wach- ten. In Bonn-Venusberg staat al ge- ruime tijd een proefzender waarmee radioprogramma’s met digitale transmissietechniek worden uitge- zonden. Op satellietgebied is deze techniek uiteraard allang in gebruik: de Duitse DSR en Franse Alcatel-sys- temen draaien al jaren met succes.

RAM 150 jan. 1994

sing omtrent de invoering hiervan via zendstations op de aarde zou voor wat betreft de Bondsrepu- bliek eerst op de IFA 93 te Berlijn be- kend gemaakt worden, maar werd op het laatste moment nog maar enkele

aren vooruitgeschoven. Toch is de kans groot, dat FM-r; die

dio zoals wij kennen in afzienbare tijd zal wij- ken voor digitale radio. Het grote voordeel hiervan is dat een enorme reeks terrestrische frequenties vrij- komt. Anders dan bij FM kunnen di- gitale stations elkaar niet storen. Daardoor kan men overal dezelfde frequentie voor een bepaald program- ma gebruiken. Vijf frequenties voor het gehele land voor Radio 1 tot en met 5 uit Hilversum zijn voldoende; de overige vele frequenties die nu in

gebruik z

n komen vrij!

Als extra ‘plus’ kan worden genoemd dat het aantal onderbrekingen in be- bouwd gebied veel minder wordt: zo- lang maar één der vele steunzenders de antenne bereikt blijft de ontvangst ongestoord. Of bij een dergelijke ont- wikkeling, waarbij bovendien veel meer zenders dan voorheen een plaatsje op de FM-band kunnen vin- den, er nog grote behoefte blijft aan

satelliet-radio in de auto valt te be- twijfelen. Maar misschien zal dat als combinatiepakket met de autotele- foon toch wel standaard in elke auto worden ingebouwd...

Natuurlijk geldt het bovenstaande verhaal uitsluitend bij het klakkeloos doortrekken van het heden naar de toekomst. Wie had vijftien jaar gele- den gedacht dat de ‘Koude Oorlog’ nu alleen nog maar in de geschiedenis- boekjes zou bestaan? Hoewel mij van het hart moet dat het einde van die oorlog reeds zoveel doden in Joego-

slavië en de zuidelijke staten van de voormalige Sowj levi

zou krijgen... Nu zal ik de laatste zijn die voor ons land een nieuwe oorlog

voorspelt, maar toch: economische en militaire crises op wereldniveau kun- nen aan elke technologische ontwik-

keling een halt toeroepen. De eerste TV-uitzendingen begonnen tenslotte al in de dertiger jaren....

Tk sluit niet uit dat men op een be- paald moment de enorm negatieve invloed die voortdurend TVkijken op de menselijke creativiteit heeft, zal inzien. Of dit alleen tot gevolg zal hebben dat steeds meer individuen en gezinnen zich afsluiten voor dit medium weet ik natuurlijk niet. Ik kan mij voorstellen dat op een be- paald punt de noodzaak tot enigerlei regule- ring toch voel- baar wordt.

In welke vorm dat dan zou moeten gebeu- ren? Ik kan mij er eerlijk gezegd weinig bij voor- stellen...

a.r.s. elopta b.v.

communicatie en elektronica

De nieuwe BEARCATS zijn uit!

Prins Hendrikkade 153 — 1011 AW Amsterdam

Tel. (020) 6251922 Fax (020) 6264219

NIEUW: 10 digit LCD MINICOUNTER. Optoelectronics 3300: Meer prestaties in een compactere behuizing: 90 x 67 x 29 mm met geheugen- functie 1 499,

LCD Display

ТТТ TURO SCAN РИ Оу AUTO SAN

соот Gard P008818888088.

HOLO UO WX 12 60 Mz ли NPM wru EDE)

UNIDEN BEARCAT 2500

: Moderne styling gecombi- Med met nieuwe technieken zoals Continuous band coverage, Free allocat-search banden, FM, AM, WFM voor omroep, TV-audio en bugs, TURBOscan, COUNT, Rotary Tuner en AUTOSTORE zijn geïntegreerd in dit prachtappa- raat. Het wordt geleverd met bat- terypack, rubber duck, draagtas en beltclip, NL handleiding: f 999,-.

NIEUW voor de REALISTIC PRO 2006 basis scanner COMPUTERBESTURING met talloze nieuwe functies. Werkt met een IBM-PC liefst met harddisk etc.

OPTRONICS HB 232E f 795,-

Bestellingen per post mogelijk door vooruitbetaling op

NIEUW: SUPER basis machine voor de echte scannerluisteraar!

State of the art design, kwaliteit voor betrekkelijk weinig geld!

Leverbaar in twee uitvoeringen, reeds vanaf f 799,-.

EXTRA OPTIE: de CTCSS-module, een subaudio toondecoder, zoals gebruikt bij de politie en diverse bedrijven.

BEL EN BESTEL!

JUBILEUM

door BAS 't HOEN

Zendamateurisme in de toekomst

Heeftual . ^ ruimte op

50

In deze ‘ontdekkingstocht in de toekomst’ kijken wij voor zover mogelijk naar de te verwachten ontwikkelingen op het gebied van het zend- en luisterama- teurisme. Natuurlijk weet nie- mand hoe het toekomstbeeld zal verlopen, maar door goed te kij- ken naar de recente ontwikkelin- gen en het tempo daarvan kun- nen we proberen te voorspellen hoe het toekomstbeeld er uit zal zien voor de periode na het jaar 2000. Natuurlijk is het onmoge- lijk daarin belangrijke gebeurte- nissen te betrekken die hun in- vloed zullen hebben op het maatschappijbeeld (denk maar aan de economische crisis van de jaren 1993 en 1994, die de on- gebreidelde groei van de elec- tronische industrie aan banden legde). Bas ‘t Hoen kijkt naar de

toekomst van de zendamateur.

80

een а

gereserveerd?

De (voornamelijk) Japanse elektroni- ca-industrie heeft grote invloed gehad op de hobby'inhoud' van de zendamateur. Vanaf 99 ging het ech- ter sterk bergafwaarts met de econo- mie en dus ook met de handel in kant- en klare zendapparatuur. On- danks het geweldige aanbod van zen- ders, ontvangers, antennes en inter- faces bleef de zendamateur zelf delen van zijn amateurstation bouwen. Dit was wel nodig; de Japanners bleven apparatuur produceren volgens hun eigen idealen, zonder dat echt geluis- terd werd naar de wensen van de ge- bruikers. Aan de lopende band wer- den nieuwe portofoontjes en mobiel- sets geintroduceerd waar eigenlijk niemand op zat te wachten. Er werd

De modeknop: zal hij al verdwenen zijn?

voornamelijk geproduceerd voor de eigen binnenlandse markt, die in 99 echter ook volledig in elkaar stortte. Aan de zaken waaraan echt behoefte bestond werd niet gedacht, namelijk snelle datazenders. Het accent bleef gelegd op kleiner, kleiner en met meer features; een denkwijze die in het geheel niet aansloot bij de Euro-

Data-overdracht, het einde van de modes?

Sinds het begin van de jaren 80 expe- rimenteerden zendamateurs met de overdracht van computerdata via ra- diogolven. Het duurde lange tijd voor hier echte veranderingen ontstonden.

RAM 150 jan. 1994

CEN

Het Clovermodem, de eerste stap naar dynamische data-overdracht op de lange afstand.

uu PAK

In het begin werd geéxperimenteerd met data-uitzendingen zonder dat er sprake was van een foutcorrectie-pro- tocol. Vaak was men afhankelijk van allerhande factoren, zoals het sto- ringsniveau van de gebruikte ama- teurband. Aanvankelijk moest een aparte machtiging worden aange- vraagd voor het verzorgen van data- uitzendingen (de speciaal gereser- veerde frequentie voor draadloze da- ta-overdracht was toen 144.675 MHz). Via de omroepzenders te Hil- versum werden programma's in Basi- code uitgezonden en maakten velen kennis met draadloze datacommuni- catie. Ook vond in deze periode in de Verenigde Staten de introductie plaats van packetradio. Pas in het

RAM 150 јап. 1994

De linktransceiver was de eerste data-zendontvanger die geschikt was voor high-speedpacket. Men moest hem wel zelf bouwen!

midden van de jaren 80 begon het ge- bruik van deze mode zulke vormen aan te nemen dat al snel vele fre- quenties in de 2-meter en 70-centi- meter-banden overvol begonnen te raken. Langzaam maar zeker begon een compleet wereldwijd packetradio- netwerk te onstaan met point-to- point-verbindingen. Al deze 'inter- link-verbindingen werden verplaatst naar de hogere 23-cm-band in ver- band met het te verwachten ruimte- gebrek (de 23-cm interlinks vormden het zogeheten backbone-netwerk). Vanaf 1990 werd langzaam maar ze- ker de datatransmissiesnelhied opge- voerd naar 9600 bps. Ook werd toen al (experimenteel) gewerkt door ama- teurs is de 13-cm-band met een zeer

hoge datatransmissie-snelheid van 2 Mbit/ sec.: de aanzet tot de digitale revolutie!

Beeld, informatie en geluid via één medium: data!

Met de mogelijkheid van zeer snelle data-overdracht ontstonden geheel nieuwe mogelijkheden. In de vorm van data kan eigenlijk alle denkbare informatie overgebracht worden. Was in het verleden voor elke soort uit- zending een speciale techniek nodig, de overschakeling van analoge infor- matie naar data maakt een einde aan deze verschillen. Met dezelfde zender zouden beeld, hoge kwaliteit geluid, tekstinformatie en software kunnen worden verzonden. Met behulp van de computers kunnen ontvangen of verzonden geluidssignalen volledig ditaal worden bewerkt, de ‘digital signal processing’. De zendontvanger wordt zo een data-'doorgeefluik'. Wat met die data wordt gedaan bepaalt het eindresultaat.

Deze datarevolutie betekende een complete ommekeer in de communi- catie. Niet langer waren diverse uit- zendmodes hoorbaar op de amateur- banden: het beeld wordt bepaald door het geluid van datastromen. Ook op- slagmedia voor ontvangen data zul- len universeel toepasbaar zijn. In ‘93 werd voor het eerst een prototype van de CD-videorecorder getoond. Met een dergelijke opneembare CD kan zeer veel data worden opgesla- gen op een heel klein plaatje. Er zal een alles-in-één apparaat ontstaan dat gebruikt kan worden als opneem- bare CD, videorecorder en harddisk. De goede oude coaxkabel zal in de huiskamers vervangen worden door een datatransmisie-medium, zoals ISDN. Ook hiermee zal het verschil tussen niet-zendamateurs en ama- teurs steeds kleiner worden. Iedereen kan met iedereen (waar ook ter we- reld) via deze aansluiting data uit- wisselen, ongeacht de inhoud van de- ze data. Het bevredigen van de com- muncatie-behoefte zal de aantrek- kingskracht van het zendamateuris- me laten afnemen. Vooral de ouderen zullen nog bezig zijn met de nostalgi- sche kanten van de zendhobby; het werken met oude techniek. De jonge- re generatie ziet de beperkingen van de zendmachtiging en kiest voor vrije

JUBILEUM

communictie via de datanetwerken. De vergrijzing is een feit.

De eerste stap op weg naar het digi- tale tijdperk zal waarschijnlijk

de digitale overdracht zijn van spraak (zoals gebruikelijk bij het in 592 aangelegde Greenpoint-netwerk en later in het Europese GSM autote- lefoonnetwerk). Geen krakerige en ruisende verbindingen, maar onberis- pelijke digitale audio. Bij hogere transmissiesnelheden kunnnen ook

beelden op precies dezelfde manier worden verstuurd.

Ruimtevaart en amateurisme Reeds in het begin van de jaren 90 waren ruimtevaart en zendhobby sterk met elkaar verbonden (verbin- dingen met de Space Shuttle en het ruimtestation MIR waren bepaald geen uitzondering). Heel veel astro- nauten waren of werden zendama- teur. Immers, contact met zendama- teu

s een goede vorm van public relations. Goodwill bij een groot pu- bliek is voor de voortzetting van elk (kostbaar) ruimtevaartproject у. groot belang. Vanuit deze ged. het waarschijnlijk dat er ook z amateuractiviteiten zullen zijn bij de toekomstige ‘kolonisatie’ van de ruimte. Er bestonden al lang voor de eeuwwi, ing plannen voor een om de aarde cirkelend, permanent be- woond ruimtestation. Ook bij de ‘ko- lonisatie' van de maan zullen zend-

amateurs betrokken zijn. Voor het eerst zullen we dan verbindingen kunnen maken met stations buiten onze aarde. Voorafgaand aan deze si- tuatie is het heel goed denkbaar dat de amateurgemeenschap zal kunnen beschikken over ruimte in een geo- stationaire satelliet...

Wat blijft er over van de radio- amateur?

De moderne mens heeft een steeds grotere behoefte aan communicatie. Zaken als semafonie en draadloze au-

“totelefonie zullen alleen nog maar in

populariteit toenemen. Deze stort- vloed aan communicatiemiddelen heeft de aarde tot een hele kleine pla- neet gemaakt.

Telewerken zal een belangrijke me- thode worden om het gigantische ver- voersprobleem terug te dringen. De

fax zal zich ontwikkelen tot een snel- ler en beter beeldoverdracht-appa- raat dat in ieder huishouden is te vinden. Ook de invoering van grotere draadloze computer-netwerken maakt de verschillen tussen gelicen- censeerde zendamateurs en niet- amateurs kleiner. In de jaren ‘90 on- stonden grote, snelle draadloze net- werken waarop ook particulieren zich kunnen abonneren. In de jaren “70 was het nog bijzonder om met een portofoon over straat te gaan; nu is een portable telefoon de gewoonste zaak van de wereld. Hierdoor is voor een groot aantal mensen de magie van het draadloos communiceren langzaam maar zeker verdwenen. De toeloop op het zendamateurisme zal door de toename aan communicatie- middelen verder afnemen. Tegelijker- tijd zal een enorme druk op de ama- teurbanden ontstaan, omdat er een zeer grote behoefte aan beschikbare frequentieruimte bij de zakelijke ge- bruikers zal groeien (de ‘afmetingen’ van de amateurbanden lopen hier- door gevaar). Door de langzaam maar zeker afnemende amateuractiviteit maken steeds minder mensen ge- bruik van deze banden. Vooral de ho- gere banden (zoals de 70 cm, 23 cm en 13 cm) zullen beslist in ruimte moeten inbinden. Maar ook de 10- meter-band zal kleiner worden omdat niet aantoonbaar is dat deze band voldoende intensief wordt gebruikt. In de tijd dat de toewijzing van deze banden aan de amateurgemeenschap plaatsvond, was de techniek voor zenders en ontvangers voor deze ho- gere banden ontbetaalbaar en vaak onhaalbaar. Inmiddels is heel veel zendertechniek ontwikkeld die een aantal bezwaren van het gebruik van deze banden wegneemt. Hierbij kunt u denken aan trunking en cellulaire telefonie. Hierdoor zal vooral het ho- gere amateurspectrum sterk onder druk komen te staan door de frequen- tiehonger van andere gebruikers.

Sombere toekomst?

Is door al deze ontwikkelingen de zend- en luisterhobby ten dode opge- schreven? Ik hoop en denk het niet! De geschiedenis heeft maar al te vaak getoond dat juist de technische creativiteit van zendamateurs heeft geleid tot grote technische verande- ringen, zoals de overstap van AM

naar SSB (single sideband)-modula- tie. Ook is in het verleden vaak bewe- zen dat de zendamateur zijn of haar hobby onder de meest moeilijke om- standigheden is blijven uitvoeren. Ook maatschappelijke druk zoals st ringsoverlast en het beeld van de ‘zie- lige, contactarme persoon’ heeft de zendamateur zelf nooit gehinderd. Ook de hang naar nostalgische zend- modes zoals morsetelegrafie en SSB kortegolf-telefonie zal het ambachte- lijke element van de radiohobby al- leen maar onderstrepen. Hetzelfde geldt voor de luisteramateur en scan- nerluisteraar. Bij alle coderings-tech- nieken zoals in de satelliet TV-wereld is gebleken dat de codes niet water- dicht waren. Voorbeelden hiervan zijn Videocrypt, SAVE codering en Eurocrypt. Kort na de massale invoe- ring van coderingstechnieken in de TV-wereld waren de illegale decoders niet te tellen. Zodra een medium in- teressant genoeg is om heel veel energie in te steken, zal alles in het werk worden gesteld om de code te kraken en gratis van de informatie gebruik te maken. Verschillen tussen de luisteramateur en hacker zullen

alsmaar kleiner worden.

Net als de apparatuur zal de ama- teur zelf een revolutie doormaken; kennis van computers en datatech- nieken gaat de boventoon voeren. Toch zal het verschil in hobby'bele- ving’ uiteindelijk klein . ledereen die wel eens met telex, amtor, hell, fax of packetradio een verbinding heeft gemaakt zal het zijn opgeval- len: het draait eigenlijk allemaal om hetzelfde. De inhoud van gesprekken is vaak identiek; de techniek achter de verbinding is eigenlijk maar bij- zaak, niets meer dan een notitie op de QSL-kaart! De zendamateur is op zoek naar zoveel mogelijk signalen, waar hij juist dat ene leuke praatje uit weet te selecteren. Dan is dus ei- genlijk die hele digitale revolutie voor niets geweest. Gelukkig maar, dan kunnen we nog even met een ge- rust hart de computer opzij schuiven en de seinsleutel pakken om een heerlijk krakerige verbinding te ma- ken met die Australiér op de 20- meter-band. Want zeg nu zelf: als het heel mooi en helder moet, pakken we toch gewoon de telefoon?

RAM 150 jan. 1994

COMMUNICATIE CENTRUM VENDORST

Havenstraat 12a - 1211 KL Hilversum - Tel:

O35 - 215879, Fax: O35 - 213584

Officieel KENWOOD SERUICE DEALER, tevens YAESU & STANDARD Dealer tem LOWE PR-150

ІКСІЗ AR-3000A communications recever NAMENS DE CREW VAN HET. COMMUNICATIE CENTRUM VENHORST

ы 23 -uniden WENSEN WU U EEN y ' if 95.- GELUKKIG 1994 Bearcat Bearcat 2500XLT Scanner Portable. Bearcat 8500XLT Scanner Ваѕѕіѕ Uniden 400/500 Channels Continuous Band Scanners = V.F.O Control Magnetic Jo Win: Balun =œ 20 Banks ook de Maritierne uitvoering

= 25MHz - 13GHz = Turbo Scan By RF systems

æ Auto-Store Bel voor —

INFO f99- 3 Maak nu zelf Uw langdraad antenne. f 849 -

Litze antenne draad, Fritzel isolatoren

en ander antenne materiaal op voorraad.

Frequentiebereik 100kHz - 2035MHz Modes USB,LSB,CW,AM,NFM.WFM Techniek: Triple(USB/LSBICW/AMINFM) & quadruple (WFM) conversie superheterodyne. Geheugenkanalen 400 (4 banks x100)

Scan snelheid 20 kan /sec

Atm. 138mm(b)x80mmi(n)x200mm(d)

COMMTEL B111

76x205mm DC

= IBM:-compatible DOS-PC Packet Radio Modem PC-COM

me RS232 Serial Interface Werkt ook met SP en GP

= Transfer rate 1200 Baud Packet software

m АХ.25 Protocol Tntroduktie aanbod F 149,--

ZETAGI frequentie Teller C-57

Mini-Computer-Packet-Modem bereik 50MHz - 7 digits ! Kan aangesloten worden in de COAX van elke transceiver tot 5,0MHz f 169.-

“жы

Préselector voor de HF-150 Ook geschikt voor andere ontvangers.

YAESU FGR- 100 HF несеге 1575 3

High performance in midi formaat — General Coverage SOKHz - S0MHz 7 Dynamisch bereik 10048 7. Al Mode (FM unit optioneel) — 50 Geheugen kanalen met mode settings 7 Selectiviteit bij CW en AM instelbaar

CW titer is een optie

== Twee programmeerbara klokken voor UTC en lokale tid

= Antenne verzwakker in 3 stappen 6dB, 1208 en 18dB = Multi-scan mode

= 50 Geheugen kanalen met mode settings

Voeding DC 11 - 13.5V

= Afmetingen 238x93x243 mm

HF Transceiver zonder

mikrofoon compressor ? Wij hebben mic. met ingebouwde spraakcompressor

Kenwood tafelmikrofoons MC-60 MC-80 MC-85

Diverse andere merken v/a F169,--

STUNT AANBIEDING NETSET

50 kanalen PRO-44

68-88MHz DH. Nicad Accu + lader

JD “Scanner boek nu

F 449,-

em all Vë

чш e,

T

EN va aia

JUBILEUM

door AREND HARTEVELD

Een terugblik:

De technie

k 0

уап de ontvangeér,

ET

[R2008V COMMUNICAT 148.33030 nv

RECEIVER + Sal

ЕТТІ

Woensdag 24 September 2008. Het is ongeveer kwart over zeven als Arend Harteveld zijn woning betreedt. Gewoontegetrouw kijkt hij in z'n electronic mail of er nog belangwekkende berichten zijn binnen- gekomen. Het schermpje toont een aantal korte omschrijvingen, waarvan de meeste betrekking hebben op het feit dat één of andere instantie er weer in is geslaagd zich geheel automatisch een deel van z'n toch al vrijwel te verwaarlozen kapitaal toe te eigenen. Dan valt zijn oog op een bericht van de eindredacteur van RAM. Hij be-

gint te lezen...

“Beste Arend, wij zijn van plan om ter gelegenheid van het jubileum in december een nostalgisch nummer uit te brengen. Kan jij daar ook een bijdrage voor leveren? Het moet gaan over de technische ontwikkelingen op het gebied van de communicatie in de afgelopen vijftien jaar.” Ja, hallo zeg, dat is nogal wat. Het idee laat mij niet los. Na het eten verzink ik in een behaaglijk mijme- ren over wat eens was en nooit meer terugkomt. Tijd is een merkwaardig fenomeen. Het is als een stuk elas- tiek. Wat voor ons ligt is ver weg en ongrijpbaar: strak gespannen en tot een maximale lengte uitgerekt. Te- rugkijkend zien we het verleden,

sterk ineen-gekrompen, als een bun- del onontwarbare lussen achter ons

liggen.

Plotseling schrik ik wakker. Een on- derwerp. Waar moet ik het in he- melsnaam over hebben? Er is een- voudigweg te veel gebeurd. Hoe an- ders zou de wereld er uitzien zonder

micro-elektronica, cybernet kunstmatige intelligentie, fuzzy informatica, micro-mechanice bedenk ik ineens waarmee het begin van de vorige eeuw allemaal is begonnen: de radio. Ik installeer me in т? gemakkelijke stoel en trek de microfoon iets naar me toe. Jimi... Ogenblikkelijk verschijnt op een flink scherm aan de muur het introductie-

logic, Dan t in het

3

scherm van m'n computer (ik heb hem Jimi genoemd), Start TalkPer- fect. Jimi reageert en er verschijnt een blanco scherm met een knippe- rende cursor in de linker bovenhoek. Ik denk na. Een fractie van een se- conde verschijnen de letters “ehhh” op het scherm. Daarna verdwijnen ze weer: Jimi heeft begrepen dat ik nog niet was begonnen. Toch slim denk ik

(mu geluidloos) en begin te dicteren.

Digitalisering

Het sleutelwoord in de achter ons lig- gende decennia was digitalisering. Alles moest digitaal: de radio, de TV en zelfs de telefoon. Uiteraard heb- ben ook de fabrikanten van amateur-

apparatuur zich niet aan deze digita- liseringsgolf kunnen onttrekken, Dit heeft ertoe geleid dat bijvoorbeeld de vertrouwde communicatie-ontvanger die gedurende tientallen jaren nau-

welijks principie anderd, in de laatste tien, v ar een ware ian, Niet

metamorfose heeft onder alleen in technisch opzicht

ijn er re- wijzigingen doorgevoerd, ook de bediening is ingrijpend veran- derd. Verder zijn de moderne ontvang- ers toegerust met een flinke dosis in- telligentie, waardoor ze in staat zijn om dingen te doen waarvan hun voorgangers slechts konden dromen.

volutionair:

DSP

De ontwikkeling van de Digitale Sig- naal Processor, of kortweg DSP, mag gerust revolutionair worden ge- noemd. Hoewel de exacte werking van een DSP niet gemakkelijk valt te doorgronden is het principe erachter vrij simpel.

Het idee stamt uit de tijd dat analoge elektronica nog een belangrijke rol speelde. Het ontwerpen van analoge

RAM 150 јап. 1994

circuits was vaak een moeizame en arbeidsintensieve procedure. Nadat de ontwerper het schema had gete- kend en de schakeling had doorgere- kend teneinde de verschillende waar- den van de componenten te bepalen, moest de schakeling in de zogenaam- de breadboard-fase (broodplank-fase) worden beproefd. Het circuit werd meestal op een experimenteerprint samengebouwd om hem op de juiste werking te kunnen testen. Vaak ver- toonde zo'n schakeling in eerste in- stantie nauwelijks enig teken van le- ven, zodat er uitgebreid moest wor- den geéxperimenteerd met het bij- plakken van C'tjes, diodes of weer- standjes, teneinde toch nog enige functionaliteit aan het circuit te ont- lokken.

Voor de rechtgeaarde amateur na- tuurlijk een uitgelezen manier om de lange winteravonden op een aange- name wijze door te brengen, maar voor het bed

sleven een nogal in- effectieve en kostbare werkwijze. Vandaar ook dat er in de loop van de jaren 80 computerprogramma’s op de markt verschenen waarmee de wer- king van een ontwerp al in een eer- der stadium kon worden getest. Na het invoeren van het schema kon het programma, mede dankzij een uitge- breide bibliotheek met onderdelen, de werking van de schakeling natuurge- trouw simuleren. Het enige wat de ontwerper hoefde te doen was het in- gangs-signaal definiëren, en controle- ren of het berekende uitgangs-sig- naal met de verwachting overeen- stemde. Moest er iets aan de schake- ling worden gewijzigd, dan waren een paar klikjes met de muis voldoende, om na een paar seconden het resul- taat van de doorgevoerde wijziging te aanschouwen.

Naarmate de computers sneller wer- den, nam de tijd die de computer no- dig had om de benodigde berekenin- gen uit te voeren af. Op een gegeven moment moet iemand hebben be- dacht dat, wanneer men die simula- tie maar snel genoeg zou kunnen uit- voeren, men de oorspronkelijke ana- loge schakeling ook zou kunnen ver- vangen door een computer, of beter gezegd door een processor. En daar- mee was het principe van de DSP ge- boren. In figuur 1 is het blokschema van een DSP afgebeeld. Het analoge ingangssignaal wordt met behulp van een Analoog naar Digitaal (A/D)-

RAM 150 јап. 1994

convertor omgezet naar een stroom digitale getallen. De reken-eenheid voert vervolgens de benodigde wis- kundige bewerkingen op deze getal- len uit en een D/A-convertor zet de van de rekeneenheid afkomstige uit- komsten weer om in een analoog sig- naal.

De voordelen

Op het eerste gezicht een nogal om- slachtige werkwijze. Toch heeft deze opzet een aantal belangrijke voorde- len. Op de eerste plaats is de DSP ui- terst flexibel. Bij de DSP wordt de functie van het circuit niet bepaald door de hardware, zoals dat bij de vroegere analoge schakelingen het geval was, maar door de software. Dit betekent dat de DSP kan worden gebruikt als universele bouwsteen, toepasbaar in allerlei verschillende apparaten en voor het vervullen van uiteenlopende taken. Maar zelfs bin- nen één apparaat is die flexibiliteit van groot belang. Zo kan bijvoorbeeld in een ontvanger de DSP het ene mo- ment worden gebruikt als filter en het volgende moment als demodula- tor.

Een tweede voordeel is de grote nauwkeurigheid. Vooral bij analoge filters geldt dat, om een goede flank- steilheid te bereiken, hoge eisen ge steld moeten worden aan de nauv keurigheid van de onderdelen. Nu is die nauwkeurigheid natuurlijk altijd beperkt. In het beste geval hebben weerstanden of condensatoren een nauwkeurigheid van 1%. Door het toepassen van speciale technieken (zoals laser-trimming) kan de nauw- keurigheid nog wel worden verhoogd, maar zelfs dan zal, doordat onderde- len een verschillende temperatuur- coëfficiënt bezitten, een kleine varia- tie in temperatuur al een grote in- vloed hebben op de kwaliteit van het filter. In de digitale techniek is iedere gewenste precisie in principe haal- baar. Het enige wat we hoeven te doen is er voor te zorgen dat we ge- noeg bits per digitaal getal gebrui- ken. Het is dan ook niet verwonder- lijk dat men al in de jaren 70 en 80 zogenaamde digitale filters gebruik- te. Maar de DSP is tot meer in staat dan het naäpen van analoge circuits. In principe zijn de mogelijkheden van de DSP onbegrensd. Zolang een func- tie wiskundig is te beschrijven, kan

de DSP hem uitvoeren. En daar wordt in de hedendaagse moderne ontvangers dan ook driftig gebruik van gemaakt.

Toepassingen

Natuurlijk heeft de DSP niet alleen voordelen, maar ook een aantal be- perkingen. Eén van die beperkingen is het frequentiebereik, Dit hangt na- melijk samen met de sample-frequen- tie en daarmee met de verwerkings- snelheid van de processor. De eerste DSP's waren betrekkelijk langzaam en werden voornamelijk gebruikt voor audio-toepassingen. Heel be- kend zijn de filterkastjes die halver- wege de jaren 90 op de markt ver- schenen en waarmee het audio af- komstig uit de ontvanger extra kon worden gefilterd en van ruis en sto- ringen ontdaan. Maar ook in ontvan- gers werd al gebruik gemaakt van deze betrekkelijk langzame proces- sors. Het middenfrequentsignaal werd dan naar een frequentie van en- kele tientallen kHz teruggemengd, om vervolgens door de processor te kunnen worden verwerkt. Hoewel de moderne DSP's inmiddels veel snel- ler zijn geworden wordt dit principe in de betere ontvangers nog steeds toegepast. Dit in tegenstelling tot de eenvoudigere omroepontvangers, waarbij het antennesignaal na enige versterking rechtstreeks aan de DSP wordt toegevoerd, en het audiosig- naal aan de uitgang ervan ter be- schikking staat.

Bij de moderne communicatie-ont- vangers verricht de DSP echter over het algemeen dermate complexe be- werkingen, dat de processor alle be- schikbare tijd goed kan gebruiken om zijn taak binnen de vereiste tijd, dat wil zeggen tussen twee samples, uit te voeren. Vandaar dat het ingangs- signaal nog steeds eerst naar een la- gere frequentie wordt gemengd, alvo- rens het aan de DSP wordt aangebo- den. In figuur 2 is het blokschema van een hedendaagse ontvanger afge- beeld.

Het antennesignaal doorloopt eerst een laagdoorlaatfilter dat ervoor zorgt dat de spiegelfrequentie wordt onderdrukt. Opvallend is overigens dat de enige jaren geleden nog ge- bruikelijke préselectie geheel ont- breekt. Mixers met een derde-orde intercept van +50 dBm of meer zijn

JUBILEUM

ANALOOG IN —| АО CONVERTOR

| REKEN ОМТ |») D/A

—> ANALOOG UIT CONVERTOR

Figuur 1: Blokschema DSP

echter allang geen uitzondering meer, waardoor de noodzaak van pré- selectie is komen te vervallen. Het uitgangssignaal van de mixer door- loopt vervolgens weer een laagdoor- laatfilter, dat in dit geval dienst doet als anti-aliassing filter.

De digitale signaalprocessor is vaak opgesplitst in twee delen. Waarbij de pre-processor belast is met de mid- denfrequent filtering en de demodu- latie, terwijl de post-processor werkt als multiple notch-filter, peak sup- pressor en ruis-onderdrukker. Daar- naast zorgt de post-processor bij digi- tale modes tevens voor additionele filtering, waarbij de uitstekende fase- lineariteit borg staat voor probleem- loze ontvangst bij bijvoorbeeld ‘high speed’ telex of fax. Uiteraard be- schikt de moderne ontvanger over een ingebouwde decoder waarmee al- le digitale modes kunnen worden ge- decodeerd en het resultaat, hetzij in de vorm van tekst, hetzij in de vorm van een grafisch plaatje, netjes op het scherm van de ontvanger wordt weergegeven.

De bediening

Vooral bij complexe apparatuur is een eenvoudige bediening van niet te onderschatten belang. Jaren geleden waren ontvangers uitgerust met een groot aantal toetsjes, knoppen en schakelaars. Het voordeel van een dergelijke opzet was dat vrijwel iede- re functie met een minimum aan toetsaanslagen was te bedienen. Doordat in de loop van de jaren het aantal mogelijkheden van ontvangers explosief is gestegen, zou een derge- lijke opzet nu leiden tot een frontpa- neel dat de vergelijking met de lesse- naar van een fors kerkorgel met glans zou doorstaan.

Om het één en ander overzichtelijk te houden is dan ook overgegaan op een menugestuurde aanpak. Eén van de kenmerken van een moderne ontvan- ger is een fors uitgevallen display, dat niet alleen wordt gebruikt om al-

lerlei gegevens weer te geven, maar dat ook een belangrijke rol speelt bij de bediening van het apparaat.

In de loop der jaren is flink geëxperi- menteerd met verschillende uitvoe- ringsvormen. Zo waren tot voor kort touch screens erg in zwang. De ver- schillende functies werden door sym- bolen (iconen) op het scherm weerge- geven. Door simpelweg één van die symbolen met de vinger aan te wijzen kon de gewenste functie worden geac- tiveerd.

Het voordeel van het gebruik van symbolen in plaats van tekst is na- tuurlijk dat ongeacht de landstaal voor iedere gebruiker duidelijk is waar een bepaalde functie voor staat. Dat wil zeggen... in theorie, want in praktijk bleek dit systeem toch niet altijd te voldoen. Het is namelijk nog niet zo eenvoudig om, gezien het gro- te aantal functies, voor iedere functie een betekenisvol symbool te beden- ken. Een ander nadeel van ‘touch screens’ is dat het display er al na korte tijd wat beduimeld gaat uit- zien, om over plakkerige etensresten nog maar te zwijgen...

Gelukkig is deze trend van tijdelijke aard gebleken en is men de laatste tijd weer overgegaan op de beproefde methode waarbij ter weerszijde van het display functietoetsjes zijn aan- gebracht, waarvan de actuele beteke- nis naast de toetsen op het display staat aangegeven.

Ook de symbolen zijn grotendeels verdwenen; de gebruiker kan nu zelf bepalen in welke taal en met welke lettertekens de functies worden weer- gegeven. Een consequentie van een menugestuurde aanpak is dat om sommige functies te bereiken eerst een hele boomstructuur moet worden doorgewandeld. Het aardige is nu dat bij een steeds groter aantal appara- ten de gebruiker ook zelf de keuze- menu's kan samenstellen, zodat hij voor zijn specifieke toepassing de meest gebruikte functies via één toetsaanslag bereikbaar kan maken. Een nog simpelere manier van bedie-

nen is mogelijk wanneer de ontvan- ger tevens is uitgerust met een voice interface, We kunnen dan onze wen- sen mondeling aan de ontvanger me- dedelen, zodat ook de bij sommige fa- brikanten gebruikelijke afstandsbe- diening kan komen te vervallen.

Al met al blijft het natuurlijk toch een heel gevogel om een degelijk com- plex apparaat te bedienen. Daarom is een flinke hoeveelheid automatiek zeker geen overbodige luxe. Een beet- je intelligente ontvanger is tegen- woordig heel goed in staat om zelf, af- hankelijk van het ontvangen signaal, de juiste mode en doorlaatkarakteris- tiek van de filters te kiezen.

Een techniek waarvoor de laatste tijd veel wordt geadverteerd is de zoge- naamde AFC, ofwel Adaptive Filter Control. Hierbij analyseert de ont- vanger voortdurend het inkomende signaal en past de bandbreedte en flanksteilheid van de filters zodanig aan, dat ook onder wisselende om- standigheden een optimale ontvangst gegarandeerd blijft.

Wanneer nu een stoorsignaal opduikt weet de ontvanger, op grond van een ische beschr

ving van het ge- wenste signaal, perfect onderscheid te maken tussen signaal en storing, om vervolgens op wonderbaarlijk ef- fectieve wijze de storing de nek om te draaien.

Deze adaptieve filtering maakt ge- bruik van ‘fuzzy logic’: een techniek gebaseerd op statistiek en kansbere- kening. Ook op andere plaatsen, met name in de post-processor, wordt driftig gebruik gemaakt van ‘fuzzy lo- gic’. Het resultaat is dat hedendaagse ontvangers uitblinken in het onder- drukken van allerlei storing, zoals stoorpulsen, spletter of ruis. Door het toepassen van dit soort au- tomatische functies is het nog slechts in uitzonderingsgevallen noodzake- lijk om handmatig in te grijpen.

En ook dan bewijst het ruime display weer zijn nut.

Wanneer de gebruiker bijvoorbeeld de doorlaatkarakteristiek van de fil- ters zou willen aanpassen, verschijnt op het scherm een spectrale weerga- ve van het ingangssignaal, met daar- bij de karakteristiek van het filter. De karakteristiek kan dan op het oog zo worden afgeregeld dat het gewens- te signaal precies door het filter past, terwijl eventuele storing van nabuur-

RAM 150 јап. 1994

kanalen wordt geblokkeerd. Zo’n spectrale weergave is overigens ook uiterst nuttig bij het afstemmen van de ontvanger of, wanneer we te ma-

ken hebben met een transceiver, voor

het zoeken van een vrij plekje op de band. Panorama-ontvangst is dan ook bij veel ontvangers tot een stan- daardfunctie verheven. Kortom: de fabrikanten van moderne communi- catie-apparatuur zijn er in geslaagd om ondanks de complexiteit toch ge- bruiksvriendelijke apparaten te ont- werpen.

De kortegolf

A] sinds jaar en dag wordt er gedis- cussieerd over de toekomst van de kortegolf. Volgens velen is het in dit tijdperk van satellieten een achter- haald en onbetrouwbaar medium. Desondanks wordt er nog volop ge- bruik van gemaakt. En niet in de laatste plaats door radio-amateurs. Natuurlijk is het verzenden van een bericht naar een mede-amateur aan de andere kant van de aardkloot veel simpeler per satelliet. Je voert de roepnaam van de betreffende ama- teur in op de computer en die doet vervolgens de rest: automatisch wordt de locatie van de geadresseer- de opgezocht, er wordt een geschikte satelliet geselecteerd, de computer bepaalt de baan van de satelliet, richt op het juiste moment de anten- ne en stemt de transceiver af om ver-

volgens het bericht in het geheugen van de satelliet te pompen. Wanneer de satelliet eenmaal boven het doel- gebied is aangekomen, wordt de be- treffende amateur ‘geconnect’ en het bericht in zijn computer gedropt. Ui-

terst efficiënt! Maar kan iemand mij ook uitleggen wat daar nu de lol aan is? Er is toch ook geen sportvisser te vinden die het in Zn bolle hoofd zou halen om met behulp van een onder water geplaatste transducer een schokgolf teweeg te brengen, zodat hij de verdoofde vissen alleen nog maar van het wateroppervlak hoeft af te scheppen. Nee, de echte visser kent z’n stekkies, weet precies welk aas hij moet gebruiken, hoe ver het haakje onder de dobber moet hangen en bij welke weersomstandigheden bepaalde vissen wel of juist niet bij- ten (zelf heb ik overigens dat voor dag en douw opstaan en in de regen aan de kant van het water gaan zit- ten kleumen nooit zo goed begrepen). DX'en op de kortegolf is eigenlijk net zoiets: een sport, waarbij ervaring, inzicht en vooral veel geduld van groot belang zijn.

Digitale modi

Dat wil overigens niet zeggen dat het gebruik van korte golf in de loop der jaren niet veel comfortabeler is ge- worden. Met name op het gebied van digitale modes is in de afgelopen ja- ren het één en ander gebeurd. Bij transmissie van: digitale mod via korte golf stuiten we eigenlijk al- tijd op twee problemen : Ten eerste is de kans op verminking van de data op korte golf vrij groot : Niet alleen atmosferische maar ook andersoorti- ge storing, alsmede fading effecten kunnen een foutloze overdracht da- nig verstoren. De gebruikte codes dienen daarom in ieder geval in eni- gerlei mate bestand te zijn tegen het optreden van fouten.

Een tweede probleem is de beperkte beschikbare bandbreedte. Hierdoor kunnen slechts betrekkelijk lage baudrates worden gebruikt, waar- door de transmissiesnelheid relatief laag zal zijn.

Fouten tijdens de transmissie kun- nen worden ondervangen door toe- voeging van pariteitsbits. Zo maakte het aloude ARQ reeds gebruik van een evenwichtscode, waardoor de ont- vanger in staat was om fouten te her- kennen, zodat de zender kon worden gevraagd om de laatste reeks karak- ters nog eens te herhalen. Tegen- woordig wordt nog vrijwel uitsluitend gebruik gemaakt van foutherstellen- de codes. Het principe van een derge- lijke code is afgebeeld in figuur 3. De databits worden zodanig gegroepeerd dat een matrix ontstaat. Vervolgens worden zowel in horizontale als verti- cale richting pariteitsbits toegevoegd, waarna het geheel wordt overgezon- den. Treedt er nu in één van de bits een fout op, dan zal de pariteit van één rij en één kolom niet kloppen, zo- dat de ontvanger precies weet in welk bit de fout is opgetreden. Dit bit kan dan eenvoudigweg worden gein- verteerd, waarmee de fout is her- steld.

Het geschetste systeem is echter niet bestand tegen het optreden van twee of meer fouten. Maar door extra pari- teitsbits toe te voegen kan dit pro- bleem ook worden ondervangen. Ver- der is het mogelijk om dit principe tot meerdere dimensies uit te breiden. Zo kunnen de bits bijvoorbeeld in plaats van in een vierkant, in de vorm van een kubus worden gegroe- peerd.

Figuur 2 M gol AUDIO UIT PRE- POST- PROCESSOR PROCESSOR D.D.S BESTURINGS CODE PROCESSOR PROCESSOR DISPLAY

RAM 150 jan. 1994

JUBILEUM

Figuur 3

Gd 1 aed: EE 0 PER БД 1 0 1 чк Беке 0 0 1 1 0 0 1 1 0 | 0

Op zich is dit systeem natuurlijk niet nieuw. Het wordt al sinds jaar en dag gebruikt bij compact disks!

Een andere truc die van de CD is afge- keken is het door elkaar ‘husselen’ van de data: de achtereenvolgende samp- les staan op een CD niet netjes achter elkaar, maar worden over een groter oppervlak verspreid. Het voordeel hiervan is dat een vuiltje niet meerde- re achtereenvolgende samples onlees- baar maakt, zodat de CD-speler in staat is om door interpolatie de schade te herstellen. Bij opslag of transmissie van digitale codes (tekst) is interpola- tie natuurlijk niet mogelijk en moet, om de opgetreden fouten te herstellen, gebruik worden gemaakt van de extra informatie in de vorm van parite bits. Het toepassen van dit soort s tegieën heeft ertoe geleid dat onder normale omstandigheden een vrijwel

foutloze overdracht van informatie mogelijk is geworden. Ook ten aanzien van het opvoeren van de transmissie- snelheid is er de afgelopen tijd het één en ander gebeurd. Zo zijn de multi stemen geïntroduceerd, waarbij bijvoorbeeld binnen een audioband- breedte van 3 kHz acht aparte draag- golfjes worden gebruikt die elk weer met behulp van PSK (Phase Shift Keying) met een datastroom worden gemoduleerd. Op deze wijze kan een effectieve baudrate van 2400 baud worden gerealiseerd. Daarnaast past men tegenwoordig ook adapti temen toe waarbij, afhankelij condities, de seinsnelheid of het aantal toe te voegen pariteitsbits automatisch kunnen worden ingesteld. Kortom, ook hier heeft de toegenomen intelligentie van de apparatuur zijn vruchten afge- worpen.

rier

Tot slot

Technologische ontwikkelingen verlo- pen vaak schoksgewijs. Dit komt om-

dat creatieve technici zich vooral laten

leiden door hun fantasie en niet of

nauwelijks rekening houden met de

mogelijkheden en onmogelijkheden die door de geldende stand der tech- niek worden bepaald. Het gevolg is dat veel interessante ideëen in een la verdwijnen, simpelweg omdat de tech- niek nog niet voorhanden is om ze te verwezenlijken. Bij een technologische doorbraak verschijnt er in korte tijd een groot aantal nieuwe produkten op de markt, waardoor het lijkt alsof de techniek in een stroomversnelling is geraakt. In werkelijkheid gaat het dan vaak om ontwerpen die al vele ja- ren voordien werden bedacht. De re- cente ontwikkelingen op het gebied van de ontvangertechniek geven in feite hetzelfde beeld te zien. Toepas- singen van de DSP heeft ertoe geleid dat veel jarenlang gekoesterde wen- sen eindelijk konden worden vervuld. En hoewel nog lang niet alle mogelijk- heden van de DSP zijn geëxploreerd, lijkt het er op dat we de komende ja- ren geen spectaculaire nieuwe ontwik- kelingen hoeven te verwachten. Toch ben ik er van overtuigd dat we in een volgende jubileumuitgave terug kun- nen kijken op tal van nieuwe ontwik- kelingen op communicatie-gebied.

EEN

COPIERS BEARCAT

MVT 7100 UBC 2500 UBC 8500

RUIME KEUZE IN SCANNERS, CB EN ACCESSOIRES, EN..

ALTIJD DE LAAGSTE PHIJS

VAN NEDERLAND

E & E ELECTRONICA

SERVATIUSSTRAAT 2 BRUNSSUM 045-231340 LEVERING OOK PER POST.

RAM 150 jan. 1994

PK900: combineert alle modes in een unit nu incl. PacTor. DDS pro- cessor voor modem, twee radiokana- len met gateway. Bundelprijs m Pakratt onder Windows.

Optie: 96008d modem fl. 399.- PK-232MBX nu inclusief PacTor mode, Europese versie.

DSP 1232/2232 Digital Signal Processing Multimode Datacontroller. Nu incl. PacTor ef natuurijk alle modems en modes. DSP1232 fl. 2495,- één radioaanslui ‘ing: DSP2232 f 3150, мее radio

aansi

PK88 + software voor van f 550

e bundelprijs

aart voor MsDos

RY

Isoloop Model 10-30 Magnetische

à !stemming door een direct xermolor vanuit de shack mb v va signaallampjes. Frequentie: 2 continue, 50 ohm, 150 IR: minder dan 1.5.

109 cm. Gewicht 5.5 Kg. Compl. met controle kabel f1295,-

HL-60 Hamlink via de telefoon uw HF rig bedienen voor f 899,-

Silencer Externe speaker met DTMF voor selectieve oproep f 350,-

17-1 IsoTuner Automatische tuner оор 10-30 7879.

voor de К

SWR-121 Grafische antenne

or HF, f 1350.

NR СОМ software voor SWR121 f 199... PacTor optie voor

PK232MBX f 175,- Pakratt onder Windows, eindelijk beschikbaar voor alle AEA control lers f 399,-

LPF30 Lonpasstiter f 175,- Amiga AVT Videomaster f 1095,- IsoPole 144 f 165,-

IsoPole 430 f 255, HR-1 Hot Rod 2M 1/2Lambda f 55,- HR-4 Hot Rod 70 cm 1/2Lambda IS,

icom

Het meest innovatieve meri R71 f Bel

R72 f Bel R7000 f Bel R7100 f Bel IC737 f Bel IC-Delta1E f Bel etc

R5000 RX 0.03-30Mhz f Bel 15450 100W HF trcvr f Bel 75690 100W HF/6 trcv f Bel 15850 100W HF trcvr f Bel TS950SDX 150W HF ircur f Bel TS50 HF trar er f Bel TR751 2M SSB FM trcvr f Bel TR851 70cm SSB/FM trcvr f Bel TS790 2/70 SSB/FM CH TM241 2m FM mobie f Bel TM441 70cm FM mobile f Bel TM541 23cm FM mobile f Bel ТМ741 270 FM mobile f Bel TM742 2/70 FM mot Bel TH78E 2/70 portofoon f Bel TH26E 2m portofoon f Bel TH28E 2m portofoon f Bel TH55E 23 cm portofoon f Bel

FRG9600 60-9 RX f Bel FRG100 RX f Bel FT747 100W НЕ treur f Bel ЕТ890 100W HF trcur f Bel. FT990 100W HF суг f Bel FT1000 200W HF voor f Bel FT212 2m FM mobile f Bel

M mobie f Bel

FT290RII 2m all mode mobile f Bel FT790RII 70cm а! mode mobile f Bel

FT736R 270 alimode trevr f Bel FT5100 2/70 FM mobie f Bel

ELECT

FT26E 2m portofoon f Bel FT530 2/70 portofoon f Bel G800SDX rotor f Bel 654008 rotor f Bel

Scanners

AOR

AOR1500 1000 kan f 899.- AOR2000 1000 kan f 799,- AOR2800 1000 kan f 1099,- AOR3000A 400 kan f 2299,-

YUPITERU MVT7100 1000 kan f Bel MVT8000 100 kan f 1049,-

REALISTIC aanbieding PRO41 10 kan f 315,-

PROM 50 kan f 475. 5.4. PRO46 100 kan f 565,- 34, PRO43 200 kan f 74

ICOM R-100 100 kan f Bel

BEARCAT aanbieding UBCSOXL 10 kanalen f 319. UBC100XLT 100 kanalen f 54 UBC200XLT 200 kanalen f 599, UBC142XLT 16 kanalen f 375.- UBC177XLT 16 kanalen f 449.- UBCBSSXLT 50 kanalen f 629.- UBC760XLT 100 kanalen f 655,-

Pan 138V 6-8 A f 89,- Samlex 5A f 20 Samlex 13 8V 204 f 279.- Manson 5 Af 375-

Paccom

Tiny-2 MK-11 TNC-2 compatibele

Baycom modem in SMI Vr5f 199. Losse digitale squelch vo

РКВ

KLM Aanbieding

KLM KT34A 4 f 1498.

KLM KT31 dipool 20, 15, 10 mtr 1795.

KLM121730D WARC dipool f 795,- KLM16LBX 16 г! 2M beam f 555,- KLM11X 11 el 2M beam f 225,- KLM20LBX 20 el 70cm ге: 1395,

KLM 6M5 5 ei 50 Mhz 1575.

KLM 2M22C 2x 11 el kruisyagi 145. KLM 435 18 195.

Butternut

HF6 groundplane 80. 7.15:2.10 mir. f 695.

0

HF5B minibeam mtr. f 895,-

. Highgain

70-31DX 31 el 70cm y 1499.

Alpha Delta

DX-CC D.

gi 17 4 dBd

DX-DD Ооо DEE Dipoo 402 1295. DX-SWL SWL a 1275. DX-SWL-S SWL a Mhz f 250,-

Cam 27023 f Bel

meter

30Mnz

30

CX902 2/70/23 f Bel CX903 27023 f Bel CHL23J 270 f Bel GP-5 2/70 f Bel CDS150 dscone f Bel CDS180 dscone f Bel 810270 f Bel

СҮА1216Е 23 cm CA52HB 2el 5( CA52HB6 6 el 50 CMX2 CMX420 1, etc.

30 SWR mir. f 169.-

х5000 2770/23 f Bel CX50 270 f Bel

X200 2770 f Bel CX300 270 f Bel

V2000 6/2/70 f Bel SX1000 SWR 1-1300 f Bel RH701 270 f Bel

0707 0.5-1500Mh f Bel CX210N schak f Bel Eartalk invis. mike f 99,- etc.

HSWX-1 2/70 f Bel etc.

GB Antennes

en masten f Bel

RF Concepts

Lineairs 2-30 W 144 Mhz f 399, 2-30 W 430 Mhz f 499,- 10-170 W 144 Mhz f 999, 10-110 W 430 Mhz f 115 30170 W 144 Mhz f 899, 30-110 W 430 Mhz f 1095,- met gasfetvo

Weathermonitor II weerstation meet windrichting, windsnel il, barometer, vochtigheid zeer uitgebreid f 1295,-. Opties: Weatherlink programma + kaart = RS232 aansluiting incl. geheugen

versterker

temperatuu

DE KUIL 12

| ШЕТТЕН

S

M

1911 TP UITGEEST HOLLAND TELEFOON 02513 - 11934 TELEFAX 02513 - 14032

15995 e buitentemperatuur en vochtigheid sensor f 427... Compleet Meteosat 1.7 Ghz/NOAA 137 Mhz/Offenbach 134Khz station bestaande uit Omnifax + Omnipro PC-faxkaart f 495,- PD-3 Offset Paraboolantenne 90CM 0 f 598,-, Ante voor 137 Mhz f 189,-, WX777 + DCT77 137 Mhz achterset + 1.7 Ghz convertor f 998,- samen voor f 2075,

AEA-FAX-II welax/laxmodule, rity voor uw IBM compat (laptop) compu. ter, 16 griswaardes in VGA, keur n EGA-mode.

Computer

Compuscan software voor bes ring van Icom, Yaesu, Kenwood. Commodore C64 en Amiga IC's voor bodemprijzen

Worldmate 15 talen vertaalcomputer 1189,

HP Deskjet f Bel 386/486 machines f Bel harddisks f Bel diskdrives f Bel controllers f Bel

fax modems f Bel

faxmachines f Bel software f Bel etc.

Standard C5600D duobandtrevr

f 1399,-; Kenwood Т$4305 HF transceiver f 1650,-; Kenwood/ Trio 0013036 communicatie-oscil- loscoop f 275,-; Wraase FAX/SSTV Meteosat decoder (geen computer nodig) f 750,-; monitor hiervoor

f 125,-; Yaesu FRA7700 antenne- versterker f 125, Yaesu FRTI700 antennetuner f 125, -; Yaesu FRGB800 KG ontvanger div. uitvoe- ringen v.a. f 950,-; Drake TRS vol- transistortranscelver f 1199, Drake 178 + PS7 f 2250,-; AEA Isoloop 14-30 MHz magn. loop ant. nieuw f 695,-; АЕА PK232MBX v.a. f 795,-; AEA PKBB v.a. f 395,-.

Voor alle piet vermelde zaken;

BEL!

Wij zin te bereiken @-уп van 10.00-17.00 uur en za. van 10.00-16.00 uur.

JUBILEUM

door JOHN PIEK

Zelfbouw in 2008:

ә

Kuntu het zich voorstellen?

Voor zendamateurs hebben zich de afgelopen jaren spectaculaire ontwikkelingen voorgedaan. Na de periode dat zelfbouw vrijwel stil is komen te staan omdat er nog slechts kant en klare IC's te koop waren, is de zelfbouw nu op onverwachte manier weer tot grote bloei gekomen. Hoe is dat allemaal zo hard gegaan?

John Piek blikt terug vanuit het jaar 2008.

In de jaren zes

tig en begin jaren ze- ventig van de vorige eeuw werd de meeste apparatuur door amateurs zelf gebouwd of hij was afkomstig uit de legerdump. Vaak werd er door de

amateur een zender gebouwd en was de ontvanger een legerontvanger. Zendontvangers die te koop waren kon men vrij eenvoudig ook zelf bou- wen (dat was even duur of zelfs goed- koper). Later werd zelfbouwen steeds duurder en kwamen er goedkope kant-en-klare apparaten die steeds meer mogelijkheden bezaten. Met de komst van apparatuur die niet meer met buizen maar met halfgeleiders werkte, werd de zelfbouw al moeilij-

ker. Buizen waren een soort lampen met daarin electrodes en ze werden gebruikt als versterker. Een schake- ling bevatte er vaak wel tien of twaalf. De verschillende buizen ston- den in voeten op een frame en wer- den aan de onderzijde van dat frame

met draden aan elkaar verbonden.

Een overzichtel

ike, maar arbeidsin- tensieve manier van werken. Geknipt voor de zelfbouwer in die dagen.

Door de komst van de de synthesizer

werd zelfbouw nog meer bemoeilijkt

ә

RAMSCAN

on/off

power

en nadat op grote schaal microproces- soren in de apparatuur geïntrodu- ceerd en gebruikt werden, was de

boel al snel zo geminiaturiseerd dat zelfbouw of -reparatie bijna niet meer te doen was (nog afgezien van de tijd die voor het bedenken van het ont-

werp van zoiets nodig was). De appa- raten werden zo klein en geïnte- greerd dat de zelfbouw zich beperkte tot randapparatuur en zaken als TV- zenders (die nauwelijks kant en

klaar te koop waren). Deze trend zet- te zich aan het eind van de jaren ne- gentig nog sterker voort omdat er nog maar louter IC's gebruikt werden en nsistoren steeds slechter verkrij

r werden. Het werd allemaal ‘een- heidsworst'.

Computers

De ontwikkeling van de nieuwe zelf- bouwapparatuur hangt nauw samen met de ontwikkeling van de compu-

tertechniek en de koppeling hiervan met communicatietechnieken. Begin

jaren zeventig waren de eerste com-

puters voor hobbydoeleinden te koop. Toen waren het slechts de ‘techno- freaks’ die hierin een leuk speeltje

zagen. De experts hielden ons toen hips in allerlei ap- paratuur gebruikt zouden gaan wor- den. Die ontwikkeling liet echter nog- al lang op zich wachten.

voor dat computer:

De eerste computers bij mensen ‘thuis’ hadden tussen de 4 en 16k aan ingebouwd geheugen. Er werd een cassetterecorder (wie kent ze nog?)

gebruikt voor de opslag van program-

m. handbediend en niet vanuit de com- puter bestuurb. na kwamen ook de eerste floppy-disk- systemen beschikbaar. Een floppy

disk was een magnetiseerbaar schijf-

Deze cassetterecorder was nog

‚ In de jaren daar-

je in een soort envelop met openingen

voor leeskoppen en loopwerk (in eer- ste instantie waren ze nog 20 centi- meter in doorsnede). In deze tijd wa- ren de meest verkochte apparaten zo- genaamde hobbycomputers die uit- sluitend bedoeld waren voor gebruik door hobbyisten. Al deze computers waren overigens incompetable: ze konden niet met elk oftware overweg! De eerste standaard moest nog komen, hoewel er voor de hobby- isten de opmerkelijke standaard Ba- sicode was. Deze was ontwikkeld op initiatief van een radioprogramma,

RAM 150 jan. 1994

zodat de software die via de radio werd uitgezonden door meerdere computers gebruikt kon worden.

Eén van de belangrijkste ontwikke- lingen was de komst van de MS-DOS compatible computers in het begin van de jaren tachtig. Hierdoor ging de meerderheid van de fabrikanten over tot het maken van computers die steeds beter met deze standaard overeen kwamen. Dit had ook grote invloed op de beschikbaarheid van de software. Geheugens waren in deze tijd nog erg duur en verloren hun in- houd als het apparaat ‘Uit’ stond. De gegevens die niet vaak gebruikt wer- den stonden op een mechanisch op- slagmedium. Dit had natuurlijk ook consequenties voor de snelheid (com- puters in die tijd waren vooral traag).

In de jaren negentig werd de op zich- zelf staande computer steeds meer geïntegreerd met andere apparaten. Eerst werden er gegevens opge: op de toen heel populaire optis luidsdrager CD, de Compact Disk. In die jaren was ook de handschrifther- kenning in opkomst met de eerste pen-organizers (in 93/:94). Deze ap- paraten, die ook nu nog wel gebruikt worden, hadden grote overeenkomst met een papieren agenda doordat ze in staat waren om handschrift om te zetten in ASCII-tekens. Als men de huidige moderne dictafoonorganiz ziet met volledige spraakherkenning, de apparaten uit die tijd natuur- lijk pure antiquiteiten. De nieuwste ontwikkelingen op dit gebied (de voor 100% gedachtenbestuurde organi- zers) laten we dan nog even buiten beschouwing...

Tegelijk met de ontwikkelingen op computergebied waren er allerlei ont- wikkelingen op communicatiegebied. Begin jaren tachtig werd het oude mobilofoonnet vervangen door de au- totelefoon (en bij bedrijven en over- heidsinstanties door Trunking, Traxys, Mobiele Dataterminals en dergelijke). In hoog tempo volgden de nieuwe netten elkaar op totdat ook daar de grenzen vervaagden. Overi- gens waren Belgacom Europe en PTT Telecom Europe toen nog (semi-) overheidsinstanties.

Met de komst van het nieuwe ISDN- net zijn telefoons met een aansluit- snoer voorgoed naar het museum verbannen. Telefoons? Vrijwel alle communicatie over meer dan een me-

slagen

Ф

rs

RAM 150 јап. 1994

ter afstand verloopt immers draad- loos? Doordat het nieuwe net gratis is voor verbindingen korter dan 15 me- ter (en daarboven het lokale tarief geldt tot 50 kilometer) zijn alle kabel- verbindingen tussen randapparatuur van computers komen te vervallen.

Otherworld?

Tegenwoordig is amateurapparatuur meer spraak- of gedachten-bestuurd. Ook de mogelijkheid om de signalen, om het oor heen, direct de hersenen in te leiden is een grote vooruitgang. De techniek die voor de gedachten- geinduceerde bediening van appara- tuur nodig is, wordt ook gebruikt voor ‘virtual reality’. Deze ontwikke- ling stamt uit de jaren negentig en komt voort uit de gedachte dat er naast de echte wereld, een gesimu- leerde wereld bestaat (in die dagen bekend als ‘Cyberspace”). In deze we- reld, ‘Otherworld’ genaamd, vindt niet alleen de wereldwijde datacom- municatie plaats, maar kan men met een paar handige assecoires aan de computer ook zelf rondwandelen. De nieuwe hausse in de zelfbouwwereld komt voort uit technieken die hier- mee samenhangen.

Door signalen uit ‘Otherworld’ te combineren met programmeerbare elektronica is het mogelijk om in en- kele tientallen arbeidsuren de ama- teurapparatuur van zijn/ haar dro- men te maken (of elk ander gebruiks- apparaat). De kosten voor het ge- bruik van dit gebied van ‘Otherworld’ i eer de helft van de aan- van kant-en-klare appara- tuur (kijk er de advertenties elders in dit nummer maar op na). Onder

amateurs circuleren verschillende strategién om tot een zo goed moge- produkt te komen. Zoals in de vo- rige eeuw iedereen een TV had, heeft nu iedereen een zogeheten brain in- ductor in huis. Maar zelf op deze ma- nier amateurapparatuur bouwen is toch heel iets anders dan elke avond weer in amusementsshows en quiz- zen mee te doen! Men moet nu een-

maal wel een authorisatie hebben voor het technisch gebied (de toela- tingscursus daarvoor is in de Entran- ce Zone in twee avonden te doen). Wil u met de apparatuur op de amateur- banden kunnen zenden, dan is ook daarvoor een zendmachtiging vereist. Voordeel is wel dat wij nu eindelijk

een Europees examen afleggen; waar ‘Maastricht ‘93’ al niet goed voor is geweest!

Het bouwen volgens de ‘nieuwe’ in- zichten en technieken op zich is niet heel moeilijk. Men begint bij het eindresultaat, de behuizing. Van- daaruit gaat men de mogelijkheden creëren (de supervisor helpt daarbij). Het eerste advies is om niet voor al te veel automatische systemen te kiezen in het bouwproject. Een produkt dat perfect is zal namelijk al snel in een hoek verdwijnen, omdat het geen mo- gelijkheden tot experimenteren biedt. Het apparaat wordt in eerste instan- tie als ‘softe’ uitvoering gebouwd. Al el komt men voor de keuze te staan: wil men het apparaat ook als hardware beschikbaar hebben? Hoe- wel veel mensen toch nog altijd voor hardware kiezen, is er veel voor te zeggen om voor ‘softe’ opbouw te kie- zen. Ten eerste belast de softe op- bouw het toch al zo beschadigde mi- lieu veel minder. Verder heeft de sof- te opbouw veel meer mogelijkheden en kost zo'n apparaat gemiddeld 30% minder, Het enige nadeel is dat men hem alleen met een braininductor op kan gebruiken. Een door uw RAM-re- dacteur samengestelde ‘softe’ zend- ontvanger voldeed in ieder geval naar behoren!

si

Grenzen

Natuurlijk zijn er bepaalde grenzen aan de werking van de apparatuur die volgens deze techniek gemaakt wordt. Ten eerste het frequentie-ge- bied. Dat loopt van 10 Hz tot maxi- maal 200 GHz. Verder kunnen er geen zenders gemaakt worden met een groter zendvermogen dan voor de machtigingsklasse van de bouwer toegelaten is. De techniek biedt wel de mogelijkheid van toegang tot de satellieten (onontbeerlijk, zo blijkt uit het artikel van Bas ‘t Hoen elders in dit nummer). Verder zijn er stan- daard oplossingen leverbaar voor vos- sejacht en direction finding. Deze laatste twee zijn overigens alleen be- schikbaar voor zoeken buiten ‘Other- world’ omdat voor speurtochten bin- nen ‘Otherworld’ eigen regels en ap- paratuur beschikbaar zijn. Een veel- belovende techniek waar we zeker nog veel van zullen horen.

JUBILEUM

door MICHIEL SCHAAY

Kortegolfluisteren in 2008:

Back to t

De kalender wijst 1 januari van het jaar 2008. 3 еше

Een рааг overgebleven oliebollen һегіппегеп

aan de feestelijke oudjaarsavond.

Met zijn multifunctionele, computergestuurde

afstandsbediening schakelt Michiel Schaay э ED

langs de bijna honderd kabeltelevisiekanalen. Maar 2 Ч het traditionele Nieuwjaarsconcert uit Wenen kan hem, d vandaag niet boeien. Met dezelfde remote controller zet ^

hij zijn communicatieontvanger aan. Wat heeft de

kortegolf in het jaar 2008 te bieden? Een vooruitblik.

Spijt heb ik nooit gehad. Goed, mijn NRD 585 heeft een flinke duit gekost en ik heb er twee vakanties voor op- geofferd. Maar nu mag ik mij dan ook eigenaar noemen van de meest com- plete kortegolfontvanger uit de afge- lopen drie decennia, De specificaties

imponerend en de bedieningsmo- gelijkheden duizelingwekkend.

Een onopvallende opdruk ‘Intel Inside’ verwijst naar de microprocessor, die alle bedieningsfuncties van het appa- raat bestuurt en waarmee ook het uitgebreide databestand kan worden beheerd. Gelukkig heeft producent Japan Radio Company (JRC) bij afle- vering een CDROM met duizenden frequenties meegeleverd. Ook het World Radio TV Handbook is sinds het begin van de 21e eeuw tweemaal per jaar op CD-ROM te koop. Naast de NRD 585 draait mijn antieke 80486 personal computer versie 13.0 van Hoka's Code 3 pakket. Daarmee kan ik bijna vijftig verschillende telex- codes en andere datatransmissiesyste- men decoderen. Zo kent de kortegolf nauwelijks geheimen meer.

Romantiek

Maar helaas, het resultaat van een paar uur intensief kortegolf luisteren is teleurstellend. Talloze professione- le gebruikers hebben de HF-banden

de rug toegekeerd. Satellietcommuni- sinds het begin van de nieuwe eeuw immers een stuk goedkoper ge-

worden. Door de hoogwaardige tech- nologie is de romantiek van het kortegolfluisteren langzamerhand verdwenen.

Terugdenkend aan de jaren zeventig, herinner ik me de vele intercontinen- tale telefonieverbindingen die de uti- lityfrequenties bevolkten. Je wandel- de in die tijd van het ene naar het andere enkelzijbandstation. De PTT's van Groenland en Mali, van Neder- land en Suriname, van Afghanistan en Frans Guyana, ze zonden broeder- lijk naast elkaar uit. Een halfuurtje de band afstropen leverde al gauw een handvol interessante vangsten op. Mijn oude logboeken staan er vol van. Vooral tijdens staatsgrepen, oorlogen en natuurrampen bracht ik opwinden- de uren door achter mijn Drake R7 ontvanger. Zo ook in 1982, nu alweer meer dan een kwart eeuw geleden.

In de oorlog tussen Engeland en Argentinië valt het commerciële radio- telefoniestation van Cable & Wireless tijdelijk in Argentijnse handen. De verbinding met Buenos Aires is dage- lijks met goede signalen op 24145 kHz te ontvangen. Naast testuitzen- dingen vang ik telefoongesprekken op tussen Argentijnse militairen en hun

he future!

familieleden thuis. Maar ook relays van het eveneens in Argentijnse han- den gevallen omroepstation. Een TV- verslaggever belt via de kortegolfzen- der naar Buenos Aires en vraagt om meer filmbanden voor zijn oologsop- namen.

Hoogtepunt De meest exotische vangsten sieren mijn inmiddels elektronisch vastgeleg- de logboeken. In 1979 heeft de Noorse marine op 12115 kHz nog een dage- lijkse telefonielijn vanaf Spitsbergen. En op een najaarsavond in 1982 luis- ter ik naar telefoongesprekken tussen de Boliviaanse hoofdstad La Paz en Santiago in Chili. La Paz zendt op 14455.5 kHz en Santiago antwoordt op 15626.4 kHz. All American Cable & Radio (AAC&R) is de exploitant van deze ZuidAmerikaanse verbinding, maar jammer genoeg levert mijn ont- vangstrapport geen QSL-kaart op.

Dat geldt ook voor de PTT van het Pa- cifi ialeiland Niue, zo'n zeven jaar later. De ontvangst van het com- municatiestation in het hoofdpla Alofi, staat me op deze nieuwjaars 2008 nog steedsscherp voor de де

che ke

tsje ag t. Een ander hoogtepunt is ongetwijfeld de ontvangst van het telefoniestation op de Cook Eilanden. In 1989 is de 500 Watt-zender van het communica- tiecentrum in Rarotonga bijna dage- lijks te horen op 14900 kHz. Ik moet er wel vroeg voor uit de veren, en het duurt weken voordat de signaalsterk- te goed genoeg is voor een identifica- tie. Maar toch: gouden tijden voor kortegolfluisteraars. Met relatief een- voudige middelen zijn fantastische resultaten te behalen.

Verlaggevers

Vooral het afgelegen Pacifisch gebied spreekt natuurlijk tot de verbeelding. Ik voel nog de spanning die zich van mij meester maakt, als ik radiosigna- len vanaf Pitcairn Eiland uit de ether pluk.

НАМ 150 јап. 1994

De operator van het station, Tom

Christian, is een afstammeling van de muiters van de Bounty die zich eeu- wen geleden op Pitcairn vestigden. Een dagelijkse klant op de kortegolf is in die jaren de PTT van het Centraal Afrikaanse Tsjaad. In augustus 1983 escaleert de burgerorlog in het toch al door droogte geteisterde land. Franse militairen worden ingevlogen om Libi- sche troepen te bestrijden. Uit de hele wereld reizen journalisten naar de hoofdstad N'Djamena. Het enige luxe hotel met Westers comfort is dan ook snel volgeboekt.

Via kortegolfzenders van de Societé des communications du Tchad (STIT) bellen de reporters hun krantenre- dacties of omroepstations op, om ver- slag te doen van de ontwikkelingen. Drie frequenties zijn de hele dag in ge- bruik en brengen het nieuws heet van de naald: 19093.0 en 19096.2 kHz (bei- de LSB) en 19083.7 kHz (USB).

Een verslaggever van het Duitse tele- visie-journaal richt een opvallend verzoek aan zijn collega's ter redac- tie. De moeder van de reporter dient ingelicht te worden dat zoonlief twee dagen later in de uitzending zit. Voorzover u het nog niet wist: televi- sie-verslaggevers zijn ook mensen.

Zeilrace

Nauwelijks tien jaar later is het aan- tal telefonieverbindingen op de korte- golf drastisch afgenomen. Gesprekken vanaf schepen en uit vliegtuigen verlo- pen voor een groot deel via satellieten. Tijdens editie 1993/1994 van de be- roemde Whitbread zeilrace rond de

RAM150 — jan. 1994

wereld, is elk schip verplicht om een Inmarsat C terminal aan boord te hebben. Tijdens de negen maanden durende zeiltocht zijn de kortegolf- banden bij de ontvangst van weerbe- richten niet meer in beeld. De be- manning aan boord kan via de termi- nal telex- en faxberichten naar elke gewenste bestemming versturen. En omdat elke terminal zijn positie aan- geeft zijn de Whitbread-organisato- ren doorlopend op de hoogte van de geografische positie van elk deelne- mend jacht. Dankzij deze technologie kunnen de media de race beter dan aan. Het televisi CNN bijvoorbeeld, houdt op tele- tekstpagina’s 610 tot 616 de standen nauwkeurig bij. Via het Inmarsat A systeem zijn zelfs live-beelden vanuit

de race mogelijk.

w Imnarsat

Poolstorm

Kortegolfverbindingen tussen land- stations blijven in de jaren negentig voornamelijk beperkt tot militaire operaties en bijzondere expedities. In augustus 1993 reist een groep Neder- landers ontdekkingsreiziger Willem Barentsz achterna naar Nova Zembla. De expeditie vertrekt met een lijn- vlucht uit Amsterdam naar Sint- Petersburg. Daar stapt het avontuur- lijke gezelschap over op een gecharterd vrachtvliegtuig naar Siberié. Tijdens een tussenstop in Noord-Rusland

blijkt voor het eerst de kwetsbaar- heid van satellietverbindingen. De Russische politie stormt het hotelletje binnen, waar een nietsvermoedende Nederlandse journalist te horen krijgt dat satellietschotels in deze uithoek van de wereld verboden zijn. Eenmaal op het pooleiland aangekomen, laat de satellietapparatuur het door de ijzige weersomstandigheden al na twee ge- sprekken afweten. In Nederland laat de radionieuwsdienst inmiddels we- ten, dat de expeditie door het wegval- len van de satellietverbinding wel- licht afgeblazen wordt. Maar geluk- kig is er de kortegolf. Het kost wel wat moeite om de verbinding te leg- gen, want de ijskoude poolstorm blaast de antenne om. Maar tijdens de gebrekkige verbinding weten zes man de mast en daarmee de expedi- tie, overeind te houden.

Kennisoverdracht

Wanneer in 1999 de eeuw ten einde loopt, valt er in SSB kwantitatief ge- zien heel wat minder op de kortegolf te beleven. De meeste vaste verbin- dingen zijn van tijdelijke aard en staan bol van codes en tactische roep- namen. Om succesvol te zijn, moet een utility DX-er daarom heel wat meer in huis hebben dan een lange draadantenne, een gevoelige ontvan- ger en een goed gehoor. Een netwerk van informanten is onmisbaar, net als een lijvige verzameling documen- tatie en boeken. Natuurlijk speelt RAM in het begin van de 21e eeuw nog steeds een belangrijke rol. Infor- matie- en kennisoverdracht zijn sleu- telwoorden. Aan het publiceren van frequenties, roeptekens en achter- grondin formatie is meer dan ooit een grote behoefte. Zeker nu steeds meer kortegolf-hobbyisten zich toeleggen op de ontvangst van allerlei telex- soorten. Na AMTOR kwam PACTOR, het systeem dat zich in de jaren ne- gentig onder zendamateurs in een grote populariteit mag verheugen. Professionele kortegolfgebruikers la- ten speciale transmissie-systemen met individuele specificaties ontwer- pen. Bij Hoka Electronic in Oude Pekela is men dan ook druk in de weer om ook voor de meest recente digitale transmissiecodes software te schrijven. Met als resultaat weer een nieuwe versie van het succespakket Code 3.

JUBILEUM

Politieke rebellen

De ontwikkelingen op omroepgebied zijn stormachtig. Tussen 1993 en 2008 schieten de radio- en televisie- stations als paddestoelen uit de grond. Satellieten en glasvezelkabels brengen honderden zenders tot in de verste uithoeken van Europa. Het is dan ook onvermijdelijk dat interna- tionale kortegolfomroepen zich bezin- nen. Onze nationale kortegolf-trots verbaast vriend en vijand met de in- troductie van pogramma's in het Chinees.

Na het aftreden van de communisti- sche leiders en de invoering van de -markteconomie, stemmen de Chinezen massaal af op Westerse ra- dio- en televisiestations. De Wereld- omroep wil die slag niet missen en huurt met financiéle steun van het bedrijfsleven zendtijd op een sterke kortegolfzender nabij Beijing. Vooral in de nauwelijks bekabelde landen van Azië, Afrika en Zuid-Amerika speelt kortegolfomroep een rol, ook in het eerste deel van de 21e eeuw. De bevolking van afgelegen gebieden is voor haar nieuwsvoorziening afhan- kelijk van binnen- en buitenlandse kortegolfstations. Het is dan ook geen wonder, dat politieke rebellen en coupplegers de verovering van de nationale kortegolfzender hoog op het verlanglijstje hebben staan. Niets nieuws onder de zon want ook in de jaren “70 en ‘80 van de twintigste eeuw werd er vaak en hevig jd ge- leverd om zendfaciliteiten en studio’s.

Clandestien

Ik ga in gedachten even terug naar begin 1979. Volgelingen van de Sjah van Perzië vechten voor hun laatste kans tegen de islamitische horden van ayatollah Khomeiny. Op de 14e februari is de situatie in Teheran on- overzichtelijk en onzeker. De strijd is in volle gang en volgens een nieuws- bericht op de Nederlandse radio, is The Voice of Iran bezet door islamiti- sche revolutionairen. Er woeden felle gevechten rond de gebouwen van het station, dat gewoon in de ether blijft. De 350 kilowatt sterke zender kan in de Benelux zonder problemen op 9022 kHz worden gehoord. De islamitische strijdliederen schallen uit de luidspre- ker van mijn Drake R7 ontvanger.

Op historische wijze doet het station verslag van de laatste ontwikkelingen.

Het is niet de enige keer dat ik met mijn kortegolfontvanger de wereld geschiedenis van dichtbij kan volgen. In hetzelfde jaar lukt het me om het clandestiene station Radio Sandino uit Nicaragua te ontvangen. De 50 kilowatt zender werkt op 7588 kHz, maar gaat helaas bijna geheel schuil onder een faxzender uit Senegal. Na overschakelen op SSB is de uitzen- ding met flarden te verstaan. Het duidelijkst zijn de politieke leuzen: “Viva el Frente Sandinista! Viva el pueblo de Sandino, patria libre o mo- rir!” Via een verslaggever van de VARA radio komt mijn ontvangstrap- port op de juiste plaats terecht.

Bouterse

Nog geen jaar later probeert een groep militairen de macht over te ne- men in Suriname. Het station SRS uit Paramaribo lijdt op 4850 kHz on- der storing van Radio Tashkent uit Uzbekistan. Maar midden in de (Europese) nacht brengt SRS het be- wijs dat de militaire staatsgreep is geslaagd: “Het is nu weer tijd voor de waarschuwing van de Nationale Raad”, aldus de omroeper, die duide- lijk maakt dat het Bouterse en z handlangers menens is. Wanneer er in 1983 geruchten zijn over een mo- gelijke ingrijpen van het Braziliaanse leger in Suriname, houd ik op ver- zoek van de NOS een weekend lang verschillende Braziliaanse militaire frequenties in de gaten.

Hoe groot de rol van kortegolfradio bij staatsgrepen kan zijn, blijkt in 1980 in Uganda. En als kortegolfluis- teraar zit ik weer op de eerste rang. In kranteberichten wordt gesugge- reerd, dat er in dit kleine Afrikaanse land een staatsgreep op til is. Op 12 mei besluit ik mijn ontvanger de hele avond afgestemd te laten op 5027 kHz. Hier komt Radio Uganda al weken met een goed signaal binnen. Lang hoef ik niet te wachten, want om

uur UTC kondigt de omroeper his is the home service of Radio Uganda, broadcasting from Kampala. The listener can now standby for the news in English.” Een fragment van het volkslied wordt gespeeld. En dan, na de hoog- tepunten uit het nieuws, wordt een speciale aankondiging gedaan. De militaire commissie deelt het publiek

mee, dat ze de macht van de presi- dent met onmiddelijke ingang over heeft genomen. En even later volgt de onvermijdelijke oproep tot kalmte. Met meer dan gemiddelde belangstel- ling luister ik een half uur later naar de BBC World Service en de radio- nieuwsdienst van het ANP. Londen is inderdaad al van de staatsgreep in Kampala op de hoogte, maar Hilver- sum zwijgt in alle talen. Ik bel met de dienstdoende redacteur van de ra- dionieuwsdienst, die mijn melding in de volgende uitzending opneemt.

Ingrijpen

Op deze Nieuwjaarsdag in 2008 trekt een reeks van zulke gebeurtenissen aan mijn oog voorbij. Of het nu gaat om een aanslag op de paus, de golf- oorlog, of het conflict in voormalig Joegoslavië, onveranderlijk biedt de kortegolfontvanger een uniek uitzicht op het wereldtoneel. Ik ken een hob- byist die het Amerikaanse ingrijpen op het Caraïbische eiland Grenada al voor de landing van de eerste militai- re vliegtuigen afluistert. En samen met een ander volg ik de onderhande- ijlating van Ameri se gij s in Teheran. Het Minis- terie van Buitenlandse Zaken van het bemiddelende Algerije zendt nog tijdens de gesprekken ongecodeerde telexberichten uit over de wederzijd- se standpunten en voorstellen.

De begrafenis var de legendarische Indiase premier Ghandi komt in de rechtstreekse uitzending van All India Radio op 17387 kHz beter tot zijn recht dan in het televisie-verslag op de Nederlandse televisie. Ben en- kele keer blijkt het zelfs mogelijk om als kortegolfluisteraar de aandacht van de befaamde BBC afluisterdienst te trekken. Na mijn ontvangst van Voice of the Broad Masses of Eritrea, krijg ik van de East African Unit van de BBC Monitoring Service het ver- zoek om meer informatie over deze clandestiene zender. Zo blijkt keer op keer de aantrekkingskracht van de kortegolf met die unieke mogelijkhe- den om het wereldnieuws op de voet te volgen. Ook in het jaar 2008 heb- ben luisteramateurs een voorsprong op de gemiddelde televisiekijker en krantelezer.

lingen over

RAM 150 jan. 1994

door JAN BOERS

De eerste keer in het jaar 2008:

MIS-punt heupmo

De technische ontwikkelingen zullen in het

ules

2 9 2

јааг 2008 zulke vormen hebben aangeno-

men dat ons leven er compleet anders uit

zal zien. Ontmoette u 'de ware' nog in het

café of de bioscoop? Ouderwets hoor, te-

genwoordig leggen veel mensen contact

via (anonieme) contactclubs of 06-lijnen.

Maar hoe zal dat 'contact leggen' verlopen 2

in het јааг 2008? Jan Воегѕ blikt vooruit 9

naar het tijdperk van de MIS-netwerken en

de HIP’s,

Was ik nou vergeten om het alarm aan te zetten toen ik mijn huis ver- liet? Ik voelde al het lichte klikken van de communicatiemodule in mijn heup die het contact met mijn thuis- computer tot stand bracht. Kort nam. ik een rood lampje met een vraagte- ken erin in gedachten. Het Heuristic Interface Program (HIP) begreep dat dit betekende dat het aan het alarm- systeem moest doorgeven dat ik geen ongeïdentificeerd bezoek verwachtte. Het systeem kon dus op standby gaan totdat ik me weer meldde. of tot een bekende aan de voordeur kwam. HIP keek ook direct even of er nog onbelangrijke post was binnengeko- men (dat was een vaste afspraak waarover ik niet eens meer hoefde na te denken). De onderwerpen kreeg ik als iconen door, maar er zat niets bij- zonders bij dus ik liet het maar lig- gen.

Tot nu toe had ik gebruikgemaakt van de goedkope onderband-verbin- ding, maar voor de gebruikelijke re- clameboodschappen had ik geen dure satellietverbinding over. De reclame moest ik toch nog thuis bekijken, dat

RAM 150 — jan. 1994

was nu eenmaal de voorwaarde om een aansluiting op het experimentele MIS-netwerk te krijgen. Multiple In- tegrated Services was de nieuwste dienst van AT&T Telecom, waarbij men niet één maar direct zes gl. zelkabels kreeg. Toen de oude PTT Telecom in 2001 eindelijk ook onze wijk met glasvezel aanlegde had ik dat geweigerd, want ik kon er niets méér mee dan hetgeen al vanaf 1994 door de kabelexploitant werd aange- boden.

e-

De tijden veranderen

п was gelukkig niet al te vol vanmorgen, want bijna iedereen die op vrijdag nog moet werken deed dat toch thuis. Ik kon een plaatsje aan een beeldscherm krijgen, zodat ik de- ze keer niet te laat uit zou stappen, zoals me al een paar keer was ge- beurd omdat de stations alleen maar via de koptelefoon en de beeldscher- men te volgen zijn. Voor de mensen met geheugeninterfaces hadden de NS nog steeds geen oplossing gevon- den.

en en

2

JUBILEUM

2 ©

ә Eigenlijk reisde ik maar weinig meer met de trein sinds ik MIS in huis had. Maar nu ging ik voor het eerst mijn virtuele vriendin ontmoeten, die

ik een half jaar eerder op het ontmoe- tingsplein van het Net had ontmoet. We weten al precies van elkaar hoe we eruit zien, we kennen elkaars

stem en we hebben elkaar geraakt. Die datagloves zijn echter nog te primitief en een directe geheu-

genkoppeling is nog niet mogelij omdat het protocol nog niet klaar is. Er is ook grote weerstand tegen zo'n optie, al willen de telefoonmaat-

schappijen het graag omdat ze meer verkeer over hun net willen genere-

ren.

De eerste keer

Nu ga ik het dus nog maar ‘live’ pro- beren. Het ‚maar van vrienden hebben we gehoord dat het een unieke ervaring is. Laat ik haar nog maar even bellen

voor ons beide de eerste

keer

om te zien of ze ook al van huis ver- trokken is. Ik ga via de satelliet, want dan kan ik haar ook echt zien. Ze heeft al zo'n nieuw toestel dat bij bepaalde bellers automatisch een beeldverbinding tot stand kan bren- gen en ik zie dan ook dat ze al in de trein zit. We spreken af dat we op het station waar we elkaar ontmoeten opnieuw zullen bellen, dan kunnen we elkaar in geen geval mislopen. Dan lijkt het nog het meest op de ma- nier waarop we elkaar op het plein in het Net tegenkomen: ik denk aan haar, haar computer neemt op, ik denk aan het plein en haar computer brengt een beeld van mij op haar net- vlies. Ik ben nerveus en vreselijk nieuws compute

ierig: hoe zal het zijn zonder

в en glas tussen ons..... Т в 77

BREAKERTJES

БЕКАКФИНЛУИ/З

150-1 Te koop gevraagd scanner, merk Regency, type M400 of processor hiervan. Anders een opvolgend type van de M400. "Tel. 02977-29657.

150-2 Graag alle scannerfrequenties van alle politiedistricten. Schrijf naar

A. Roelofs, Peperstr. 206, 1502 AM in Zaandam,

150-3 Те koop Collins kwaliteits HF-ont- vanger, type 5174, In prima staat, incl. originele handboek: f 2000,- BC 1608, WO2, 2/0: compleet f 700,- Angry 9, compl, install.: f 1000,- Aprieoat kl, mon., z.g.a.n., in doos: f 150,- Tel. 02230-24648, postbus 200, 1780 AE in Den Helder.

150-6 Voor Raeal: antenne-omschakelunit voor tussen LF-converter/ préselec- tor en ontvanger. In 19" unit: Г75,- Racal telexconverter RA316: Origineel Racal handboek LF-con- verter RA137A: Г40,- Handboek SSB adapter RA218 (көріс): f 20,- Meet- zender HP3200B, 10-500 MHz: f 195,- (zeer klein). Meetzender Air- mec 304A, 50 kHz-100 MHz: f 225,-

150-7 Zendmachtiging gehaald? En nog niet QRV? Grijp deze kans: Yaesu ЕТТЕ HF mobiel transceiver (АМ, CW, SSB) incl. transvertors: 2 meter, 70 en 23 em. Met vele extra Inruil mogelijk tegen scan- 0-100 MHz). Tel, 058-120657.

ner

150-4 "Te koop printer LQ PHNMS1431: 1 100,- Dressler Ara 30 act. antenne, 200 kHz-40 MHz, nooit geinsta leerd, nieuw in verp, Tel. 040- na 18,30 uur,

360

150-5 Draagbare scanner HX850E, 60-89 MHz, 118-174 MHz, 406-495 MHz, 4,8 VDC. Search, prog. sean., incl. manual AM/ FM, delay/ hold en clear. Prijs: f 250,- Na 18.00 uur bel- len: 04130-53485.

150-8 Lowe HF150 + keypad + longwire balun + hoofdtelefoon: f 925,- Comm. v. Trio 9R59D + bijpassende speaker + documentatie: f 200,- Longwire balun: f 45,-

Tel. 070-3277;

150-9 Te koop frequentielijst 118-137 MHz, meer dan 300 frequenties zelf ge- hoord en gecontroleerd. Maak f 15,- over op giro 4256725 of bel 033- 634077 (H. de Raaf, Amersfoort).

Те koop: draadloze telefoons met bereik vai

50 meter tot 10 kilometer. Div.

modellen met intercom, 10 geheugens en lijbeveiliging. Prijs: vanaf f 195,- in-

clusief drie maanden garantie,

Voor informatie, bel: 01640-41707 Of 06527-71517.

Te koop Alex, ANWB, ATF2 en 3 en derg. data-onderdrukker. Haalt de irrite-

rende tonen

"Tel. 04160-43124/ fax. 04160-42607.

g bij uw scanner of ontvanger. Losse print c f 89,- Compleet met voeding en luidsprekerkast f 189,- excl.

leet gebouwd

Packet-modems voor PC, Atari of C-64 kant en klaar Г 149,- / 69,- met of zonder DCD. TNC2c bouwpakket f 185,-.

en klaar f 45.

diskette (3,5) Code-breaker. SE £ 109,

WWATCHER, Code-3 en ZL. Tevens diverse ELEKTUUR bouw pakketten. Stoleetronies - Tel. 078-135395. Afhalen mogelijk.

SATELLIET AMATEUR MAGAZINE

150-10 Te koop Lowe НР150 kortegolf ontv., 0-30 MHz incl. voeding en keypad. Hypergevoelig en selectief (zie test RAM 129, maart 1992), nog geen 24 uur gebruikt! Nieuwprijs f 1350,- Nu f 900,- Tel. 035-837030 na 17.00 uur.

150-19. Te koop ontvanger Plessey PR1555 + dig. uitlezing, 0-30 MHz, CW, SSB еп AM, doc. en 100%: f 575,- Ken- wood R1000 ontvanger, 0-30 MHz al- Imode: f 650,- Gevraagd Collins ont- vangers R390, 392, 388, enz. Tel. 01880-11798,

150-11 Te koop constructiemast 12 meter (2x6) met rotorplaat en rotorpij 6 meter. Typebuizen zwaar verzi in goede staat, toplast 70 kp, prijs: £750,- Tel. 038-652700 na 18.00 uur.

150-12 Те koop BC653 ЕТТТ voeding, pp3026, cprc26, bc1000, com. met sleutels, speakers, etc. ВАТ, be1000, 713030, niet compl. of def. ontvangers bc603, be652, r209, diverse anten- nes, reservedelen en boeken. Tegen elk aannemelijk bod.

Tel. 01864-2103.

150-13 Те koop Icom 1C R7000 + div. Icom receiver IC R71E + div. Icom antenne АН7000, Dressler antenne Ara30: in één koop f 4500,- Nieuwprijs f 9000,- Bel 05427-2143 (па 18,00 uur).

150-14 Те koop Yaesu FRG100 + MLB 12,5 meter antenne + faxconverter. Totaal: f 1800,- Nu voor f 1500,- met 8 mnd. garantie. Evt. ruilen tegen gelijkwaardige FRG9600,

Tel, 01820-19552 (Wim).

films (speelfilms, tekenfilms en de gelijke). Sturen naar H.P. van d Laan, Kloosterlaan 13, 9677 PP in Heiligerlee.

150-20 Gevraagd 19-set TH (Ned. fabr.), R107, R109 en andere app. 40-45 in verband met verzameling, Tel, 010- 4214601.

150-21 Ontvangstsetjes voor de 933 MH; band, 80 kanalen, merk Stabo, prij f 49: nfofolder, Postbus 650, 3800 GA in Amersfoort.

150-22 Те koop Icom HF allband transceiver 1720, 100 Watt FM, AM, USB, LSB en CW. Zo goed als nieuw, prijs: £1650,- Kenwood R2000 met VHF-

it, prijs: f 1300,- Antenne DX1,

nieuw: f 450,- Tel. 08851-12775.

150-23 L-C-R meetbrug Marconi TF1313

(14611) 95,- Telefunken Telecar mobilofoon 10 kanalen (7 repeaters 70 em Trans-

en З mobielfr.): f 15 verter 8 Watt Microwavemodem in fraaie behuizing: f 250,- Packetmo- dem TNC2S: f 300,- Storno portofoon CQPS00, twee kanalen (afgeregeld ор 70 em), 1 Watt: f 125,- HP milli- Voltmeter Rhode & Schwarz, 30 Hz- 40 MHz: f 195,- Kwaliteitsvoe- ding13.6 V 15 A pk, als nieuw Spin- ner coaxrelais, 2 x om, N conn.: f 70,- p/stuk 6 meter converter met High levelmixer: f 150,- Kenwood 2 mtr. all mode transceiver TR9130 met BO9 ba: compl. set, 100%: 1900,- 5

150-16 Те koop Heathkit HW101 allband

HF transceiver (SSB en CW), Com- pleet met voeding, documentatie еп schema's en in perfecte staat: Ге Tel. 02:

Tel fax. 010-4773252.

150-18 Те koop Grundig Satellite 3400: f 100,- + schema. Sony AN1 antenne: (75, Tel. 070-3865470 па 19.00 uur.

150-24 11, 13,8V ing voor

Prof, voeding Wolfsen EAS 10 continu. Zeer goede voe

zenders (HF-vast) i.z.g.s. Prijs: Г 150,- Tel, 1680- (PA3DNF), 150-25

Te koop RX Kenwood R5000 + VC20 + SSB filter en manual. Nieuwstaat: Bfr. 50000. Marine VHF RX, 80 ka- nalen DEBEG6310, dig. en moni-

H Bfr. 8000. Jim M100 pré amp.: Bfr. 3500. Kan worden gele- verd tot 50 imeter buiten Antwer- pen. Bel. 09.32.25698060.

Kenwood TM 742E Kenwood TS 50 S dual bander 2-70 cm HF-transceiver 160/10m, Optie voor 6-10-23 cm band mode: AM, FM, SSB, CW.

LE: Radio Communication Center a

DEALER: DRESSLER, ROHDE & SCHWARZ, KENWOOD, YAESU, ICOM, REALISTIC, NRD, SONY, AOR, EN

ICOM IC R9000, comm. ontv. All mode, freq. 30 kHz-2000 MHz. | Multi-functional CRT display

NRD-535, comm. ontv. All mode, freq. 30 kHz, -30 MHz, div ass. leverbaar. Ook NRD 525 leverbaar.

Vele decoders. De nieuwste Multiscan SSTV fax RTTY i " Freq wijzer Compuscan versie HOKA'S Multidecoder COM 010. topdecoder

Org. Peiker LS klein model...... f 98. " " IPS audiofiller... Va. f 479- | CODE-3 “Kraker”, RF systems balun … f 99- 9 opties op Vele RF-systems prod. voorraad voorradig, Russische dump- apparatuur. va.f 895,-

Kenwood R-5000, |

comm. receiver, freq. 30 kHz- | 30MHz, div. ass. leverbaar

Yaesu FRG-100,

comm. receiver, freq 100 kHz- 30 MHz, div.opties.

Nieuw: verbeterde versies:

Dressler antennesystemen.

ARA 1500 VHF, UHF, SHF actieve antenne, freq. 50 MHz- 2000 MHz met nieuwe regelbare interface incl. kabels met N- connectors + voeding, geheel compleet (ook op 12 V)

ARA 60 HF actieve antenne, freq. 100 kHz -60 MHz met nieuwe interface met ingeb. traploze verzwakker, compl. met | 8 m coaxkabel + voeding, geheel compl. (ook op 12 V)

EEH nones

Voor het eerste Schwarz

en laatste nieuws, Actieve HF antenne EE HE 011.Receiving In voorraad,

v.a.f 299,-. range: 50 kHz-30

MHz + VHF. De beste

Nieuwe freq. boeken Kluwer/Klove. [in z'n prijsklasse.

Vele andere radioboeken voorradig.

YAESU

MOBILOFOONS PORTOFOONS

PORTOFOON

SE 140

ascom

PORTOFOONS DRAAGBAAR - AUTO ! DRAADLOZE - TELEFOONS

900 MHz PORTOFOON CHAMPION ATF3 PORTOFOON VELE MODELLEN LEVERBAAR

5000 CORDLESS.

PACKET - RADIO |

DPK-2 100% TNC-2 Compatible Version 1.1.8a Firmware 1200 Baud Internal Modem

AOR-AR-3000A

PR 150 pré selector HF 150 comm. receiver HF 225 comm. receiver HF 225 E verbeterde

Radio

Net Rom and ROSE sedile ,| versie van de HF 225 e Nu met gratis | SRX 50 portable wereldradio software Vele AOR-modellen voorradig. | R 535 air receiver- VHF/UHF WOENSDAG = PACKETDAG | Rang Communicatie CENTER ЖЕ AMSTERDAMSESTRAATWEG 561-563 (to. Julianapark) acke PSS

R.C.C. Dec T озо - 433 835

en TNC 3

Radio comm. apparatuur | UW SPECIAALZAAK VOOR: | Autoradio's + speakers Politiescanners 27MC/CB + porto's jatarin sss + + Amateurzenders Luchtvaartapparatuur Ass. Satellietschotels Telex-Tor-C.W.-app. Burger/mil. apparatuur Hobby elektronica Scheepscommunicatie | Telefoonartkelen

Groot antenne ass.: ook Beveiligingsapp. Metaaldetectors, ass Radio-boekenshop

voor huiskamer, T.V. Dompaire. vitiuster-apparatuur Voed. 300 ma. tm 40 Amp.

Satelliet receivers Scannerkristallen voor heel Nederland enz.

camping-amateurs en mobilofoons scanners seinsleutel assortiment

Computerscanners T V -versterkers + koppelfilters enz. enz

Radio-ontvangers Disco-apparatuur Antenne Rotoren

Openingstijden: 's maandags 13.00 - 18.00 uur, dinsdag tot en met vrijdag 10.00 tot 18.00 uur, 's zaterdags van 10.00 - 16.00 uur. Ruime parkeergelegenheid. Betalingen door geheel Nederland onder rembours of door over- making op bankrekeningnummer 3942 57 340 (Rabo) (incl. vermelding(en) van het/de gewenste artikel(en).

BIJ U IN DE BUURT

99

Radio Abé Altai …

Adverteerders-Index

ETC Megros … Harrie Lammertink ..

Kenwood. LandGraphics.

i2

- BIJ U em, 7 SA DE BUURT

FRED'S 27 MC

(2e Hands In- en Verkoop) Ook scanners! Schotersingel 21:w, Haarlem Tel 023

Eddy's Shop

261483

` Samen * 27 MC

NOORD NEDERLAND

[nol | rex EI

eeuwarden «еее icht (шей mogelijk ` gerantie

Nieuwe Oosterstraat 19 Leeuwarden -

ERT electronica.

Voor al uw

Th. a. Kempisstraat 126 8022 AC Zwolle Telefoon 038-532357

- elektronica onderdelen

- elektronica bouwpakketten - American Rail Hobby

- Print fabrikage

tel. 058-134444 _

ALLES OP 27MC GEBIED SCANNERS, ONTVANGERS, MASTEN СТВО EN ALLES VOOR DE AMATEUR

SPORTLAAN 131 >J NIEUW - AMSTERDAM TEL: 05915-53524

HET HAAGSCH C.B. CENTRUM

Alles op 27 mc gebied computer- en kristalscanners, kristal- len, kabel, antennes, lelelooncentrales, toestellen, beantwoor- ders, doorklezers, mobilofoons en portofoons, satellietinstal- laties, computers en randapparatuur, boeken en tijdschriften, inkoop en inruil van diverse electronica.

Apeldoornselaan 224, Den Haag. tel. (070) 3458517, geopend

v. 9-18 u. Do. dag koopavond. Kom eens vrijblijvend langs.

e Scanners De Clerqstraat 16 s 1052 ND Amsterdam 8 Schotelantennes Amstrad 020-6837979

DI ELEKTRONIKA B.V.

Jan Ligthartstraat 59-61 3083 AL Rotterdam We Tel. 010-4854213 / Fax 010-4841150

Ale doe-het-zetf elktronka Dorhetzefinbaakbeweigng — Techn tydschrten en -bosken

MIDDEN-NEDERLAND KBC IMPORT / EXPORT

IMPORTEUR VAN EURO-CB. zenders, ontvangers, scanners etc. PANHUIS 20 — 3905 AX VEENENDAAL TEL./FAX 08385-17961

E. E. COMMUNICATIE

^ Amsterdamstraat 60, 2032 PS Haarlem 023- 355368 [г> bo!

[mw

UW SPECIAALZAAK IN: 27MC, SCANNERS SATELLIET ONTVANGST / ANTENNEMATERIALEN

KOOP BIJ DE MAN DIE HET OOK REPAREREN KAN N

Hilledijk 190 3074 GA Rotterdam 2801 LT Gouda

Lange Groenendaal 72

Tel:010-4840997 Те! 01820-18682 Voor al uw CB-apparatuur, elektronikaonderdelen en modelbouw artikelen

de Weerd =

ZUID-NEDERLAND

SPECIALISTEN IN EKSAKT "ELECTRONICA з Scanners Kristalen, CB, Antann % Grote sortering Electronica-Cor ұны ala Harden SRM Axelsestraat 106, Terneuzen, 01150-97200

1.В.О. ELEKTRONICA Frederiklaan 209, Eindhoven, tel, 040-518235

Groot assortiment: antennes, beveiligingsartikelen, discoapparatuur, babyfoons, telefoons, 27 MC-scanners + toebehoren, banden, mengpanelen en microfoons, autoradio's en accessoires. Eigen reparatie.

pierre van den broek b.v., uw adres voor zendapparatuur, Temp" scanners, antennes en overige accessoires; ook voor reparaties. Voorstadslaan 194, 6541 SX Nijmegen. Tel: 080- 775750 of Dorpsstraat 60, 6681 BP Bemmel. Tel:

CB SHOP voor al uw 27 Mc benodigdheden scanners — onderdelen

Burg. Bosplein 5 Rotterdam (Overschie)

Tel.: 010-4374803

08811-64636. HOMMELSTRAAT 73-79 arnhem», 5828 АЈ ARNHEM : 085-426716 FAX: 085-452206 ELEKTRONICAHUIS

Усон: ~ scannere EE s satoiletteiatoon -disco 2 Sigon technische dienst ° donderdag koopavond

Biermans - Oude Kerkstraat 7, 6325 EE Berg & Terblijt

Tel. 04406 - 40138

Off. dealer van ICOM-KENWOOD-YEASU voor Zuid-Nederland Zenders - Ontvangers - Scanners - CB app. - Antennes, Alle elektronische onderdelen, bouwsels, meetapp. TV satelietinst., enz. Ook inkoop van componenten en apparatuur.

SPECIALISTEN IN EKSAKT COMMUNICATIE-APPARATUUR * Scanners, CB-apparatuur % Belgische Kristallen. Belgische Frequentietabellen

Axelsestraat 106 , 4537 AN Terneuzen (Zws-VI.) Tel. 00-31-1150,97200

RADIO SHACK

Meer dan 70.000 componenten maar...

RADIOVO Pee elektronica Б

Tandy dealer - Realistic scanners Goedgekeurde draadloze leleloons - Elektronika onderdelen

Zeer grote keuze CB-zenders antenne en toebehoren!

A.N.I. ELECTRONICS

Dokter Roossensstraat 34, е 1760 Roosdaal (bij Ninove) BELGIË

TEL. 054 / 330517 - FAX 09 32 54 32 42 33

оок voor discolights o.a. spiegelbollen, lichtorgels, looplichten enz. enz.

Zeugstraat 32-34 / 2801 JC Gouda tel. 01820-21718

BEL OF FAX VOOR INFORMATIE OVER DEZE RUBRIEK: TELEVAK UITGEVERIJ: 020 - 6388661 / 6389151 (fax)

SCANNERS

BASIS MODEL

Realistic PR0-2006 programmeerbare scanner mel 400 kanalen.

Digita an Auge dubbele afta (19 of 26 kanalen/seconae) ` ` 400 voorkeuzekanalen Welsel PR0-2032 programmeerbaar in 10 geheugenbanken

: programmeerbare scanner b RN ecsireekse toegang tor meer dan mel 200 kanalen 700) frequentes Г1 Montorbank voor "Langs achteren vericht LCD-schen 9 banden, waaronder de

Wee ае toegang br j I] ruromroeptana meer an 22000 treguenties ° 20 Lockout ` Squelch geheugenbanken Monfortu voor 10 haaks Sc es E роту =. Lockout Weg аскар шота 25:520 MA on 780-1: len Banden. 68-38 7 ае Маи тоат 146.975 (ar) 137-134 ` "a

340-512 (UHF). 806-60 Wiz (UHF fl 698 ^

WA Aan ` 20909 ||. 5 fl 898 | Y . 5

ПІШІНІ

ECH

200 KANALEN Alle geautoriseerde Realistic MET HYPERSCAN

dealers feliciteren RAM met zijn 15-jarig jubileum.

DRAAGBAAR MODEL

Realistic PRO-41

draagbare scanner

met 10 kanalen gang tof n

e Squelch

Nelset PRO-44 draagbare scanner

ws Metsel PRO-46 draagbare scanner mel 100 kanalen

144 (VHF 3 (VHE Hi) 38 UHF Lo), 470-512

| en 1.498,- naar Í1.549,-

AANBIEDINGEN GELDIG TOT EN MET 31.1.1994

van fl.299,- »

naar fl.279,-

6 van f1.698,- Realistic PRO-39

fl 649 = draapbare scanner naar I1. 97 met 200 kanalen 6588 (VHF Lo) 108 37144 (VHE), аа UHE TV ‘tat of va BE

LAAT U ADVISEREN DOOR VOLGENDE AUTHORISED REALISTIC DEALERS INFOLIJN 01803 - 16775 SYSTEMSTORE ASSENDORPERSTRAAT,98 - 8012 DH ZWOLLE / ELECTRONIC HOBBY SHOP HOFSTRAAT, 2 - 5800 AK VENRAY / EUROPE MUSIC CENTER KAPPELLESTRAAT, 20 - 4524 CZ SLUIS / ELEKTRA HOLAND PR.HENDRIKSTRAAT, 255 - 3151 AK HOEK VAN HOLLAND / ELECTR HOBBY CENTRUM TOLLENSTRAAT, 7 - 4101 BI JORG / VERON ELECTR B.V. DORPSTRAAT, 16 - 8181 HR HEERDE / EUROPE MUSIC CENTER GENTSESTRAAT, 4 - 4561 EJ HULST / CRESCENDO B.V.

HOVE ELECTRONICA PASSAGE 58 - 3901 AZ VEENDENDAAL / VAN ALSTEDE ELECTR HENGELOSESTRAAT. 176 - 7521 AK ENSCHEDE / SCHREUDERS COMM. VOORSTAD, 19 - 4001 LS TIEL / DELTRONICS SCHUTSTRAAT, 60 - 7901 EE HOOGEVEEN / FIRMA RUTTEN MOLENSTRAAT, 46 - 5431 ВХ CUYK / COMM. CENTER TERS BURG.MENTZ: T.27 - 8881 AK TERSCHELLING / VAN ESSEN ELECTR MOLENSTRAAT, 62/64 - 7311 NJ APELDOORN / EXPLORER ELECTR BOODENSTRAAT, 2 - 7607 BM ALMELO / GERSONIUS SLUISSTRAAT, 146 - 9581 JH MUSSELKANAAL / RADIO ABE 2DE MIDDELANDSTRAAT - 3021 BN ROTTERDAM / FIRMA MOESPOT ELECTR OUDEGOEDSTRAAT, 80 - 7413 EH DEVENTER / DE RADIOBEURS KANAALSTRAAT. 79 - 2161 JC LISSE / HUGGERS ELECTR KOORSTRAAT, 59 - 5831 GH BOXMEER / VAN HOVE ELECTR ARNHEMSCHEPOORTWAL. 26 - 3811 LZ AMERSFOORT / A.R.S. ELPOTA B.V. PR-HENDRIKKADE, 153 - 1011 AW AMSTERDAM / RADIO COMM. CENTER AMSTERDAMSESTRAATWEG, 561/563 - 3553 EC UTRECHT / ТС TRON AGORAHOF, З - 8224 JG LELYSTAD / TESSATRONICS OUDE POSTWEG, 184 - 7557 CJ HENGELO / FAR OUT OOSTVOORSTRAAT, 14 - 3262 JC OUD-BEIJERLAND / V/D SLUIS ELECTRONICA SHOP HILLEDIJK, 190A - 3074 GA ROTTERDAM / V/D SLUIS ELECTRONICA SHOP LANGE GROENENDAAL, 72 - 2801 LT GOUDA / JACOBS ELECTRONICA LIESBOSSTRAAT. 9/14 - 4813 BO BREDA / TECHNISCHE DIENST: B EN W ELECTRONICA ZUID WILLEMSVAART, 588 - 5211 MW DEN BOSCH.

VRAAG BIJ AANKOOP NAAR HET ORIGINELE REALISTIC GARANTIEBEWIJS.

27 MC apparatuur voor de professional TWIN 40 FM

А Portofoon 40 Капа- len 4 май.

Scan functie.

4/0,5 Watt omscha- kelbaar, compleet met lader, oplaad- baar batterijpack, draagtas en rubber antenne met BNC-

plug.

Autotelefoon look-a-like 549 = Night design, groot 5 multifunctioneel display,

16 scan mogelijkheden,

Externe microfoon 6 geheugens, RF gain,

met up/down f 99,- DNL schakeling, S-meter (digitaal/-

Los accupack analoog). Lock-toets,

159,- traploos vermogens- regeling

Autohouder met S-

meter eser f 499,-

HIGH WAY

met up/down microfoon. LCD-uitlezing, night design, S-meter, kanaal- vrij aanduiding, kanaal 9

f 269,-

met up/down microfoon.

Led S-meter, digitale uitlezing

TEC 4000 MOUNTAIN |

Portofoon

40 kanalen | Portofoon

4 Watt. 40 kanalen

4/0,5 Watt e 1 Watt.

omschakel- met up/down microfoon. 339 | Kanaalkeuze

baar, toon- Scan-functie, night design, led S-meter f i 1 met up/down

oproep, 5 | toetsen.

SE NT apparatuur is verkrijgbaar bij | 479 AALTEN Meleciro - AMERSFOORT Hove Elektronica - AMSTERDAM ARS - E UPRA - BERGUM Dolstra ,

289,-

Rubber Rubber

opsteek- | opsteek-

antenne 3 | antenne

f 34,50 SE d Zë f 34,50

jk - UTRECHT Radio

VOORTHUIZEN E T - WIERDEN Harry Lammertink - WILNIS Voshart Elek

IMPORTEUR: COMBAI ELECTRONICS — TEL. 01890 - 10077 - FAX: 01890 - 13966

1.000 PAGINA'S IN 2 BANDEN

MET GRATIS AANVULLING

600 PAGINA'S

Actueel IC-Handboek

Het Actueel IC-Handboek is een systematisch opbouwwerk. Een basiswerk in twee delen met een overzicht van de belangrijkste IC's, hun kenmerken en aansluitingen. Twee banden met meer dan duizend pagina’s vormen de meest komplete informatiebron voor elke elektro- nica-hobbyist en/of professional.

Bij het oplossen van storingen kunt u op IC's stuiten waarvan de werking en functie aanvan- kelijk onbekend zijn. Om daar achter te komen is het Actueel IC-Handboek een must voor elke elektronica-hobbyist die z’n hobby serieus neemt. Door het unieke numerieke overzicht kunt u snel en gemakkelijk de specificaties van IC's vinden. Ook vervangende typen worden gegeven.

In het handboek vindt u de spoed-informatie- kaart. Heeft u gegevens nodig van сеп IC welke

Reparatie-Handboek

Dit opbouwwerk biedt gegarandeerd voordelen aan iedere hobbyist die graag zelf apparaten repareert. Repareren is niet alleen leuk om te doen, maar het bespaart ook geld.

Dit handboek bevat fouten-analyses, bouw- schema's, uitleg omtrent de werking, aanwij zingen voor het opsporen van fouten, tabellen en reparatie-handleidingen. Aan de hand van de fouten-zoek-boom kan de plek van een storing snel worden vastgesteld. De reparatie- handleidingen zijn kort, bondig en zeer praktisch gericht.

Een boek over repareren is niet kompleet zonder informatie over de belangrijkste gereed- schappen die worden gebruikt bij het repareren. Daarom een apart hoofdstuk over de belang- rijkste meet- en regelapparatuur. In woord en beeld wordt u vertrouwd gemaakt met

Hobby Elektronica

In het 600 pagina’s tellende praktijkboek voor de elektronica-hobbyist worden alle aspecten van de elektronica beschreven. Wilt u echt "t fijne van de elektronica weten? Kies dan voor dit prachtig uitgevoerde werkboek waarin komplete bouwschema's worden bijgeleverd. U kunt ér dircktmeeaan de slag;

Het boek bevat vele platines (printfoliës) SEET pins засаа.

Zelf bouwen sorde ms nog leuker en pemakke lijker. Bouw bijvoorbeeld zelf een luidspeaker- behuizingen vergroot hernerovolomé: Ond de erondbesinsclen:van deme techniek. Bouw zelf meetapparatuur, etr... Ditbock mag niet op uw werktafel ontbreken:

Een greep uit de inhoud:

* Principes; belangrijke achtergrondinformatie over allerlei elektronische componenten en schakelingen

nog niet in de uitgave is opgenomen? U stuurt de kaart op en binnen 2 dagen heeft u de benodigde specificaties in huis.

Een greep uit de inhoud van dit unieke handboek:

* Equivalentielijsten voor IC's die сеп overzicht geven van de beschikbare vervangende typen.

* Schakelings-applicaties en testschakelingen geven voor- beelden waar u zó mee uit de voeren kunt.

* Lineaire en digitale IC's worden behandeld, waardoor u altijd сеп totaaloverzicht hebt.

+ Verder bevatten deze banden o.a. beschrijvingen en afbeeldingen van flip-flop’s, latchers, tellers en schuif ters, decoders en data-selectors. Digitale rekenkundig schakelingen, micro-processoren, analoge schakelaars. Schakelingen voor radio- en tv-toepassinge Schakelaars voor audio-toepassingen. Schakelingen voor geluid- en klanksynthese, etc. U kunt het zo gek niet noemen of het staat erin

Sei Di OR

е + = <

Ohm-meters, voltmeters, ampëremeters, oscilloscopen, signaalvolters, etc.

Naast reparatie-handleidingen vindt u in dit boek de grondslagen voor de meer- en testtech- niek, hoe meet- en testapparatuur te bouwen, veiligheidsvoorschriften voor de belasting en de beveiliging van leidingen,

De volgende onderwerpen komen aan de orde:

* Kleuren- en zwart/wit-televisies,

* Video's (ook portables en accessoires)

ersterkers,

* Bandrecorders, cassetterecorders, tuners, platenspelers, mengapparatuur en radio's

* Vele huishoudelijke apparaten, zoals mixers, elektrische messen, toasters, koffiezerapparaten, fruitpersen, stof- zuigers, strijkijzers, koelkasten, verwarmingsapparatuur en elektrische kachels

ж Boormachines, elektrische zagen еп schuurapparatuur.

* Voorbeeldschakelingen; komplete bouwbeschrijvingen met bij elke schakeling een kant-en-klare printfolie, cen componenten-opstelling en een onderdelenlijst.

ж Overzichtelijke schema's om zelf te bouwen voor luidsprekers, alarminrichtingen met dubbele bevei en verbindingstesters.

ging

* Reparatiehandleidingen en foutenanalyses; functie en werking van o.a. video's (K)T V-ontvangers (met schema's), audio- en hifi-apparatuur (platenspelers, CD-spelers)

* Data-handboek; aansluitgegevens, functie-omsch vingen en andere specificaties van allerlei componenten zoals transistoren, tiracs en IC's

4b

Electronics The clever way to technology SCH

ur. roothandel. dealer van audio- en communicaties.

[4 A

4 Belgié 800 mtr vanaf de A16!!! LIESBOSST КААТ 9-14, BREDA B

Enkele

Jacobs Breda

к с

JBE is importei Gelegen 10 km

52 Presagecentber da | voorbeelden van ER Өзен сиавь zowel nieuwe-, 62-1 Vanaf dinsdag 14 december stellen wij . °: de u in de gelegenheid gebruik te maken inruil- en ka van onze JBE eindejaars-opruiming. 1 RF systems inc. Plankmodellen en JBE-restanten met demonstra tie % OM maar liefst apparatuur uniden: x 0, ! SCANNERS Beancaf- 15 40 % KORTING! BEARCAT 50XLT / Сылинсо ELECTRONICS INC. ES PF BEARCAT (LT T

BEARCAT 142XLT ї

B н BLACK JAQUAR BJ200..... f Aen YUPITERU MVT5000 / KENWOOD 4f NEM REALISTIC PRO2024 | d REGENCY H

ICOM RI

YAESU S à | ALINCO DJX-1 JRC) Japan Radio Co. id. š j ONTVANGERS Т l SHINWA SR001 eleves KENWOOD RZ! DAIWA ICOM R100 ; Ор ICOM F 2 Eur S ICOM R7000 Ф cówer 1 ІСОМ Е7100 2 3 | YAESU FRG100

— Zeng KENWOOD R5000 DRAKE R8

JRC/NRD 535

Wij zijn wegens vakantie en balansen | gesloten van 1 jan. tot en met 12 jan. 1994.

HAM-APPARATUUR HAM-ACCESSOIRES HAM-ACCESSOIRES STANDARD C181 / STANDARD CHP-1 \ESU SP 767 f 199 ALAN 145E NDARD С! YAESU FRA 7700 f 159 ALINCO DRI 19E f STANDARD CMP- AEA PK 232 f 999 YAESU FT4700R f STANDARD CNB- PC-COM UNIT f 180- YAESU FT290RII f STANDARD CB KENWOOD BC-7 f 169 YAESU FT747GX f 2 DIAMOND D5 KENWOOD PS-50 f 499- YAESU 36R y W 225 DAIWA 2065 f 389, YAESU FT7B f REVEX Lä DAIWA 80 H f 850 KENWOOD ТНТВЕ f TONO VL35 KENWOOD TM241E Т BUTTERNUT HF2V ETC. ETC. ETC. ETC KENWOOD ТМ702Б {1 DAIWA CN 460 M

f

JAY BEAM MBM88-70 CM f

KENWOOD 754505 3200 En wie het eerst komt..... KENWOOD Т51205 f 899, JAY BEAM VR 3 MK 3 = UI KENWOOD 430S f 1695 HYGAIN CLR 2. want op ор"! KENWOOD TS 5205 f 999. 20

de Liesbosstraat 9-14 - 4813 BD BREDA - Tel. 076-2 2881 D 1 k

Telefoon vanuit Belgi

Ontdel

--------..-..-...-..........-----.-......-............--....................-.-л-.

J. de Reus uit Amsterdam

"Ik mag best wel zeggen dat ik een elektronica-freak ben. 't Houdt mij dagelijks bezig. Ik heb er heel veel plezier in. Heel duidelijk heb ik de grenzen van mijn kunnen verlegd. Ik heb ontdekt dat ik er steeds meer van mezelf in kwijt kan. Dat komt deels zeker doordat ik heel veel handige steun heb aan de elektronica-uitgaven van WEKA.

Anders dan andere elektronica boeken zijn dit boeken waar je direkt mee kunt werken. Ze zijn overzichtelijk еп je vindt er álles in. En ja, ik kijk elke keer toch weer met spanning uit naar de aanvullingen.”

Geachte clirektie

al garen ben ik opzoek. maar een naslagwerk waarin Че allos kan verden over mijn elektronica- Ta Bj “д Ue van teát bestelde Шор 15 augustus ET dna" Hobby Elektronica".

зе: bezit ik ze alle drie: " Hobby El "t Reparatie Handboek" en "t Actued |C Hand ог" Jk wilde dit even aan u laten weten „omdat ik ес ontzettend blij „mee ben, "t Ha precies wat ik zoekt, T umdt er in.

RE u dit dco aan uw techwiache „staf ? Ze kunnen met reeht trots zijn op deze uitgaven .

Met vriendelijke groeten Ewald Gier,

Beste elektronica liefhebber,

Iedereen is vol lof over de elektronica uitgaven van uitgeverij WEKA; de ‘techneuten’, de samenstellers, de mensen die bij WEKA werken en het belangrijkste van alles: de elektronica hobbyisten die ’t boek bij ons besteld hebben.

Daar ben ik heel blij mee. U kunt er op rekenen dat u een goede beslissing neemt door ook met één van onze uitgaven kennis te maken.

WEKA is onafhankelijk van enige fabrikant. Dit betekent dat de keuze van apparaten die in onze boeken worden genoemd zonder enige merkbinding gebeurt. Daarom zijn deze elektronica-boeken altijd objectief.

Zodra wij uw bestelkaart binnen hebben, zorgen wij voor prompte levering, U krijgt mijn persoonlijke garantie dat wij uw bestelling met de meeste zorg zullen behandelen.

KENWOOD ELECTRONICS BENELUX NV.

Mechelsesteenweg 418 1930 ZAVENTEM - BELGIUM Tel.: +32-2-7593060 Fax: +32-2-7594640

KENWOOD :

LAS

E

Op weg met Kenwoods FM multibander In de wereld van mobiele communicatie, onderscheidt Kenwoods TM- 742E (144 MHz (50 Watt) / 430 MHz (35 Watt) Fm multibander zich door verfijning en stijl. De bedieningstoetsen en het scherm kunnen apart gemonteerd worden (optionele kit) voor 3-wegs gebruiksgemak. Een optionele bandeenheid kan toegevoegd worden voor 3-voudige ontvangst. Vernieuwende veelzijdigheid gecombineerd met topspecifi- caties zoals 100 geheugenkanalen, multi-scan functies, S meter squelch en ingebouwde DTSS met pager: dat is pas Kenwood techno- logie. Een hoogwaardige reputatie die de TM-742E volledig onder- schrijft

Em A ]

* Afneembaar frontpaneel (optie) met afzonderlijk scherm en toetsen- bord om de montage te vereenvoudigen * 3-voudige ontvangst/scherm mogelijkheid ( de TM-742E vergt de toevoeging van een optionele bandeenheid: 28 MHz (50 Watt), 50 MHz (50 Watt) of 1200 MHz (10 Watt) * Ingebouwde DTSS met pager functie * Onafhankelijke SQL en VOL toetsen voor elke band * S meter, noise en auto squelch * Datum- en tijdsaanduiding, chronometer, alarm, aan/uit klok * 8 scanfuncties voor elke band en draaggolf- (CO) en tijdsgestuurde (TO) scan stop functies * Automatic band change (ABC) * 100 geheugenkanalen en 1 oproepkanaal * Tone alarm met "verlopen tijd" aanduiding.